Εκτυπώστε το
Έλλειψη ζήτησης ή έλλειψη υπεραξίας;
1. Το πραγματικό ερώτημα
Στις 23.6.2011 ο κεντρικός τίτλος της Αυγής, αναπαράγοντας το συμπέρασμα Έκθεσης του ΟΗΕ, έγραφε: «Η λιτότητα απειλεί την παγκόσμια οικονομία, [...] σοβαρές οι κοινωνικές επιπτώσεις στη διατροφή, την υγεία και την εκπαίδευση».
Επίσημοι θεσμικοί φορείς της παγκόσμιας (καπιταλιστικής) κοινότητας γνωρίζουν λοιπόν αυτό που επικαλείται η αριστερά: Οι νεοφιλελεύθερες πολιτικές βαθαίνουν την ύφεση.
Υποστηρίζω πως θα έπρεπε να γνωρίζουμε ότι το γνωρίζουν. Στην ομιλία του στη Βουλή για το Μεσοπρόθεσμο ο Αντώνης Σαμαράς υποστήριξε: «Αν η ελληνική οικονομία ανακάμψει, θα βγει από την κρίση. Για μας δεν υπάρχει άλλη λογική, δεν υπάρχει άλλος στόχος» (28.6.2011). Αλλά και ο σημερινός πρωθυπουργός, όταν ήταν στην αντιπολίτευση, υποστήριζε: «Αν σήμερα παγώσουμε τους μισθούς, θα παγώσουμε την αγορά [...] θα βαθύνουμε την ύφεση» (http://zoomstagegonota.wordpress.com/).
Υποστηρίζω, επομένως, ότι το πραγματικό ερώτημα είναι το εξής: Γιατί οι κυρίαρχες δυνάμεις διεθνώς, καίτοι γνωρίζουν ότι βαθαίνουν την ύφεση, επιλέγουν να ακολουθήσουν πολιτικές ακραίας λιτότητας, ιδιαίτερα σε συγκυρίες βαθιάς οικονομικής κρίσης, όπως η σημερινή;
2. Η στρατηγική της υποτίμησης: Ο μισθός ως κόστος
Μια συχνή απάντηση στο ερώτημα που θέσαμε είναι ότι τις πολιτικές λιτότητας υπαγορεύουν οι «κερδοσκόποι», που αντίθετα με τους «πραγματικούς» καπιταλιστές δεν ενδιαφέρονται για τη μακροχρόνια μεγέθυνση αλλά για το βραχυχρόνιο αποτέλεσμα.
Θεωρώ μια τέτοια απάντηση απολύτως παραπλανητική. Δεν μπορώ να φανταστώ κανέναν καπιταλιστή που να μην είναι «κερδοσκόπος», δηλαδή να μην επιδιώκει (με πολλαπλές μεθόδους) να μεγιστοποιεί τα κέρδη του, αλλά να είναι, ας πούμε, «ζημιοσκόπος». Με τον όρο καπιταλιστής εννοώ βεβαίως όσους «προσωποποιούν» το κεφάλαιο, δηλαδή εντάσσονται στην αστική τάξη και όχι τους «μεσοαστούς», δηλαδή τους μικρομεσαίους επιχειρηματίες, που εργάζονται με παρόμοιο τρόπο όπως και οι ολιγάριθμοι υπάλληλοί τους, αποσκοπώντας κυρίως σε ένα ικανοποιητικό ατομικό εισόδημα.
