«Επιλεκτική» δικαιοσύνη: Μια φορά χρηστής, μια ζωή κατηγορούμενος



Η έννοια της επιλεκτικότητας εισήλθε πρόσφατα στο λεξιλόγιο της ελληνικής πραγματικότητας και κατοχυρώθηκε ως επιθετικός προσδιορισμός στο ουσιαστικό «χρεοκοπία». Κάλλιστα όμως θα μπορούσε να συνοδεύσει και άλλα ουσιαστικά όπως η δικαιοσύνη για παράδειγμα, αναιρώντας ταυτόχρονα τον πιο σκληρό πυρήνα της σημασίας του όρου. «Επιλεκτική δικαιοσύνη» λοιπόν, αυτή δηλαδή που άφησε στο απυρόβλητο τους φυσικούς και ηθικούς αυτουργούς για τα μεγαλύτερα οικονομικά εγκλήματα όπως αυτά της Siemens, του Βατοπεδίου ή των δομημένων ομολόγων αλλά εξαντλεί όλη της την αυστηρότητα στην κλοπή μιας ζάντας, στα ειδώλια της οποίας δεν έκατσαν ποτέ πολιτικοί μπλεγμένοι με σκάνδαλα και υποθέσεις διαφθοράς αλλά καθηλώθηκαν σ’ αυτά πρώην χρήστες για περιστατικά μικροπαραβατικότητας που έγιναν κατά τη διάρκεια της χρήσης.

Αυτή είναι η ιστορία του Κώστα και του Αχιλλέα. Είναι η ιστορία δεκάδων πρώην χρηστών που αποφάσισαν στο παιχνίδι της ρώσικης ρουλέτας με το θάνατο, να ποντάρουν στη ζωή. Μπήκαν στα θεραπευτικά προγράμματα , απεξαρτήθηκαν , έστρεψαν το βλέμμα στο μέλλον αλλά το κράτος επιχειρεί τη βίαιη επιστροφή τους στο παρελθόν συνεχίζοντας τις διώξεις εναντίον τους για αδικήματα που διέπραξαν κατά τη διάρκεια της χρήσης. Ένα πέρασμα από το σκοτάδι στο φως που σκοντάφτει στον θεσμοθετημένο κοινωνικό ρεβανσισμό.

Ο Κώστας Ριζόπουλος είναι σήμερα 32 ετών, έκανε χρήση ναρκωτικών ουσιών από τα 14 αλλά το 2008 εντάχθηκε στη θεραπευτική μονάδα 18 ΑΝΩ και πλέον είναι «καθαρός» εδώ και 3,5 χρόνια. Το 1999 τον συνέλαβαν για την κλοπή μιας ζάντας. Το 2007 έγινε το δικαστήριο και καταδικάστηκε πρωτόδικα σε 6 χρόνια. Τότε ήταν ακόμα στη χρήση και δεν κατάφερε να υπερασπιστεί τον εαυτό του. Το 2010 έγινε το Εφετείο, καταδικάστηκε σε 4 χρόνια και εκδόθηκε ένταλμα. Ο Κώστας όμως είχε απεξαρτηθεί . Ακολούθησε μεγάλη κινητοποίηση τόσο από τη θεραπευτική κοινότητα του 18 ΑΝΩ, όσο και από ευαισθητοποιημένους κοινωνικούς και πολιτικούς φορείς. Μια αντιπροσωπεία επισκέφτηκε τον τότε Υπουργό Δικαιοσύνης Χάρη Καστανίδη, ο οποίος δεσμεύτηκε ότι θα κοιτάξει το θέμα και προανήγγειλε νομοθετική ρύθμιση. Το Μάιο ο Άρειος Πάγος επιβεβαίωσε την απόφαση του Εφετείου, ο Κώστας πρέπει να οδηγηθεί στη φυλακή για 4 χρόνια. Πρόσφατα βγήκε ένταλμα εναντίον του, κατέθεσε αίτηση χάριτος στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας και πλέον είναι φυγόποινος.

