Η θρησκευτική καταστολή –καπήλευση των αρχαίων αγροτικών γιορτών



Από τη βαθιά αρχαιότητα, μεγάλες γιορτές με επίκεντρο τις φωτιές γίνονταν 21 με 25 του Ιούνη για να τιμηθεί η μεγαλύτερη μέρα του χρόνου.

Ότι έχει απομείνει είναι το έθιμο των φωτιών στις γειτονιές που σβήνει πια, και το αθυρόστομο έθιμο του Κλήδωνα που τελείωσε σ” αυτή τη γενιά, χλωμή επιβίωση των οργιαστικών γιορτών του παρελθόντος.

Στη θέση τους, με διαταγή του Ανατολικού Ρωμαϊκού κράτους και του ιερατείου, γιορτάζεται ο Ιωάννης ο βαπτιστής, ένας ανέραστος φονταμενταλιστής – εθνικιστής Ισραηλίτης τόσο μισάνθρωπος, που ισχυριζόταν πως όλοι οι άνθρωποι είναι εκ γενετής αμαρτωλοί και τόσο καβαλημένος στο καλάμι που δήλωνε ότι αυτός ήταν ο αρμόδιος να τους ξεπλύνει τις αμαρτίες βουτώντας τους στον ποταμό Ιορδάνη.

Οι πρώιμες γεωργικές γιορτές, συχνά και οι ύστερες τροφοσυλλεκτικές, είχαν παρατηρήσει με μικρότερη η μεγαλύτερη ακρίβεια το χειμερινό ηλιοστάσιο 21 Δεκέμβρη, μικρότερη μέρα του χρόνου (το τοποθετούσαν στις 25), την εαρινή ισημερία 21 Μάρτη και το θερινό ηλιοστάσιο 21 Ιούνη.

Ζώντας μέσα στη φύση και νιώθοντας τμήμα της, είχαν κάθε λόγο να γιορτάζουν τις μέρες που σηματοδοτούσαν τις αλλαγές του καιρού και της βλάστησης.

Στα τέλη του Δεκέμβρη, στο χειμερινό ηλιοστάσιο, παύουν πια οι μέρες να μικραίνουν. Αρχίζουν να μεγαλώνουν, κι αυτό θα φέρει σιγά-σιγά τον όμορφο ζεστό καιρό, τα φύλλα στα δέντρα, τους βλαστούς, τους καρπούς.

Γιορτάζουν λοιπόν κατά καιρό και κατά τόπο τα Σατουρνάλια, τα Βρουμάλια, τις Καλένδες, τα Διονύσια, τη γέννηση του ήλιου, τη γέννηση του Μιθρά – Ήλιου, του Ήλιου Απόλλωνα κ.λπ.

Στην εαρινή ισημερία, τέλη Μάρτη, η «νεκρή» φύση ξαναζωντανεύει. Τα γυμνά κλαδιά βγάζουν βλαστούς και φύλλα, η γη ανθίζει και πρασινίζει, οι ανθοί θα δέσουν σε καρπούς, τ” αρνιά θα βρουν άφθονη βοσκή, γενούν οι λαγοί, τ” αγρίμια, οι πέρδικες και οι κότες, ξεμυτίζει το σπαρμένο στάρι και κριθάρι.

Γιορτές πάλι μεγάλες. Ανθεστήρια, Λήναια, έν άστει Διονύσια, Εποχικό Δράμα, Ανοιξιάτικα Κρόνια, Σκώμματα, Γονιμικά όργια, πλασματικές μάχες (χειμώνα – άνοιξης, ζωής – θανάτου).

Γιορτές θεών που συμβολίζουν τη βλάστηση ή – και το σπόρο κι ανασταίνονται μαζί τους κάθε άνοιξη: Διόνυσος, Σεμέλη, Περσεφόνη, Βάαλ, Ταμούζ – Άδωνις, Όσιρις, Άττης, Ζαγρεύς…

Τέλη Ιούνη, θερινό ηλιοστάσιο, η μεγαλύτερα μέρα του χρόνου. Τα δένδρα καρποφορούν, το στάρι το κριθάρι ωρίμασαν. Με μεγάλες φωτιές, ορχήσεις, φαγοπότια, γιορτάζονταν ο θρίαμβος του Ήλιου, ο χορός της μεγάλης θεάς μητέρας Γης που χορεύονας αόρατη πάνω στα σταροχώραφα έκανε τα χρυσά στάχυα να κυματίζουν, η χαρά της Περσεφόνης και της Δήμητρας που βρίσκονταν στο απόγειο της ευτυχίας τους.

