Εφτά κανόνες για να συμβάλουμε στη διάδοση των ρατσιστικών ιδεών



Το νομοσχέδιο του υπουργού Εσωτερικών της Γαλλίας, Ζαν-Λουί Ντεμπρέ, σχετικά με την είσοδο και την παραμονή των ξένων και των αιτούντων άσυλο, που κατατέθηκε το χειμώνα και ψηφίστηκε τον Απρίλιο του 1997, περιελάμβανε ένα σύνολο διατάξεων για τις άδειες παραμονής, την παράδοση του διαβατηρίου κατά τη διάρκεια των ελέγχων εξακρίβωσης στοιχείων, τις διαδικασίες απέλασης, τον έλεγχο των αδειών εργασίας στους χώρους απασχόλησης κλπ. Ανάμεσα στα νέα μέτρα, ήταν ο διπλασιασμός του χρόνου κράτησης των ξένων χωρίς χαρτιά και η υποχρέωση των ιδιοκτητών ενός ακινήτου να δηλώνουν την άφιξη ή την αναχώρηση οποιουδήποτε ξένου — ένα άρθρο που οδήγησε μια συλλογικότητα 59 κινηματογραφιστών, καθώς και άλλες ομάδες, να καλέσουν σε ανυπακοή. Ο νόμος γέννησε ένα αξιοσημείωτο κίνημα διαμαρτυρίας που διήρκεσε πολλούς μήνες. Το παρόν άρθρο δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Le Monde στις 21.3.1997 (βλ. και J. Ranciere, Moments Politiques, Interventions 1977-2009, La Fabrique, 2009).

 

του Ζακ Ρανσιέρ

μετάφραση: Μιχάλης Μάτσας

Η διάδοση των ρατσιστικών ιδεών στη Γαλλία φαίνεται πως αποτελεί σήμερα εθνική προτεραιότητα. Οι ρατσιστές κάνουν ό,τι μπορούν, αν και αυτό είναι αναμενόμενο. Ωστόσο, όσο και αν πασχίζουν οι προπαγανδιστές μιας ιδέας, έχουν κάποια όρια, ιδίως σε μια εποχή που δυσπιστούμε για τις ιδέες. Για να ξεπεραστούν λοιπόν τα όρια, απαιτείται συχνά η συνδρομή των αντιπάλων. Αυτό είναι και το αξιοσημείωτο της γαλλικής περίπτωσης: πολιτικοί, δημοσιογράφοι και κάθε λογής ειδικοί έχουν βρει τα τελευταία χρόνια αποτελεσματικότατους τρόπους να θέσουν τον αντιρατσισμό τους στην υπηρεσία της διασποράς των ρατσιστικών ιδεών. Όλοι οι κανόνες που διατυπώνονται εδώ έχουν χρησιμοποιηθεί ήδη, αλλά συχνά με τρόπο εμπειρικό και άναρχο, χωρίς ξεκάθαρη συνείδηση της εμβέλειάς τους. Προβάλλει λοιπόν απαραίτητο να τους παρουσιάσουμε στους δυνητικούς χρήστες ρητά και συστηματικά, για να διασφαλιστεί η μέγιστη αποτελεσματικότητά τους.

Κανόνας 1ος. Καταγράψτε καθημερινά τις ρατσιστικές απόψεις και δώστε τους όσο το δυνατόν μεγαλύτερη δημοσιότητα. Σχολιάστε αφειδώς, ερευνήστε άοκνα τις μεγαλοστομίες του κόσμου αυτού και των ανθρώπων του δρόμου. Ας υποθέσουμε ότι ένας ρατσιστής ηγέτης, απευθυνόμενος στο ποίμνιό του, αφήσει να του ξεφύγει η άποψη ότι πολλοί τραγουδιστές μας είναι σκουρόχρωμοι και ότι πολλά ονόματα της εθνικής ομάδας ποδοσφαίρου έχουν ξενική προέλευση. Θα μπορούσατε να θεωρήσετε ότι αυτή η πληροφορία δεν αποτελεί είδηση και ότι είναι εντελώς τετριμμένο, εκ του περισσού, ένας ρατσιστής να εκστομίζει ρατσιστικές απόψεις μπροστά σε ομοϊδεάτες του. Το αποτέλεσμα όμως μιας τέτοιας στάσης θα ήταν διπλά δυσάρεστο: αφενός θα παραλείπατε να εκδηλώσετε τη διαρκή επαγρύπνησή σας ενάντια στη διάδοση των ρατσιστικών ιδεών και αφετέρου οι ιδέες αυτές θα έχαναν την ευκαιρία να διαδοθούν. Ενώ η ουσία του ζητήματος είναι να μιλάμε γι’ αυτές διαρκώς, να ορίζουν μονίμως το πλαίσιο όσων βλέπουμε και όσων ακούμε. Μια ιδεολογία αποτελείται πρώτα απ’ όλα από αισθητές και οφθαλμοφανείς διαπιστώσεις και όχι από θέσεις. Δεν είναι ανάγκη να εγκρίνουμε τις ιδέες των ρατσιστών. Αρκεί να βλέπουμε αδιάκοπα αυτό που θέλουν να μας δείξουν, να μιλάμε αδιάκοπα γι’ αυτό που θέλουν να μας πουν και, απορρίπτοντας τις «ιδέες» τους, να δεχόμαστε το δεδομένο που μας επιβάλλουν.

