Σλαβόι Ζίζεκ: Η απαίσια λογική στην επιλογή του στόχου από τον Anders Breivik



Του Σλαβόι Ζιζεκ

Όπως ο Pim Fortuyn πριν από αυτόν, ο Breivik είναι η προσωποποίηση της τομής μεταξύ δεξιού λαϊκισμού και φιλελεύθερης πολιτικής ορθότητας

Στην ιδεολογική αυτο-αιτιολόγηση  του Anders Behring Breivik αλλά και στις αντιδράσεις στη δολοφονική του δράση υπάρχουν πράγματα που πρέπει να μας κάνουν να σκεφτούμε. Το μανιφέστο αυτού του χριστιανού “κυνηγού μαρξιστών” που σκότωσε παραπάνω από 70 ανθρώπους στη Νορβηγία, κατηγορηματικά δεν είναι μια υπόθεση παραληρήματος ενός διαταραγμένου: είναι απλά μια απορρέουσα έκθεση της “ευρωπαϊκής κρίσης” που λειτουργεί ανεπιφύλακτα σαν το υπόβαθρο της ανόδου του αντιμεταναστευτικού λαϊκισμού- οι ίδιες οι ασυνέπειες της άποψης αυτής είναι το σύμπτωμα των εσωτερικών της αντιθέσεων.

Το πρώτο πράγμα που κάνει εντύπωση είναι πώς ο Breivik κατασκευάζει τον εχθρό του: ο συνδυασμός τριών στοιχείων (μαρξισμός,  ισλαμισμός και πολυπολιτισμικότητα) που το καθένα ανήκει σε διαφορετικό πολιτικό χώρο: η μαρξιστική ριζοσπαστική αριστερά, ο πολυπολιτισμικός φιλελευθερισμός, ο ισλαμικός θρησκευτικός φονταμενταλισμός. Η παλιά φασιστική συνήθεια της απόδοσης στον εχθρό αμοιβαία αποκλειόμενων χαρακτηριστικών (“το σενάριο του μπολσεβίκου-πλουτοκράτη Εβραίου”-μπολσεβίκικη ριζοσπαστική αριστερά, πλουτοκρατία-καπιταλισμός, εθνική-θρησκευτική ταυτότητα) επιστρέφει εδώ με νέα αμφίεση.

Ακόμα πιο ενδεικτικός είναι ο τρόπος που ο αυτοπροσδιορισμός του Breivik ανακατεύει τα χαρτιά της ριζοσπαστικής δεξιάς ιδεολογίας. O Breivik υποστηρίζει το χριστιανισμό, αλλά παραμένει ένας κοσμικός αγνωστικιστής: ο χριστιανισμός είναι γι’ αυτόν απλά ένα πολιτισμικό κατασκεύασμα που εναντιώνεται στο Ισλάμ. Είναι αντιφεμινιστής και νιώθει ότι οι γυναίκες θα έπρεπε να αποθαρρύνονται από την παρακολούθηση της ανώτατης εκπαίδευσης: αλλά υποστηρίζει μια “κοσμική” κοινωνία, είναι υπέρ της έκτρωσης και των δικαιωμάτων των ομοφυλόφιλων.

Ο προκάτοχός του με αυτή την έννοια ήταν ο Pim Fortuyn, ο Ολλανδός δεξιός λαϊκιστής πολιτικός που δολοφονήθηκε στις αρχές του Μάη του 2002, δύο βδομάδες πριν τις εκλογές όπου αναμενόταν να κερδίσει το 1/5 των ψήφων. Ο Fortuyn ήταν μια παράδοξη φιγούρα: ένας δεξιός λαϊκιστής που τα προσωπικά του γνωρίσματα, ακόμα και οι απόψεις του (οι περισσότερες από αυτές) ήταν σχεδόν πλήρως “πολιτικά ορθές”. Ήταν γκέι, είχε καλές προσωπικές σχέσεις με αρκετούς μετανάστες, επεδείκνυε μια έμφυτη αίσθηση ειρωνείας- εν συντομία, ήταν ένας καλός ανεκτικός φιλελεύθερος όσον αφορά τα πάντα εκτός από τη βασική του στάση απέναντι στους μουσουλμάνους μετανάστες.

Αυτό που ενσάρκωνε λοιπόν ο Fortuyn ήταν η τομή μεταξύ δεξιού λαϊκισμού και φιλελεύθερης πολιτικής ορθότητας. Πράγματι, ήταν η ζωντανή απόδειξη ότι η αντίθεση μεταξύ δεξιού λαϊκισμού και φιλελεύθερης ανεκτικότητας ήταν ψευδής, ότι είμαστε αντιμέτωποι με τις δύο όψεις του ίδιου νομίσματος:  μπορούμε να έχουμε ένα ρατσισμό που να απορρίπτει τον άλλον με το επιχείρημα ότι είναι ρατσιστής.