Αξίζει στο σημείο αυτό να παρακολουθήσουμε το επιχείρημα του Μαρξ:
«Με εξαίρεση τους δικούς του εργάτες, ο κάθε καπιταλιστής αντιλαμβάνεται τη συνολική μάζα όλων των άλλων εργατών όχι σαν εργάτες, αλλά σαν καταναλωτές [...]. Ξέρει ότι δεν αντικρίζει τον εργάτη του όπως ο παραγωγός τον καταναλωτή, και θέλει να περιορίσει την κατανάλωση του εργάτη, [...] τον μισθό του, όσο μπορεί περισσότερο. Θέλει βέβαια οι εργάτες των άλλων καπιταλιστών να καταναλώνουν όσο γίνεται περισσότερο από το δικό του εμπόρευμα. Αλλά η σχέση κάθε καπιταλιστή με τους δικούς του εργάτες είναι η γενική σχέση κεφαλαίου και εργασίας, η ουσιαστική σχέση [...] Το ίδιο το κεφάλαιο βλέπει τη ζήτηση από τη μεριά των εργατών -δηλαδή την πληρωμή του μισθού όπου βασίζεται αυτή η ζήτηση- σαν ζημιά και όχι σαν κέρδος» (Καρλ Μαρξ, Grundrisse, σ. 315-16).
Η συμπίεση του μισθού και του κοινωνικού μισθού είναι η στρατηγική της αστικής τάξης, ιδίως σε συγκυρίες κρίσης υπερσυσσώρευσης όπως η σημερινή, όπου το ποσοστό κέρδους του κεφαλαίου συρρικνώνεται. Η κρίση του κεφαλαίου είναι έλλειψη υπεραξίας, όχι έλλειψη ζήτησης.
Το βάθεμα της κρίσης αποτελεί «εκκαθάριση» για το κεφάλαιο, καταστροφή κάθε «εμποδίου» στην «ανταγωνιστικότητα», ώστε το ποσοστό κέρδους να κινηθεί και πάλι ανοδικά, παράλληλα με τη φτώχεια των πολλών και την ανεργία, ώστε η συσσώρευση να επιταχυνθεί και πάλι, αρχίζοντας έστω από μικρότερη συνολική παραγωγή.
Η στρατηγική του κεφαλαίου είναι επομένως η υποτίμηση της αγοραστικής δύναμης των μισθωτών, είτε με τα Μνημόνια (εσωτερική υποτίμηση) είτε με τη νομισματική υποτίμηση στις χώρες που έχουν «ανεξάρτητη» νομισματική πολιτική (με δεδομένο ότι πάντα το μεγάλο κεφάλαιο μπορεί να διατηρεί τον πλούτο του στο προσφορότερο διεθνές νόμισμα).
3. Η στρατηγική των κοινωνικών αναγκών
Η στρατηγική της εργασίας, ιδίως στις χώρες του ανεπτυγμένου καπιταλισμού, είναι υποχρεωμένη από τα πράγματα να αμφισβητήσει τη λογική του κέρδους, δηλαδή να επιδιώξει να κατοχυρώσει (και να επαναπροσδιορίσει) τις κοινωνικές ανάγκες ως αυτοσκοπό κι όχι ως μέσο για την όποια «ανταγωνιστικότητα».
Όσοι είχαν την τραγική μοίρα να εγκλωβιστούν στους δίδυμους πύργους της Νέας Υόρκης μετά την πρόσκρουση των αεροπλάνων το 2001 βρέθηκαν μπροστά σε ένα δίλημμα καταστροφής: είτε να παραμείνουν στο φλεγόμενο και καταρρέον κτήριο είτε να πηδήξουν στο κενό.
Αντίθετα οι Έλληνες και Ευρωπαίοι εργαζόμενοι με τις κινητοποιήσεις τους δείχνουν ότι μπορούν να απεγκλωβιστούν από το δίλημμα καταστροφής που θέτει η λογική του συστήματος: «εσωτερική» ή νομισματική υποτίμηση. Δείχνουν δηλαδή ότι μπορούν να διανοίξουν έναν τρίτο δρόμο, αρνούμενοι να πειθαρχήσουν στο ζοφερό μέλλον που ήδη έχει σχεδιαστεί ερήμην τους, απαιτώντας απομάκρυνση της κυβέρνησης και των Μνημονίων, ψωμί, παιδεία, δημοκρατία, δικαιοσύνη!
