Διάλεξη του Tariq Ali για τον αραβικό κόσμο



Το κείμενο αυτό είναι η μεταφρασμένη απομαγνητοφώνηση της διάλεξης “Islam and its discontents” (εδώ) του Tariq Ali που δώθηκε στις 17/3/2011 στο πανεπιστήμιο του Auckland στη Νέα Ζηλανδία. Αποτελεί το πρώτο μέρος μιας σειράς τριών διαλέξεων με γενικό τίτλο “Empire and its future”.  Ο Tariq Ali προσπαθεί να αναδείξει την άγνωστη (ή μάλλον απωθημένη) για τους δυτικούς ιστορία της συγκρότησης του Αραβικού Κόσμου όπως τον βλέπουμε σήμερα. Στο πρόγραμμα των διαλέξεων διαβάζουμε: “καθώς οι υποστηριζόμενες από τις ΗΠΑ δικτατορίες στη Μέση Ανατολή καταρρέουν, σηματοδοτώντας μια νέα αφύπνιση των Αράβων, ποια είναι το πιθανό αντίκτυπο στην περιοχή? Και πώς θα επηρεάσουν αυτές οι αλλαγές τις ομάδες τζιχάντ που δρουν στην περιοχή? Το Σαουδικό Βασίλειο δεν είναι  μονάχα καταφύγιο για πρώην δικτάτορες αλλά επίσης η περιοχή που παρείχε στην Αλ Κάιντα τις πρώτες της κατατάξεις. Η Αραβική δημοκρατία θα γίνει ισχυρή μόνο αν καταπολεμήσει τα οικονομικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι περισσότεροι από τους πολίτες της. Οι πολιτικές λύσεις δε φτάνουν πια”.

Πρέπει να σημειώσουμε ότι η διάλεξη πραγματοποιήθηκε λίγες μέρες πριν την επέμβαση των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων στη Λιβύη, ενώ είχε ανοίξει η συζήτηση για επιβολή “ζώνης απαγόρευσης πτήσεων”.

Islam and its discontents

Σ’ ευχαριστώ Ντέιβιντ. Ελπίζω να μη σας έδωσε την εντύπωση ότι πρόκειται για κωμικό νούμερο [το κοινό γελά]. Σας διαβεβαιώνω ότι δε θα ‘ναι. Αλλά συμβαίνει το θέμα για το οποίο – όταν μου έγραψε ο Ντέιβιντ εκ μέρους της επιτροπής– ήθελα να μιλήσω (ο Αραβικός Κόσμος), για προφανείς λόγους …

Αλλά ούτε καν εγώ δεν είχα προβλέψει ότι μέχρι να γίνει αυτή η διάλεξη ο Αραβικός Κόσμος θα βρισκόταν σε αναβρασμό, και όχι μόνο εμείς, αλλά, ολόκληρος ο κόσμος θα μιλούσε για τα γεγονότα που λαμβάνουν χώρα, ακόμη και καθώς μιλάμε, σε σχεδόν κάθε μια από τις χώρες της αραβικής ανατολής και της αραβικής δύσης. Επομένως, η στιγμή είναι ευνοϊκή και η συγκυρία σωστή.

Τώρα, πρέπει να επισημάνουμε τρία βασικά ζητήματα για τον κόσμο για τον οποίο μιλάμε: Τι είναι, τι ήταν ; Τί του συνέβη; Και πώς κατέληξε εκεί που βρίσκεται;

Αν ξεκινήσουμε με το τι ήταν αυτός ο κόσμος, ήταν για πάρα πολλά χρόνια μέρος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, η μεγάλη Τουρκική … που τώρα αποκαλείται Τουρκία… Αλλά η μεγάλη Οθωμανική Αυτοκρατορία, η οποία ήταν η αυτοκρατορία με τη μεγαλύτερη διάρκεια στον κόσμο, σε αντίθεση με άλλες αυτοκρατορίες, ήταν αρκετά χαλαρή, με την έννοια ότι αν πλήρωνες τις οφειλές σου στο κεντρικό θησαυροφυλάκιο στην Κωνσταντινούπολη, σε άφηναν στην ησυχία σου. Ρίχναν μονάχα καμιά ματιά μήπως έτρεχε τίποτα πολύ άτακτο.