Σ” ένα άλλο επίπεδο, στο χυδαίο επίπεδο της εξουσίας, η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, αρχές του 4ου αιώνα περνάει κρίση. Χρειάζεται ένα νέο, αποτελεσματικό μοντέλο κυριαρχίας, και μεγάλο τμήμα της άρχουσας τάξης, με επικεφαλής τον Κωνσταντίνο τον λεγόμενο «μέγα» επιλέγει σαν τέτοιο τον Χριστιανισμό. Πράγματι, ενώ οι Χριστιανοί είναι μόνο το 15% περίπου του πληθυσμού, είναι η μόνη οργανωμένη θρησκεία με μια συμπαγή αυστηρά συγκεντρωτική δομή και με μια ιδεολογια που προτρέπει στην υποταγή. Ο Κωνσταντίνος (δολοφόνος του γιου του Κρίσπου και της γυναίκας του Φαύστας), έπαιξε και κέρδισε, και σύντομα ο Χριστιανικός μονοθεϊσμός ανακηρύσσεται επίσημη θρησκεία της αυτοκρατορίας.

Σταθερά, μεθοδικά, ανελέητα, αρχίζει ο βίαιος εκχριστιανισμός του πληθυσμού.

Πρώτα απαγορεύεται επί ποινή θανάτου στους πολυθεϊστές ιερείς να ιερουργούν τα της θρησκείας τους (διάταγμα «Μεγάλου» Κωνσταντίνου 10-4-335).

Στη συνέχεια, το 396, ο Φλάβιος Αρκάδιος, με παρότρυνση του Ιωάννου Χρυσοστόμου γκρεμίζει τους αρχαίους ναούς με το νόμο 23-3-396 που διατάζει: «Ες έδαφος φέρειν».

Ακολουθεί το διάταγμα 13-7-399: «Si qua in agris templa sunt, sine turba ac tumultu diruantur» «Αν υπάρχουν εισέτι στην ύπαιθρο όρθιοι ναοί να ισοπεδωθούν χωρίς θόρυβο και ταραχές».

Τελικά ο Θεοδόσιος Β΄ο μικρός με τα διατάγματα 14-11-435, 31-1-438, 4-11-451, διατάζει την εκτέλεση όσων παραμένουν πιστοί στη θρησκεία τους και αρνούνται να γίνουν Χριστιανοί.

Οι σφαγές είναι μαζικές.

Με σταύρωση, στραγγαλισμό, αποκεφαλισμό, ρίξιμο στα θηρία, κάψιμο ζωντανών, θάνατο στο τσιγκέλι. «Παντού συναντούσε κανείς σκηνές σφαγείου», έγραφε ο Αμμιανός Μαρκελινός.

Μόνο στη Θεσσαλονίκη, μόνο σε μια μέρα, δολοφονούνται 7.000 άνθρωποι στον Ιππόδρομο.

Οι ύποπτοι εξορίζονται μαζικά σε στρατόπεδα συγκέντρωσης. Φοβερότερο και διαβόητο για τα βασανιστήρια του το στρατόπεδο της Σκυθούπολης.

Πόλεις ολόκληρες που αρνούνται παμψηφεί να εκχριστιανιστούν ισοπεδώνονται όπως οι πέντε πόλεις του Άθω (σημερινό «Άγιο» Όρος) τόπου λατρείας της δρυμωνίας Αρτέμιδος (Άρτεμη του δάσους).

Παράλληλα καταστρέφονται αγάλματα, κατακόβονται ιερά άλση, καίγονται σε πυρά τα βιβλία, απαγορεύεται το θέατρο, οι φιλοσοφικές σχολές, οι ολυμπιακοί αγώνες, η κατοχή βιβλίων φιλοσοφικών, επιστημονικών κ.λπ. επί ποινή θανάτου, πυρπολείται η βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας.