Category: Χωρίς κατηγορία
Εξαιρετικό και πολύ ενδιαφέρον άρθρο. Σε μικρής έκτασης κείμενο αναλύεται η ιδιαίτερα πολύπλοκη σημερινή συγκυρία!!!
Ο Μηλιός και ο Καλλωνιάτης είναι δυο σπουδαίοι Μαρξιστές οικονομολόγοι.
έχουν υπάρξει πολλοί σπουδαίοι μαρξιστές αλλά στην πολιτική δε ξεχωρίζαν τα βασικά. Ο Κοτζιάς στην Ελλάδα είναι σπουδαίος μαρξιστής αλλά στην πολιτική αρκετά πασοκ. Γι αυτό νομίζω ότι το να είναι κανείς «καλός» μαρξιστής δε λέει πάρα πολλά από μόνο του. Η αποφυγή του θέματος για το ευρώ και την ΕΕ είναι ολίγον τι εκ του πονηρού πιστεύω και λάμπει δια της απουσίας του!
υ.γ. πιστεύω ότι η αντίθεση του καπιταλισμού να συσσωρεύει κέρδη από την υπεραξία μέσω συμπίεσης μισθών πχ και από την άλλη να μπορεί να υπάρχει κατανάλωση για να πραγματώνεται η υπεραξία δε λύνεται! Αυτό το ρόλο πήγε να παίξει η πίστωση από το 80 κυρίως 90 και μετά αλλά όταν ήρθε σε κρίση και αυτό το μοντέλο έμεινε η αντίθεση χωρίς να λύνεται!
Η διαμάχη ευρώ-δραχμής είναι άνευ ουσίας.
Οι καπιταλιστές επιδιώκουν να κινεζοποιήσουν τους μισθούς με οποιοδήποτε νόμισμα.
Η αποστολή τους ευκολύνεται αν βρεθούμε με την δραχμή.
Η επιστροφή στην δραχμή είναι κυρίαρχο αίτημα της μικροαστικής τάξης και όχι της εργατικής.
Γι΄αυτό και οι δηλώσεις της Παπαρήγα.
Σοσιαλισμός δεν γίνεται σε μια μικρή χώρα και μόνη.
Σοσιαλισμός μπορεί να γίνει με Πανευρωπαϊκή πανστρατιά των εργαζομένων.
Μηλιός και Καλλιωνάτης είναι οι μόνοι Μαρξιστές στην Ελλάδα.
Ε όχι κι έτσι. Το άρθρο αυτό είναι καλό, αλλά παρόλο που είτε με ευρώ είτε χωρίς ο σκοπός των αφεντικών θα είναι ο ίδιος, ο Μηλιός υποστηρίζει ότι η έξοδος από το ευρώ θα είναι καταστροφή -στηρίζει δηλαδή το νόμισμα (με ποιες θυσίες;). Αυτό αποτελεί σοβαρή πολιτική «ατέλεια» του Μηλιού και του μεγαλύτερου μέρους του ΣΥΝ.
Για του λόγου το αληθές δες και συζήτηση πάνω σε άρθρο Μηλιού «Δεν εντάσσεται στα συμφέροντα των εργαζομένων η έξοδος του ελληνικού καπιταλισμού από το ευρώ» στο aformi.
Σωστός ο Γαβούρ…
Αγαπητέ Γαβουρ,
Διαβάζω τα σχόλιά σου και συνήθως συμμφωνούμε.
Στο προκείμενο άρθρο του Μηλιού ή συμφωνείς ή διαφωνείς.
Πρέπει να είμαστε σαφείς.