Ακόμα παραπέρα, ο Breivik συνδυάζει χαρακτηριστικά των Ναζί (για παράδειγμα, η συμπάθεια του για τον Saga, Σουηδό τραγουδιστή της folk που ήταν υπέρ των Ναζί) με ένα μίσος για τον Hitler:: ένας από τους ήρωες του είναι ο Max Manus, ο ηγέτης της νορβηγικής αντίστασης έναντι των Ναζί. Ο Breivik δεν είναι τόσο ρατσιστής όσο αντιμουσουλμάνος: όλο του το μίσος είναι επικεντρωμένο στη μουσουλμανική απειλή.

Τελευταίο, αλλά όχι ασήμαντο: ο Breivik είναι αντισημίτης αλλά υπέρ του Ισραήλ, καθώς το κράτος του Ισραήλ είναι στη πρώτη γραμμή της άμυνας ενάντια στη μουσουλμανική επέκταση- θέλει μέχρι και να ξαναχτιστεί ο  ναός της Ιερουσαλήμ. Η άποψη του είναι ότι οι Εβραίοι είναι εντάξει όσο δεν υπάρχουν πολλοί από αυτούς-ή, όπως έγραφε στο μανιφέστο του: “δεν υπάρχει εβραϊκό πρόβλημα στη δυτική Ευρώπη(με την εξαίρεση της Βρετανίας και της Γαλλίας) καθώς έχουμε μόνο ένα εκατομμύριο στη δυτική Ευρώπη, και οι 800.000 από αυτό το ένα εκατομμύριο ζούνε στη Γαλλία και τη Βρετανία. Οι ΗΠΑ, από την άλλη, με περισσότερα από έξι εκατομμύρια Εβραίους (600% παραπάνω από την Ευρώπη) έχουν στην πραγματικότητα ένα αξιοσημείωτο Εβραϊκό πρόβλημα.” Πραγματώνει το απόλυτο παράδοξο ενός σιωνιστή Ναζί- πώς είναι αυτό δυνατό;

Ένα κλειδί παρέχεται από τις αντιδράσεις της ευρωπαϊκής δεξιάς στην επίθεση του Breivik: η επωδός τους ήταν ότι ναι μεν καταδικάζουμε τη δολοφονική δράση, αλλά δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι απηύθυνε “θεμιτές ανησυχίες για πραγματικά προβλήματα”- η κυρίαρχη πολιτική αποτυγχάνει να αντιμετωπίσει τη διάβρωση της Ευρώπης από τον εξισλαμισμό και την πολυπολιτισμικότητα, ή για να παραθέσουμε τη Jerusalem Post, πρέπει να χρησιμοποιήσουμε την τραγωδία του Όσλο “σαν μια ευκαιρία για να επανεκτιμήσουμε σοβαρά τις πολιτικές όσον αφορά την ενσωμάτωση των μεταναστών στη Νορβηγία και αλλού”. Η εφημερίδα απολογήθηκε για το συγκεκριμένο άρθρο. (Παρεμπιπτόντως, ακόμα περιμένουμε μια παρόμοια ερμηνεία σε σχέση με τις παλαιστινιακές τρομοκρατικές επιθέσεις, κάτι του στυλ “αυτές οι δράσεις τρομοκρατίας πρέπει να χρησιμέψουν σαν ευκαιρία να επανεκτιμήσουμε την πολιτική του Ισραήλ”)

Η αναφορά στο Ισραήλ είναι, φυσικά, έμμεση σε αυτή την εκτίμηση: ένα “πολυπολιτισμικό Ισραήλ δεν έχει καμία πιθανότητα επιβίωσης: το απαρτχάιντ είναι η μόνη ρεαλιστική επιλογή. Το τίμημα σε αυτήν την κατάλληλα διεστραμμένη σιωνιστική-δεξιά συμφωνία είναι πως, για να δικαιολογήσει κάποιος τη διεκδίκηση της Παλαιστίνης, θα πρέπει αναδρομικά να αναγνωρίσει τη γραμμή επιχειρηματολογίας που χρησιμοποιούνταν προηγουμένως, στην Ευρωπαϊκή ιστορία, εναντίον των Εβραίων: η υπονοούμενη συμφωνία είναι “είμαστε έτοιμοι να αναγνωρίσουμε τη μη ανεκτικότητα απέναντι σε άλλες κουλτούρες αρκεί να αναγνωρίσετε το δικαίωμα μας να μην ανεχόμαστε τους Παλαιστίνιους ανάμεσά μας.”