Κανόνας 2ος. Μην παραλείπετε να απορρίπτετε κάθε τέτοια διακήρυξη μετά βδελυγμίας. Είναι πολύ σημαντικό να κατανοήσουμε πλήρως αυτόν τον κανόνα, διότι το αποτέλεσμα που επιτυγχάνεται είναι τριπλό. Πρώτον, οι ρατσιστικές ιδέες πρέπει να γίνουν κοινός τόπος, μέσα από τη συνεχή τους διάδοση. Δεύτερον, πρέπει να τις αποκηρύσσουμε διαρκώς για να διατηρήσουν τη σκανδαλιστική τους δύναμη και την έλξη τους. Τρίτον, η αποκήρυξη αυτή πρέπει να προβάλλεται ως δαιμονοποίηση, κατηγορώντας τους ρατσιστές επειδή λένε κάτι κοινότοπο και οφθαλμοφανές. Ας επιστρέψουμε στο παράδειγμά μας: θα μπορούσατε να θεωρήσετε ανάξια λόγου την ανάγκη που ένιωσε ο κ. Λεπέν να παρατηρήσει αυτό που βλέπει όλος ο κόσμος δια γυμνού οφθαλμού, ότι δηλαδή ο τερματοφύλακας της Εθνικής Γαλλίας είναι μελαμψός. Έτσι όμως θα σας διέφευγε η ουσία: να αποδείξετε ότι το έγκλημα που αποδίδεται στους ρατσιστές είναι ότι λένε κάτι που βλέπει όλος ο κόσμος δια γυμνού οφθαλμού.

Κανόνας 3ος. Επαναλάβετε σε κάθε ευκαιρία: υπάρχει πρόβλημα με τους μετανάστες και, για να εξαλείψουμε το ρατσισμό, θα πρέπει να το λύσουμε. Οι ρατσιστές δεν σας ζητάνε τίποτα περισσότερο: να αναγνωρίσετε ότι το πρόβλημά τους είναι πραγματικό και ότι είναι «το» πρόβλημα. Προβλήματα με τους ανθρώπους που έχουν ως κοινό χαρακτηριστικό το μαύρο χρώμα του δέρματος και την καταγωγή από τις πρώην γαλλικές αποικίες υπάρχουν πολλά. Αλλά όλα αυτά δεν αποτελούν μεταναστευτικό πρόβλημα, για τον απλό λόγο ότι η έννοια του «μετανάστη» είναι ασαφής, καθώς περιλαμβάνει ετερογενείς κατηγορίες ανθρώπων, μεταξύ των οποίων και πολλούς Γάλλους γεννημένους στη Γαλλία από Γάλλους γονείς. Το να ζητάμε να λυθεί με νομοθετικά και πολιτικά μέτρα το «πρόβλημα των μεταναστών» είναι κάτι εντελώς ανέφικτο. Ζητώντας το όμως, δίνουμε πρωτίστως υπόσταση στην απροσδιόριστη μορφή του ανεπιθύμητου και επιπλέον αποδεικνύουμε την ανικανότητά μας να πράξουμε οτιδήποτε απέναντι σε αυτό το ανεπιθύμητο, τη στιγμή που οι ρατσιστές είναι οι μόνοι που προτείνουν λύσεις.