το αίτημα για έξοδο από ευρώ-εε (ως βασικά αιτήματα από ένα ολόκληρο πλαίσιο αιτημάτων αναδιανομής και κατακτήσεων) διαλύει τις αυταπάτες για την συμμορία του κεφαλαίου που είναι η εε και ξαναφέρνει στην αριστερά την έννοια της πολιτικής και το πως φτιάχνεται ηγεμονία. Το ότι θα συμμαχήσει η εργ. τάξη ηγεμονικά με την μικροαστική δε σημαίνει ότι οι μικροαστοί κερδίζουν. Σημαίνει ότι μπορεί να γίνει η εγγυήτρια δύναμη μιας κοινωνίας που βουλιάζει και θέλει να σωθεί!
Αυτή την εποχή όταν είμαι στις διαδηλώσεις και στις πορείες τι πρέπει να έχω σαν κύριο στόχο; Nα δημιουργηθούν οι απαραίτητοι συσχετισμοί και ταξικές συμμαχίες για να βγεί η Ελλάδα από ευρώ-ΕΕ κλπ κλπ ή να σταματήσει με κάθε τρόπο καταρχάς η εσωτερική υποτίμηση κλπ κλπ;
ο Μηλιός δεν μας λέει πως θα σταματήσεις την εσωτερική υποτίμηση στην Ελλάδα όταν είσαι δέσμιος της ΕΕ, που σου επιβάλλει την δημοσιονομική σταθερότητα, που σε καθηλώνει σε συνθήκες αντίξοου ανταγωνισμού (που δεν μπορείς να ανατρέψεις μέσω κινήτρων, λόγω της δημοσιονομικής σταθερότητας, αλλά και του νομισματικού στραγγαλισμού) και σε γονατίζει με το χρέος! Όταν η ΕΕ καταστρέφει όλες τις περιφερειακές οικονομίες για να πουλάνε οι βορειοευρωπαίοι τα προϊόντα τους, σε ποιά παραγωγική βάση θα παλέψεις για ανατροπή της εσωτερικής υποτίμησης; Δηλαδή ποιά εργασία θα παράγει αξία, όταν το 70% της ενεργούς είναι στις υπηρεσίες κι ένα 40% του συνόλου είναι στην ανεργία;
Πολύ φοβάμαι πως η πολιτική του ΣΥΝ και ο απίστευτος ανεδαφικός ακαδημαϊσμός του Μηλιού του «αλλάζουμε την Ευρώπη για να αλλάξουμε την Ελλάδα», μπορεί μεν να εξυπηρετεί την κοντόφθαλμη στρατηγική προσεταιρισμού τμημάτων των μικροαστών του ΠΑΣΟΚ, αλλά είναι πλήρως αδιέξοδη μεσοπρόθεσμα, αν μιλάμε για έξοδο από την κρίση σε όφελος της εργασίας. Ο Μηλιός μας προτείνει αντί να καούμε ή να πηδήξουμε στο κενό, να προσευχηθούμε για την αλλαγή στην Ευρώπη.
Η δε Μαρξιστική του ανάλυση είναι για τα σκουπίδια. Το κεφάλαιο έκανε πάντα δυό πράγματα, συμπίεζε μισθούς, αλλά και άνοιγε νέες αγορές αλλού, και έβγαινε σε νέες ζώνες χαμηλού κόστους εργασίας. Σιγά μην λειτουργούσε μόνο σε εθνικό πλαίσιο. Τώρα απλά κερδίζει χρόνο μέχρι να βρεί διέξοδο κάπου. Ο Μηλιός και ο ΣΥΝ με την Ευρωπαϊκή προοπτική τους, μας λένε να δώσουμε στο κεφάλαιο τον χρόνο που χρειάζεται! Αυτό μας λένε!