Παρ” όλα αυτά η άρνηση του λαού να αλλαξοπιστήσει είναι ισχυρή, γι” αυτό συνέχεια νέοι νόμοι φρεσκάρουν τους παλιούς.

Τέλη του 6ου αιώνα ο Ιουστινιανός Κώδικας Ν. 1-11-10 τιμωρεί με θάνατο «όσους πάσχουν από την ιερόσυλο ψυχική νόσο των Ελλήνων» και Ν. 12 «ό κηρύσσουν τον πολυθεϊσμό».

Τέλη του 10ου αιώνα ο Νίκων ο «Μετανοείται» επικεφαλής όχλου οπλοφόρων καλόγερων, στρατού και μπάτσων, εξοντώνει όλο τον πληθυσμό της Μέσα Μάνης που επιμένει στον πολυθεϊσμό.

Ακόμα και η εξάβιβλος του Αρμενόπουλου, βασικό Βυζαντινό νομοθετικό κείμενο που συντάσσεται γύρω στα 1360, στο κεφάλαιο «Περί Ελληνιζόντων» προβλέπει ποινή θανάτου: «Οι αξιωθέντες του Αγίου Βαπτίσματος και πάλιν Ελληνίζοντες εσχάτη τιμωρία υπόκεινται» (βιβλίο 6 τιτλ. Ι΄Α΄ παρ. 4) και «Ο ποιών ελληνικάς θυσίας ή τιμών είδωλα ή θυσιάζων ή λίβανον αυτοίς καίων εσχάτη τιμωρία υποβάλλεται. Ομοίως τιμωρούνται και οι συνίστορες αυτού και οι υπηρέται των θυσίων» (βιβλίο 6 τιτλ. Ι΄Α΄ παρ. 6).

Και η τραγωδία γίνεται φάρσα όταν την εξάβιβλο επαναφέρει σαν κρατική νομοθεσία ο Όθωνας το 1835 και αυτή παραμένει σε ισχύ μέχρι το 1946!

Μαζί με την αρχαία θρησκεία απαγορεύτηκαν φυσικά και οι ετήσιες γιορτές της φύσης, με ιδιαίτερη λύσσα μάλιστα καθώς οι «Άγιοι» Πατέρες μισούσαν ότιδήποτε είχε να κάνει με χαρά, γλέντι και γιορτή. «Όπου δεις χορό εκεί και ο διάβολος», έγραφε ο Χρυσόστομος. «Ελιγμούς παρθένων γυμνουμένων ασέμνως» έφριττε ο Γρηγόριος ο Θεολόγος.

Παρά τα βασανιστήρια όμως και τις εκτελέσεις, οι κάτοικοι της αυτοκρατορίας συνέχισαν σταθερά να γιορτάζουν τις παλιές του γιορτές, πολύ δε περισσότερο οι αγρότες, όντας απομακρυσμένοι από την κεντρική εξουσία. Αλλεπάλληλες ανανεώσεις των απαγορεύσεων δεν απέδιδαν. Π.χ. η από την εν Τρούλλω σύνοδο του 692 εκ νέου απαγόρευση των Καλένδων, Βρουμαλίων, Ανθεστήριων, κ.λ.π.

Εφαρμόστηκε λοιπόν η καταστολή μέσω της αφομοίωσης, ορίστηκαν δηλαδή Χριστιανικές γιορτές στις ίδιες ημερομηνίες με τις απαγορευμένες πολυθεϊστικές.

Τη μέρα της γέννησης του Ήλιου, Μίθρα κ.λπ., τοποθετήθηκαν τα Χριστούγεννα. Γράφουν ο Αυγουστίνος και ο Λέων ο «Μέγας»: Να γιορτάζετε τη γέννηση του Χριστού και όχι την «ολέθριον δοξασίαν» της γεννήσεων του Ήλιου.

Την άνοιξη, οι μέρες της ανάστασης των βλαστικώ θεοτήτων Διόνυσου, Άδωνι, Άττη, Όσιρη, κ.λπ. καπελώθηκαν με το Πάσχα, το θερινό ηλιοστάσιο από τον «Άγιο» Ιωάννη, τα Παρίλια, που το γάλα ρέει άφθονο, γιορτή των βοσκών και των κοπαδιών, από τον «Άγιο» Γεώργιο, ο δεκαπενταύγουστος της Αρτέμης, της Ντιάνας, της Γης – μητέρας από το θάνατο της Μαρίας μητέρας του Ιησού, η ημέρα των νεκρών το Νοέμβριο, από τη μέρα των Ψυχών, ο Νικόλαος πήρε τη θέση του Ποσειδώνα, οι ναοί του Ηλία τη θέση του Δία στις κορφές κ.λ.π.