Η τραγική ειρωνεία αυτής της υπονοούμενης συμφωνίας είναι ότι, στην ευρωπαϊκή ιστορία των τελευταίων αιώνων, οι ίδιοι οι Εβραίοι ήταν η πρώτη πολυπολιτισμική ομάδα: το πρόβλημά τους ήταν πώς να επιβιώσουν με τη δικιά τους κουλτούρα ανέπαφη σε μέρη όπου μια άλλη κουλτούρα ήταν κυρίαρχη.

Κι αν όντως μπαίνουμε σε μια περίοδο που η συλλογιστική αυτή θα επιβληθεί; Αν η Ευρώπη δεχτεί το παράδοξο ότι η δημοκρατική ανεκτικότητα βασίζεται στον αποκλεισμό- ότι “δεν υπάρχει ελευθερία για τους εχθρούς της ελευθερίας” όπως το έθεσε ο Ροβεσπιέρος καιρό πριν; Επί της αρχής αυτό είναι, φυσικά, αληθές αλλά εδώ πρέπει να είναι κανείς πολύ συγκεκριμένος. Κατά κάποιο τρόπο, υπήρχε μια απαίσια λογική στην επιλογή του στόχου του Breivik: δεν επιτέθηκε στους ξένους αλλά αυτούς που μέσα στη χώρα του ήταν ανεκτικοί απέναντι στους ξένους. Το πρόβλημα δεν είναι οι ξένοι, είναι η δική μας (Ευρωπαϊκή) ταυτότητα.

Παρόλο που η συνεχιζόμενη κρίση της Ε.Ε. εμφανίζεται σαν μια οικονομική και νομισματική κρίση, στη θεμελιώδη της διάσταση είναι ιδεολογικοπολιτική: η αποτυχία των δημοψηφισμάτων για το ευρωσύνταγμα πριν μερικά χρόνια έστειλε ένα καθαρό σημάδι ότι οι ψηφοφόροι έβλεπαν την ΕΕ σα μια “τεχνοκρατική” οικονομική ένωση, χωρίς κανένα θετικό όραμα που να μπορούσε να κινητοποιήσει τους ανθρώπους- μέχρι τις πρόσφατες διαδηλώσεις, η μόνη ιδεολογία που μπορούσε να κινητοποιήσει ήταν η αντιμεταναστευτική άμυνα της Ευρώπης.

Οι πρόσφατες εκρήξεις ομοφοβίας στα ανατολικοευρωπαϊκά μετακομμουνιστικά κράτη θα έπρεπε επίσης να μας κάνουν να σκεφτούμε. Στις αρχές του 2011, στο gay parade στην Κωνσταντινούπολη συμμετείχαν χιλιάδες διαδηλωτές, χωρίς βία ή κάποια ενόχληση: στα gay parade της ίδιας περιόδου στη Σερβία και την Κροατία(Βελιγράδι και Σπλιτ) η αστυνομία δεν κατάφερε να προστατέψει τους συμμετέχοντες που δέχτηκαν σφοδρή επίθεση από χιλιάδες βίαιους χριστιανούς φονταμενταλιστές. Αυτοί οι φονταμενταλιστές, και όχι της Τουρκίας, είναι η αληθινή απειλή για την Ευρωπαϊκή κληρονομιά, οπότε όταν η Ε.Ε. κατά βάση σταμάτησε τη διαδικασία ένταξης της Τουρκίας, θα έπρεπε να κάνουμε την προφανή ερώτηση: γιατί να μην εφαρμοστεί το ίδιο και στις χώρες της ανατολικής Ευρώπης;