Πάντως, αυτό που λέει ο Μηλιός στο παρόν κείμενο είναι πως «η στρατηγική του κεφαλαίου είναι η υποτίμηση της αγοραστικής δύναμης των μισθωτών, είτε με τα Μνημόνια (εσωτερική υποτίμηση) είτε με τη νομισματική υποτίμηση στις χώρες που έχουν «ανεξάρτητη» νομισματική πολιτική». Και πράγματι αυτό βλέπουμε είτε στις χώρες της ζώνης του Ευρώ (συμπεριλαμβανομένης και της Γερμανίας) είτε στις χώρες εκτός Ευρώ. Όλες οι κυβερνήσεις εντός και εκτός ευρωζώνης επικαλούνται «συνθήκες αντίξοου συναγωνισμού» με στόχο την συμπίεση του «κόστους». Αυτό δεν θα αλλάξει με την ενδεχόμενη έξοδο της Ελλάδας από το Ευρώ. Ίσα-ίσα η έξοδος συνεπάγεται την άμεση μείωση της αγοραστικής δύναμης, με την ελπίδα πως η αύξηση των εξαγωγών και του τουρισμού θα οδηγήσει μεσο-μακροπρόθεσμα σε ανάκαμψη της οικονομίας. Στην ουσία δηλαδή πρόκειται για ένα δίλημμα του τύπου «υποτίμηση» ή «διολίσθηση», όπου το δεύτερο δεν είναι αναγκαστικά πιο επιθυμητό, επειδή ακούγεται πιο ήπιο, μια και «διολισθένοντας» μπορεί να οδηγηθείς σε μεγαλύτερη «υποτίμηση» από ότι αν ξεκινούσες με μια γενναία «υποτίμηση». Σε κάθε περίπτωση, δεν πρόκειται για διαφορετικές στρατηγικές «εξόδου από την κρίση» και ως εκ τούτου ο Μηλιός έχει δίκιο.
Ούτε βέβαια ο «παραγωγικός αναπροσανατολισμός» της χώρας –στον οποίο θα οδηγήσει η έξοδος από το Ευρώ- θα αλλάξει την παραγωγική βάση. Κατ’ αρχήν δεν είναι αλήθεια πως ο τριτογενής τομέας (οι υπηρεσίες) δεν παράγουν αξία (και υπεραξία). Εξάλλου, οι «ανεπτυγμένες» οικονομίες του Ύστερου Καπιταλισμού χαρακτηρίζονται όλες από την διεύρυνση του τριτογενούς τομέα και την αντίστοιχη μείωση του πρωτογενούς και του δευτερογενούς. Αυτό που ο καπιταλισμός παράγει δεν είναι «προϊόντα» αλλά κεφάλαιο˙ (κυρίαρχους) καπιταλιστές και (κυριαρχούμενους) προλετάριους. Κατά δεύτερο λόγο, γιατί θα είναι «καλύτερη» η μοίρα των εργατών στην Ελλάδα αν η χώρα γίνει κατά βάση «αγροτική» και «βιομηχανική»; Ας πούμε πχ πως αύριο το 70% του ενεργού εργατικού δυναμικού δουλεύει σε φραουλοχώραφα. Ε, και; Υποτίθεται βέβαια πως η στρατηγική της εξόδου από το Ευρώ στοχεύει στο να καταστεί η χώρα, σε μεγάλο βαθμό, αυτάρκης. Να παράγει το μεγαλύτερο μέρος των προϊόντων που χρειάζεται ο πληθυσμός και να μπορεί να εξασφαλίσει τις αναγκαίες εισαγωγές μέσω αντίστοιχων εξαγωγών. Ας αφήσουμε κατά μέρος ότι το σχέδιο αυτό παραπέμπει σε μια οικονομία του Οίκου. Πώς θα επιτευχθεί μέσω της υιοθέτησης ενός υποτιμημένου νομίσματος που εξ’ ορισμού οδηγεί στην παραγωγή για την διεθνή αγορά;
Δεν είναι δουλειά της Αριστεράς να ψάχνει την κατάλληλη νομισματική ισοτιμία και το πρέπον επιτόκιο για την «ανάκαμψη» του ελληνικού καπιταλισμού.