«Ήμουν φυλακισμένος πολλά χρόνια, στο σώμα μου και στο μυαλό μου. Τα ναρκωτικά είναι η μεγαλύτερη φυλακή. Απελευθερώθηκα απ’ αυτήν και τώρα που ζητάνε να ξαναμπώ στη φυλακή. Είναι σα να υπάρχουν δύο όχθες. Εγώ έχω φύγει από τη μία. Πέρασα απέναντι και τώρα με γυρνάνε πίσω. Οι δικαστές έχουν άγνοια. Δεν ξέρουν τι συμβαίνει σ’ ένα στεγνό πρόγραμμα απεξάρτησης, την έκταση και το βάθος της προσπάθειας που καταβάλλεις πρώτα απ’ όλα για να ξαναπιστέψεις στον εαυτό σου. Με αποφάσεις σαν κι αυτή, απλώς ακυρώνουν την προσπάθεια. Θέλω να ξαναμπώ στην κοινωνία και η δικαιοσύνη μου κλείνει την πόρτα», λέει ο ίδιος.

Ο Αχιλλέας Δεσποτάκης είναι 49 ετών. Υπήρξε χρήστης για 28 χρόνια. Τον συνέλαβαν το 2006 όταν στις αποσκευές ενός φίλου βρέθηκαν 10 γραμμάρια ηρωίνης. Θεωρήθηκε ότι την είχαν από κοινού και ότι προοριζόταν για πώληση και όχι για χρήση. Το 2007 ο Αχιλλέας μπήκε στο 18 ΑΝΩ και γκρέμισε οριστικά τις γέφυρες με το παρελθόν. Η ελληνική δικαιοσύνη όμως τις ξαναχτίζει. Καταδικάστηκε πρωτόδικα σε 6,5 χρόνια και σε δεύτερο βαθμό στο Εφετείο που ακολούθησε, η ποινή του ορίστηκε στα 4 χρόνια χωρίς αναστολή. Τώρα περιμένει την απόφαση του Αρείου Πάγου.  « Μέχρι να μπω στην κοινότητα πίστευα ότι από μέρα σε μέρα θα πεθάνω. Μετά πήρα κουράγιο. Άρχισα να πιστεύω σε μένα και τους ανθρώπους. Αυτή η δικαστική συμπεριφορά είναι δείγμα αναλγησίας και άγνοιας. Πρέπει να κατανοήσουν οι δικαστικοί λειτουργοί πως είναι να βγαίνεις απ’ τα ναρκωτικά και να παλεύεις να ζήσεις. Έχω φτύσει αίμα. Δεν έχω καμία σχέση με όλα όσα έγιναν στο παρελθόν. Τώρα είμαι όρθιος, δεν κουτουλάω απ’ τη μαστούρα. Αυτό μου δίνει αυτοπεποίθηση και δύναμη να αντιμετωπίσω τις δυσκολίες. Έχει σημασία αυτό να το ακούσει η κοινωνία και η πολιτεία και κυρίως να το ακούσουν όλα αυτά τα παιδιά που είναι στο δρόμο και πεθαίνουν. Αξίζει τον κόπο να προσπαθήσουν». Μ’ αυτά τα λόγια , στο μεταίχμιο της ελπίδας και του σπαραγμού , περιγράφει τη δική του εμπειρία ο Αχιλλέας.

Κι αν έχουν απέναντι τους τη δικαιοσύνη, ο Κώστας και ο Αχιλλέας έχουν στο πλευρό τους συγγενείς, φίλους, θεραπευτικές κοινότητες, επιστημονικούς και κοινωνικούς φορείς που αντιλαμβάνονται ότι η επανένταξη συντελείται στην κοινωνία και όχι στη φυλακή. Εκφράζουν την αγανάκτηση τους για τον πρόδηλα εξοντωτικό χαρακτήρα των ποινών και δηλώνουν τη συμπαράσταση τους στον αγώνα ζωής που δίνουν οι πρώην χρήστες.  Η επιστημονική υπεύθυνος του 18 ΑΝΩ, Κατερίνα Μάτσα εξηγεί με τη σειρά της το άτοπο και το αδιέξοδο αυτής της ποινικής μεταχείρισης: «Η θέση των παιδιών δεν είναι στη φυλακή. Αυτή είναι μια απάνθρωπη αντιμετώπιση που ακυρώνει το θεραπευτικό έργο και τους ξαναστέλνει στη χρήση. Δεν είναι μεμονωμένες περιπτώσεις. Αφορά την πλειοψηφία των απεξαρτημένων ατόμων, αφού σχεδόν όλοι είχαν προβεί σε μικροπαραβατικότητα για να εξασφαλίζουν τη δόση τους όσο ήταν στη χρήση και έχουν δικαστικές εκκρεμότητες». Στο ίδιο συμπέρασμα συντείνουν και τα στοιχεία που δημοσιοποίησε πρόσφατα το ΚΕΘΕΑ. Το 76% των ατόμων που απευθύνονται στο φορέα είναι χρήστες ηρωίνης για πάνω από 10 χρόνια. Οι 7 στους 10 είναι βρίσκονται εκτός αγοράς εργασίας ,  το 11,5% δεν έχει καν στέγη και το 75% έχει συλληφθεί. Το 2009 απαγγέλθηκαν 17535 κατηγορίες  εις βάρος 16469 χρηστών ή πρώην χρηστών.