Κανόνας 4ος. Επιμείνετε στην ιδέα ότι ο ρατσισμός έχει αντικειμενική βάση, ως συνέπεια της κρίσης και της ανεργίας, έτσι ώστε είναι αδύνατο να τον εξαλείψουμε αν πρώτα δεν εξαλειφθούν αυτά τα φαινόμενα. Του προσφέρετε έτσι μια επιστημονική νομιμοποίηση. Και καθώς η ανεργία είναι πλέον δομική προϋπόθεση της καλής λειτουργίας της οικονομίας μας, το συμπέρασμα προκύπτει αβίαστα: εφόσον δεν μπορούμε να εξαλείψουμε το «βαθύτερο» αίτιο του ρατσισμού, το μόνο που μπορούμε να κάνουμε είναι να εξαλείψουμε το ευκαιριακό του αίτιο, στέλνοντας τους μετανάστες πίσω στις χώρες τους, με νηφάλιους και αντικειμενικούς ρατσιστικούς νόμους. Αν κάποιος εξυπνάκιας σας αντιτείνει ότι πολλές χώρες με αντίστοιχους δείκτες ανεργίας δεν εμφανίζουν τις δικές μας ρατσιστικές εξάρσεις, καλέστε τους να αναζητήσουν τις διαφορές των χωρών αυτών από τη δική μας. Η απάντηση δεν θέλει και πολλή σκέψη: δεν έχουν υπερβολικά πολλούς μετανάστες όπως εμείς.

Κανόνας 5ος. Προσθέστε ότι ο ρατσισμός παρατηρείται στα κατώτερα ευπαθή στρώματα, στα θύματα του οικονομικού εκσυγχρονισμού, στους υστερούντες της προόδου, στους «Λευκούς μικρομεσαίους» κτλ. Αυτός ο κανόνας λειτουργεί συμπληρωματικά με τον προηγούμενο. Έχει δε το πλεονέκτημα ότι εμφανίζει τους αντιρατσιστές, προκειμένου να αποδοκιμάσουν τους «καθυστερημένους» ρατσιστές, να επιδεικνύουν τα ίδια αντανακλαστικά με αυτά των ρατσιστών απέναντι στις «κατώτερες φυλές», ενισχύοντας έτσι την περιφρόνηση των «καθυστερημένων» τόσο για τις κατώτερες φυλές όσο και για τους αντιρατσιστές από τις καλές γειτονιές που θέλουν να τους κάνουν κήρυγμα.

Κανόνας 6ος. Ζητήστε τη συναίνεση όλων των υπεύθυνων πολιτικών δυνάμεων ενάντια στις ρατσιστικές απόψεις. Καλέστε σε κάθε ευκαιρία τους κρατούντες να εναντιωθούν. Προέχει να αποδοθούν στους πολιτικούς αυτούς τα εύσημα αντιρατσισμού, που θα τους επιτρέψουν να εφαρμόσουν με σθένος και να βελτιώσουν, αν χρειαστεί, τους ρατσιστικούς νόμους που θα ψηφιστούν αν μη τι άλλο για την εξάλειψη του ρατσισμού. Προέχει επίσης να προβληθεί η ρατσιστική ακροδεξιά ως η μόνη συνεπής πολιτική δύναμη που τολμάει να πει υψηλόφωνα όσα οι άλλοι σκέφτονται στα κρυφά ή να προτείνει περήφανα όσα οι άλλοι πράττουν με χαμηλά το κεφάλι. Προέχει τέλος να παρουσιαστεί η ακροδεξιά, γι’ αυτόν και μόνο το λόγο, ως θύμα πλεκτάνης των ισχυρών.

Κανόνας 7ος. Απαιτήστε νέους αντιρατσιστικούς νόμους που θα επιτρέψουν να ποινικοποιηθεί ακόμα και η πρόθεση παρότρυνσης στο ρατσισμό, ένα ψήφισμα που θα εμποδίζει ακόμα και την παρουσία της ακροδεξιάς στη βουλή και άλλα μέτρα της ίδιας κοπής. Πρώτα απ’ όλα, οι κατασταλτικοί νόμοι είναι πάντα χρήσιμοι. Έπειτα, θα αποδείξετε ότι η δημοκρατική νομιμότητα σκύβει πάνω στις ανάγκες των περιστάσεων. Τέλος, θα αγιοποιήσετε τους ρατσιστές παραχωρώντας τους το ρόλο των μαρτύρων της αλήθειας, που στοχοποιούνται για ένα αδίκημα γνώμης από ανθρώπους που νομοθετούν όπως τους βολεύει.

Με λίγα λόγια, θα συμβάλετε στη διάδοση του ρατσισμού με τρεις τρόπους: διατρανώνοντας όσο το δυνατόν περισσότερο την κοσμοθεωρία του, φορτώνοντάς του το σταυρό του μαρτυρίου, δείχνοντας ότι μόνο ο καθαρός ρατσισμός μπορεί να μας απαλλάξει από τον βρόμικο. Εργαζόμαστε ήδη σκληρά προς αυτήν την τριπλή κατεύθυνση, με αξιοσημείωτα αποτελέσματα. Αλλά αν δράσουμε μεθοδικά, μπορούμε να τα καταφέρουμε καλύτερα.

Category: Χωρίς κατηγορία