Για να είναι επιτυχέστερη η καπήλευση σαφής ήταν η φροντίδα να υπάρχουν κάποιες ομοιότητες ή συνειρμοί με τις παλιές γιορτές και σύμβολα. Έτσι ο Χριστός με το θάνατο – ανάσταση, αντικαθιστά τις λόγω του ετήσιο κύκλου της φύσης θνήσκουσες αναστηνόμενες βλαστικές θεότητες, και κλέβει τον άρτο από τον Άττη, την άμπελο από το Διόνυσο, το αρνί από τον Ερμή, τη σπηλιά της γέννησης, το άστρο και τους μάγους με τα δώρα από το Μίθρα.

Τα παραπάνω έχουν απλά ακαδημαϊκή αξία ή μπορούν να είναι χρήσιμα στο σημερινό κοινωνικό ανταγωνισμό;

Η γνώση της ιστορίας, των εγκλημάτων και τεχνικών της εξουσίας, η γνώση για τις αντιστάσεις, τις υποχωρήσεις, τις ήττες μας και τις νίκες μας του παρελθόντος, μας βοηθούν να δούμε καλύτερα τη δράση μας του σήμερα και του αύριο. Ένα παραπάνω που σήμερα, παγκόσμια ενισχύεται από τα κράτη το ντηλάρισμα του ναρκωτικού «θρησκεία» και βρίσκει πρόθυμους πελάτες λόγω της γενικευμένης ηττοπαθείας, απογοήτευσης, ιδιώτευσης και αμάθειας.

Από την ανάδυση των πρώτων ταξικών διαχωρισμών με την εμφάνιση της γεωργίας πριν 10.000 χρόνια στην περιοχή της εύφορης ημισελήνου μέχρι σήμερα, οι κατά καιρούς και τόπους άρχουσες τάξεις χρησιμοποίησαν ιδεολογήματα αντίστοιχα με τις αντίστοιχα με τις ανάγκες ή και τις δυνατότητές τους για συσσώρευση και κυριαρχία.

Έτσι, η αυθόρμητη, αδιαμεσολάβητη και μη ιδεολογικοποιημένη χαρά και γιορτή του τροφοσυλλέκτη για το μεγάλωμα της μέρας, της βλάστησης, της καρποφορίας, με την εμφάνιση του Σαμάνου μετατρέπεται σε γιορτή – τελετή προς τιμήν κάποιου υποτιθέμενου πνεύματος του δέντρου, του καρπού, του ήλιου.

Με την ενίσχυση της εξουσίας και των ταξικών διαφορών και τη συνακόλουθη αναβάθμιση των Σαμάνων μάγων σε ιερείς, τα διάφορα πνεύματα του Ανιμισμού προάγονται σε αντίστοιχης αρμοδιότητας θεούς: θεός της βλάστησης, του ήλιου, του καρπού. Όσο το ιερατείο ενισχύεται και αυτονομείται από τον πληθυσμό, αυτονομούνται από τη φύση και οι θεοί που πλασάρει και συμβολίζονται πια απλώς από τον ήλιο, το βλαστό, τον καρπό.

Παρά την αδιάκοπη υποβάθμιση της όμως, διατηρείται ακόμη η σύνδεση με τη φύση.

Στα ανοιξιάτικα Κρόνια το έπαθλο ήταν ένα ιερό κλαδί, φορέας του βλαστικού πνεύματος της χρονιάς.

Στο εποχικό δράμα της μετάβασης από τον χειμώνα στην άνοιξη: «φέρομεν εξ όρεος έλικα νεοτόμον επί μέλαθρα» (Αγαύη, Βάκχες).

Εαρινή ισημερία: «Πανήγυρις ελληνική μεγάλη διά την των ωρών και του αέρος ευκρασίαν ότε και ορχήσεις εγένοντο παρά τινών γυναίων» (πατριάρχης Αντιοχείας Βαλσαμών, 12ος αιώνας).