Ως εκ τούτου οι περισσότεροι χρήστες αντί να καταλήξουν σε κάποια δομή απεξάρτησης καταλήγουν σε μια δομή που ανακυκλώνει και εντείνει την εξάρτηση, στη φυλακή. Το 40% του έγκλειστου πληθυσμού της χώρας αφορά αδικήματα που σχετίζονται με τη χρήση ναρκωτικών και προφανώς όχι με το εμπόριο, που ανθεί και παραμένει ατιμώρητο. Πίσω από τους στατιστικούς δείκτες όμως κρύβεται το ατομικό δράμα, ο ανθρώπινος πόνος και ο ευάλωτος ψυχισμός που μετατρέπεται σε πεδίο άσκησης της ακραίας κατασταλτικής λογικής που διέπει το κράτος αναπαράγοντας την απόρριψη και τον κοινωνικό αποκλεισμό.

Υπό το βάρος αυτής της πραγματικότητας ο Υπουργός Δικαιοσύνης παρουσίασε πρόσφατα στην Επιτροπή κοινωνικών Υποθέσεων της Βουλής τους βασικούς άξονες του υπό κατάρτιση νομοσχεδίου για τα ναρκωτικά.  Σύμφωνα με αυτούς προβλέπεται η αποποινικοποίηση της χρήσης ναρκωτικών ουσιών και μετατρέπεται σε πταίσμα από πλημμέλημα η προμήθεια και κατοχή ναρκωτικών αλλά και η καλλιέργεια φυτών κάνναβης για προσωπικής χρήση. Διαβαθμίζονται οι ποινές για τους διακινητές. Πριμοδοτείται η θεραπεία και για τους χρήστες που έχουν ολοκληρώσει θεραπευτικό πρόγραμμα προκρίνεται η οριστική αποχή από την ποινική δίωξη, η υποχρεωτική αναστολή της ποινής , η υποχρεωτική αναγνώριση ελαφρυντικής περίστασης υπέρ του δράστη.

Οι εξαγγελίες του Υπουργού προκαλούν αμφιθυμία και σκεπτικισμό. Η αλήθεια είναι ότι αυτή κυβέρνηση μάλλον έχει απεμπολήσει τη δυνατότητα της να πείθει για την αγνότητα των προθέσεων της, ενώ και η χρονική στιγμή προβληματίζει. Τη στιγμή δηλαδή που περιορίζεται το δικαίωμα στη διαδήλωση και τη διαμαρτυρία, κατοχυρώνεται το δικαίωμα στη μαστούρα. Αναπόφευκτα και συνειρμικά αναδύεται ο φόβος της ναρκοκουλτούρας, ως μεθόδου κοινωνικού ελέγχου. Νέα Δημοκρατία και ΛΑΟΣ τάσσονται κατά υποστηρίζοντας ότι θα επιδεινωθεί αντί να επιλυθεί το πρόβλημα. Αντίστοιχα για «προσπάθεια ανοίγματος του κλειστού επαγγέλματος των εμπόρων ναρκωτικών» κάνει λόγο κ πρόεδρος του ΔΣΑ Γιάννης Αδαμόπουλος. «Ναρκοκαταστολή στη μάχη κατά του κινήματος» βλέπει το ΚΚΕ. Σύριζα και Οικολόγοι Πράσινοι απ’ την άλλη είναι θετικοί στην αλλαγή του θεσμικού πλαισίου στην κατεύθυνση της μη κατασταλτικής αντιμετώπισης του χρήστη αλλά επισημαίνουν την αποσπασματικότητα του μέτρου και αξιώνουν μια συνολική θέαση ενός αμιγώς κοινωνικού ζητήματος.