Έτσι, όταν οι φανατικοί Oυαχάμπι, στη Σαουδική Αραβία, με αρχηγό τον ιδρυτή τους, Αμπντ Αλ Ουαχάμπ , αποφάσισαν ότι ξαναγεννήθηκαν ως αφυπνισμένοι μουσουλμάνοι και δεν μπορούσαν να ανεχθούν κανένα μνημείο κτισμένο στο νεκροταφείο του Προφήτη του Ισλάμ, ή των πρώτων ακολούθων του, και επιτέθηκαν σε αυτά και τα γκρέμισαν, ο Σουλτάνος, που ήταν επίσης ο Χαλίφης του μουσουλμανικού κόσμου, ενοχλήθηκε κάπως και έστειλε τις στρατιές του από την Αίγυπτο, με αρχηγό έναν Αλβανό ονόματι Μωάμεθ Αλί, και είπε “πηγαίνετε να δώσετε ένα μαθηματάκι σε αυτούς τους απατεώνες”. Οι στρατιές του Αλί έφτασαν, τέλη 19ου αιώνα, στην Αραβική Χερσόνησο, τιμώρησαν σοβαρά τους Oυαχάμπι και ξανάχτισαν τα μνημεία. Ποιος θα σκεφτόταν ότι η οικογένεια της συγκεκριμένη σέχτας που τιμώρησε η Οθωμανική Αυτοκρατορία θα ξαναγεννιόταν από τις στάχτες σήμερα (πρώτα χάρη στη Βρετανική και ύστερα χάρη στην Αμερικανική Αυτοκρατορία) για να εξουσιάσει τη Σαουδική Αραβία.

Όμως, στην περίοδο της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, ο Αραβικός κόσμος, όπως τον ξέρουμε σήμερα, ήταν σε μεγάλο βαθμό ένας αστικός [urban] κόσμος και ένας κόσμος φυλών – άνθρωποι που μετακινούνταν από όαση σε όαση, έμποροι. Όμως η ζωή βρισκόταν στις μεγάλες πόλεις. Αν είχατε διαβάσει τα απομνημονεύματα ή τις βιογραφίες κάποιων από τους μεγάλους συγγραφείς του Αραβικού κόσμου, συνήθως γράφουν αρκετά αδιάφορα: “πήγα σχολείο στο Αμάν” ή “στην Ιερουσαλήμ”, “αφού τέλειωσα από ‘κει πήγα σε ένα πανεπιστήμιο στη Δαμασκό και ύστερα πήγα και έκανα μεταπτυχιακό στο Κάιρο”. Φυσιολογικά πράματα, πήγες από τη μια πόλη στην άλλη. Ήταν όλο ένας κόσμος.

Δεν υπήρχε κανένα σύνορο ούτε φραγμοί, εμπορεύονταν μεταξύ τους και αυτός ο κόσμος θα μπορούσε να είχε συνεχίσει – δεν ξέρουμε, ποτέ δεν είναι δυνατό να πούμε τι θα μπορούσε να είχε συμβεί σ’ αυτόν – αν η Οθωμανική Αυτοκρατορία στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο δεν είχε κάνει το λάθος να υποστηρίξει τον Γερμανό Κάιζερ… Ξέρετε, συμπαθούσαν πολύ τις μοναρχίες, αλλά, ξέρετε, κανένα πρόβλημα, γιατί η Βρετανία ήταν μοναρχία και ηγούνταν της μάχης κατά του Γερμανού Κάιζερ…. Ποιος ξέρει; Ένα πράμα είναι μάλλον σίγουρο. Θα ήταν αδύνατο για τις δύο μεγάλες δυνάμεις της Ευρώπης, τη Γερμανία και τη Γαλλία, να αποικήσουν αυτόν τον κόσμο – αν το προηγούμενο είχε συμβεί. Όμως δε συνέβη. Και αυτή ήταν η τιμωρία που επιβλήθηκε στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Τους αφαιρέθηκαν τα εδάφη τους ή η εξουσία τους επί αυτών και νέα κράτη δημιουργήθηκαν – εκτός από τη Αίγυπτο, η οποία είχε ανεξάρτητη ζωή από μόνη της εδώ και κάποιο καιρό, αλλά παρ’ όλα αυτά ήταν ακόμα μέρος αυτού του κόσμου.