«Μαίνονται τω Θεώ και χορεύουσιν επειδάν αυτοίς έαρ ενείκη ο ήλιος».

Ο θνήσκων και αναστηνόμενος την άνοιξη Διόνυσος προφωνείται δενδριτής, δασσύλιος, ένδενδρος, αυξιτής, κάρπιος, εύκαρπος, καλλίκαρπος.

Και ακόμα και τα μικρά παιδιά ήξεραν πως η Περσεφόνη που περνά το χειμώνα στον Άδη και έρχεται στον απάνω κόσμο την άνοιξη, είναι ο σπόρος του κριθαριού σαν φυντάντι, για να γίνει ώριμο στάχυ, να θεριστεί, αλωνιστεί, λιχνιστεί, αλεστεί, ζυμωθεί, φουρνιστεί, γίνει ψωμί για να το φάνε.

Όλα αυτά, με το χριστιανισμό τελειώνουν. Στο θάνατο και την ανάσταση του Χριστού δεν υπάρχει αναφορά στη φυσική μεταβολή εποχών και βλάστησης. Η αποξένωση των πιστών του από τη φύση είναι πολύ βολική για την οικονομική «ανάπτυξη».

Ο Γιαχβέ, ο θεός της παλαιάς διαθήκης, ο θεός δηλαδή εβραίων, χριστιανών και μουσουλμάνων, είναι ο πρώτος και μόνος θεός που δήλωσε «κατακυριεύσατε την γην». Μέσα στα πλαίσια αυτής της προτροπής εντάσσεται και καθαγιάζεται η επιταχυνόμενη λεηλασία της φύσης, η καταστροφή του εδάφους, του υπεδάφους, της βλάστησης, των ζωϊκων ειδών, της ατμόσφαιρας , η επέμβαση στο γενετικό κώδικα φυτών και ζώων για δημιουργία μεταλλαγμένων.

Βέβαια, η κοινωνική μετάφραση είναι ότι μια μειονοψηφία μόνο «κατακυριεύει» γιατί για να γίνουν όλα αυτά πρέπει η πλειοψηφία να δουλεύει ασταμάτητα σε συνθήκες μισθωτής σκλαβιάς.

Για να ξεμπερδεύομε με την εξουσία και τη μισθωτή εργασία, για να ξαναβρούμε τη δημιουργικότητα, την απόλαυση, τη χαριστικότητα, το παιγνίδι, πρέπει να πετύχουμε τη διαύγαση της αντίληψής μας για τον κόσμο, να τελειώνουμε δηλαδή με τις θρησκείες.

Βασική βιβλιογραφία

Διόνυσος, Π. Λεκατσά, Αθήνα ’71 – Το Θείο Βρέφος, Π. Λεκατσά Καστανιώτης ’96 – Νέα Ιστορία, Ζώσιμος, Θύραθεν ’07 – Ο χρυσός κλώνος, Φρέϊζερ, Εκάτη ’92 – Υπέρ τηςτων Ελλήνων Νόσου, Τόμος 3ος, Βλ. Ρασιάς, Αθήνα ’94 – Το Βυζάντιο, Δ. Κρεββατάς, Καστανιώτης ’04 – Οι Ελληνικοί Μύθοι, Ρ. Γκρέϊβς, Πλειάς Ρούγγας ’79 – Η Αθηναϊκή Δημοκρατία, Σακελλαρίου , Ηράκλειο ’99 – Ο Φεουδαρχισμό, Π. Άντερσον, Οδυσσέας ’81 – Η Αρχαία Ελληνική Κοινωνία, Τζ. Τόμσον, Κέδρος ’87-’89 – Η Πατριαρχία, Ε. Μπόρνεμαν, Αθήνα ’88 – Λιβανίου έργα, Θύραθεν ’98 – Επίκρισις, Δ. Κυρτάτας, Εστία ’92 – Η εξέλιξη του ανθρώπου, Σ. Δημητρίου, Καστανιώτης.

Εκδήλωση – συζήτηση 20-6-2008

Κατάληψη Ρόζα Νέρα (Μαύρο Ρόδο), Χανιά

Category: Χωρίς κατηγορία