Οι θεραπευτικές κοινότητες τηρούν στάση αναμονής μέχρι να δουν την ολοκληρωμένη εκδοχή του νομοσχεδίου γιατί ο διάβολος κρύβεται στις λεπτομέρειες. Το σίγουρο είναι ότι αν ισχύσουν οι ρυθμίσεις θα αποτελέσουν μια ανάσα ανακούφισης για ορισμένους χρήστες και κυρίως πρώην χρήστες που θα μπορέσουν να κλείσουν τους λογαριασμούς τους με το παρελθόν. Δεν αρκούν όμως για να συγκαλύψουν την αντιφατικότητα και την απροθυμία των πολιτικών σχεδιασμών , αφού την περίοδο της οικονομικής κρίσης που η χρήση αυξάνεται κατακόρυφα και τα αιτήματα απεξάρτησης πολλαπλασιάζονται, οι ούτως η άλλως λίγες , υποστελεχωμένες και υποχρηματοδοτημένες δομές απεξάρτησης συνθλίβονται στις μυλόπετρες του Μνημονίου. Έτσι όταν οι «λίστες της ντροπής» για τον ΟΚΑΝΑ ξεπερνούν τους 6000 χρήστες με μέσο όρο αναμονής τα 5-6 χρόνια, τα κονδύλια του οργανισμού περικόπτονται κατά 10%.  Αντίστοιχα στο ΚΕΘΕΑ εκκρεμούν  πάνω από 15 αιτήματα από διαφορετικές πόλεις της χώρας για την ανάπτυξη θεραπευτικών προγραμμάτων στην περιοχή τους, όταν η επιχορήγηση του φορέα είναι μειωμένη και απ’ αυτήν δεν έχουν καταβληθεί περίπου 2 εκατ ευρώ και οι προσλήψεις έχουν παγώσει. Ενώ απουσιάζει οποιαδήποτε μέριμνα για δομές πρόληψης, για προγράμματα ενημέρωσης ενταγμένα στο εκπαιδευτικό σύστημα, για θεσμοθετημένες διαδικασίες αποστιγματισμού και επανένταξης των απεξαρτημένων κυρίως για την οικοδόμηση μιας κοινωνίας που δε θα ωθεί τους νέους ανθρώπους στην αναζήτηση «τεχνητών παραδείσων».

Στο μεταξύ ο Κώστας παραμένει φυγόποινος. «Όταν θ’ αγαπήσεις το γέλιο σου και την αναπνοή σου και δεις πως έχεις κάτι να μας πεις…» έλεγε ο Παύλος Σιδηρόπουλος σ’ ένα αρκετά βιωματικό τραγούδι για τη χρήση ουσιών .  Τότε λοιπόν οι δικαστές της χώρας θα αναπαριστούν έναν άλλο στίχο του τραγουδοποιού «τις χλωμές κούκλες ανίκανες να ακούσουν τη φωνή σου». Η φωνή του Κώστα έχει το βάθος  που λειτουργεί ως υπόμνηση της χρήσης. Έχει όμως  τη σταθερότητα και την καθαρότητα του απεγκλωβισμού. Όπως και το βλέμμα… έχει την καθαρότητα ενός αγώνα για ζωή. «Αυτό που έμαθα είναι η αξιοπρέπεια. Και να πάω φυλακή το μόνο πράγμα που δε μπορούν να μου πάρουν είναι η καθαρότητα μου».  Αυτή θα δραπετεύει απ’ όλα τα κάγκελα… Γι’ αυτό οι νομοθέτες και οι λειτουργοί της «επιλεκτικής δικαιοσύνης» φοβούνται πιο πολύ απ’ τον Κώστα.

Μαρία Λούκα

Δημοσιεύτηκε στο Ε 21/8/2011.

Category: Χωρίς κατηγορία