Ο αντισημιτισμός ανήκει σε αυτή τη σειρά, μεταξύ άλλων μορφών ρατσισμού, σεξισμού, ομοφοβίας κτλ. Το κράτος του Ισραήλ κάνει εδώ ένα καταστροφικό λάθος: αποφάσισε να ελαχιστοποιήσει τη σημασία, αν όχι να αγνοήσει, τον “παλιό” (παραδοσιακό ευρωπαϊκό) αντισημιτισμό, επικεντρώνοντας στο “νέο” και δήθεν “προοδευτικό” αντισημιτισμό που είχε σαν προσωπείο την κριτική στη σιωνιστική πολιτική του κράτους του Ισραήλ. Σε αυτό το πλαίσιο, ο Bernard Henri-Levy (στο “Left in Dark Times”) πρόσφατα ισχυρίστηκε πως ο αντισημιτισμός του 21ου αιώνα ή θα είναι “προοδευτικός” ή δεν θα υπάρχει καθόλου. Αυτή η θέση μας ωθεί να αντιστρέψουμε την παλιά μαρξιστική ερμηνεία του αντισημιτισμού σαν “μπερδεμένου” αντικαπιταλισμού (αντί να κατηγορήσουν το καπιταλιστικό σύστημα, ο θυμός επικεντρωνόταν σε μια συγκεκριμένη εθνοτική ομάδα που την κατηγορούσαν ότι διέφθειρε το σύστημα): για τον Henry-Levi και τους οπαδούς του, ο σημερινός αντικαπιταλισμός είναι μια κεκαλυμμένη μορφή αντισημιτισμού.

Αυτή η άρρητη αλλά αποτελεσματική απόρριψη αυτών που θα επιτίθονταν στον “παλιό” αντισημιτισμό συμβαίνει την ίδια ακριβώς στιγμή που ο “παλιός” αντισημιτισμός επιστρέφει σε όλη την Ευρώπη, ειδικά στις μετακομμουνιστικές ανατολικές χώρες, από την Ουγγαρία ως τη Λετονία. Κάτι που θα έπρεπε να μας ανησυχεί ακόμα περισσότερο είναι η άνοδος ενός περίεργου  συμβιβασμού ανάμεσα σε χριστιανούς φονταμενταλιστές και Σιωνιστές στις ΗΠΑ.

Μόνο μία λύση υπάρχει σε αυτό το αίνιγμα: δεν είναι ότι οι φονταμενταλιστές των ΗΠΑ άλλαξαν, είναι ο ίδιος ο Σιωνισμός που παραδοξολογικά έφτασε να υιοθετεί κάποια αντισημιτική λογική, στο μίσος του για τους Εβραίους που δεν ταυτίζονται πλήρως με την πολιτική του κράτους του Ισραήλ. Ο στόχος τους, η φιγούρα του Εβραίου που αμφιβάλλει για το σιωνιστικό σχέδιο- είναι επικίνδυνος επειδή ζει ανάμεσά μας, αλλά στην πραγματικότητα δεν είναι ένας από εμάς. Το Ισραήλ παίζει ένα επικίνδυνο παιχνίδι εδώ: το Fox News, η κύρια φωνή στις ΗΠΑ της ριζοσπαστικής δεξιάς και αφοσιωμένος υποστηρικτής του επεκτατισμού του Ισραήλ, πρόσφατα αναγκάστηκε να υποβιβάσει τον Glenn Beck, τον πιο δημοφιλή παρουσιαστή του, καθώς τα σχόλιά του έπαιρναν ανοιχτά αντισημιτικό χαρακτήρα.

Το σύνηθες σιωνιστικό επιχείρημα απέναντι στην κριτική στο κράτος του Ισραήλ είναι ότι φυσικά, όπως κάθε άλλο κράτος, το Ισραήλ μπορεί και πρέπει να ελέγχεται και εν τέλει να δέχεται κριτική, αλλά ότι οι επικριτές του Ισραήλ τη χρησιμοποιούν με τέτοιο τρόπο ώστε η κριτική στην πολιτική του Ισραήλ να γίνεται για αντισημιτικούς σκοπούς. Όταν οι χριστιανοί φονταμενταλιστές υποστηρικτές των πολιτικών του Ισραήλ απορρίπτουν τις αριστερές κριτικές στο Ισραήλ, το βαθύτερο επιχείρημά τους απεικονίζεται σε ένα υπέροχο καρτούν που δημοσιεύτηκε τον Ιούλη του 2008 στη βιεννέζικη εφημερίδα Die Presse: δείχνει δύο γεροδεμένους αυστριακούς που μοιάζουν με Ναζί, που ο ένας κρατάει μια εφημερίδα και σχολιάζει στο φίλο του: “Εδώ μπορείς να δεις πώς για άλλη μια φορά ένας απόλυτα δικαιολογημένος αντισημιτισμός χρησιμοποιείται με λάθος τρόπο για μια φτηνή κριτική στο Ισραήλ!” Αυτοί είναι οι σημερινοί σύμμαχοι του κράτους του Ισραήλ.

Πηγή: http://www.guardian.co.uk/commentisfree/2011/aug/08/anders-behring-breivik-pim-fortuyn

Μετάφραση: Γιώργος Μαριάς

Πηγή: http://ilesxi.wordpress.com

Category: Χωρίς κατηγορία