Η δημιουργία αυτών των νέων συνόρων έκανε δύο πράγματα. Έμπασε μέσα δύο τεράστιες ευρωπαϊκές αυτοκρατορίες, μία εκ των οποίων, η πιο δυνατή, η Βρετανία, πήρε τη μερίδα του λέοντος από αυτόν τον κόσμο. Στους Γάλλους έπρεπε να δοθεί κάτι και τους επιτράπηκε η επιρροή στη Συρία. Αλλά, ως ειδικό δωράκι, τους επιτράπηκε να κόψουν μια παράκτια λωρίδα από τη Συρία και να την ονομάσουν Λίβανο. Έτσι άρχισε να υπάρχει αυτή η χώρα. Στον Λίβανο ένας ιδιαίτερος κανόνας [rule] επιβλήθηκε – εξ’ αιτίας του πληθυσμού (μη-μουσουλμάνοι – μουσουλμάνοι είχαν αναλογία 50-50 εκείνο τον καιρό)– ότι θα υπήρχε πάντα εκλογικός χωρισμός των λαφύρων, έτσι ώστε καμία πλευρά να μη μπορούσε να νικήσει. Ήταν αληθές εκείνο τον καιρό που φτιάχτηκε, τη δεκαετία του ’20, αλλά σίγουρα όχι τώρα. Αλλά όλοι πιστεύουν ότι μια νέα απογραφή [census] στον Λίβανο θα ήταν απίστευτα διαιρετική. Εκτός από εκείνους από τους οποίους συνίσταται πράγματι η πλειοψηφία και νοιώθουν ότι είναι δίκαιη. Έτσι, δεν υπάρχει απογραφή στον Λίβανο από το 1936. Έτσι, κανείς δεν ξέρει ποιος είναι η πλειοψηφία και ποιος η μειοψηφία. Ο κόσμος έχει πολύ καλή ιδέα ποιος είναι τι. Και μία από τις απαιτήσεις που αναπόφευκτα θα εμφανιστεί είναι να γίνει απογραφή και στο Λίβανο. Θα δούμε λοιπόν τι θα γίνει σ’ αυτό το μέτωπο.

Λοιπόν, υπήρξε μια περίοδος αποικιακής εξουσίας [rule], ας την ονομάσουμε έτσι. Γιατί δεν ήταν ακριβώς αποικιακή εξουσία, όπως για παράδειγμα είδαμε στην Ινδική Υποήπειρο. Δε μιλάμε για την περίπτωση όπου είχες Άγγλους και Γάλλους δημόσιους υπαλλήλους να διοικούν κάθε χωριουδάκι. Δε συνέβη αυτό. Όμως ήταν ουσιαστικά στρατιωτική εξουσία, στρατιωτικές βάσεις που κρατούσαν τους ντόπιους, στους οποίους εμπιστεύτηκαν να διοικούν αυτά τα μέρη εκ μέρους των δύο αυτοκρατοριών, στη θέση τους.

Και συχνά υπήρχαν εξεγέρσεις στη διάρκεια αυτής της περιόδου. Μερικές στη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, αρκετά ισχυρές στις ελεύθερες αραβικές χώρες της Βόρειας Αφρικής (Μάγρεμπ). Μεγάλες εξεγέρσεις εναντίον της Ιταλικής Κατοχής στη Λιβύη. Εξεγέρσεις φυλών στην Αλγερία, την Τυνησία, το Μαρόκο. Όλες τους τσακίστηκαν. Και μια εξέγερση στο Ιράκ, στη Βαγδάτη το 1942, στο απόγειο του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, η οποία τσακίστηκε άμεσα και σκληρά επειδή παρεμπόδιζε τη πολεμική προσπάθεια και οι στρατιές του Ρόμμελ δεν βρίσκονταν πολύ μακριά μέσα στην έρημο.

Αλλά ο πρωτο-εθνικισμός που αναδύθηκε εκείνον τον καιρό ήταν υπέρτατης σημασίας για τους καρπούς που έδρεψαν στην περιοχή. Τη δεκαετία του 1950, έβλεπες ένα τεράστιο κύμα εθνικών κινημάτων, να απαιτούν εθνική αυτοδιάθεση και το τέλος της αυτοκρατορικής κυριαρχίας, που ξέσπασε πρακτικά σε όλον τον αραβικό κόσμο, ξεκινώντας από την Αίγυπτο το 1956. Εκείνη η Αίγυπτος πάντα ήταν χώρα ήσσονος σημασίας, πολιτικά, σε αυτό το κομμάτι του κόσμου: α) λόγω των αρχαίων ριζών της την εκτιμούν βαθιά, β) εξ αιτίας του πληθυσμού της –είναι το μεγαλύτερο κράτος του Αραβικού Κόσμου– και γ) εξ αιτίας του εθνικού κινήματος που ξέσπασε με τον Νάσερ και τους Αιγυπτίους εθνικιστές που πήραν τη διώρυγα του Σουέζ από τα χέρια των Βρετανών και των Γάλλων.

Αυτή ήταν η τελευταία φορά που οι Βρετανικές και οι Γαλλικές κυβερνήσεις δρούσαν χωρίς την έγκριση των ΗΠΑ οπουδήποτε στον κόσμο. Αυτό ήταν το τέλος επειδή η απόφαση να εισβάλουν στην Αίγυπτο, να προσπαθήσουν να πάρουν πίσω τη Διώρυγα το Σουέζ, να ανατρέψουν το καθεστώς Νάσερ – δεν ονομαζόταν “αλλαγή καθεστώτος” εκείνον τον καιρό, αλλά στην πράξη αυτό ήταν το σχέδιο… Έτσι, είχες μια Αγγλο-Γαλλο-Ισραηλινή εισβολή στην Αίγυπτο και τους Αμερικανούς… Ίσως οι Ρώσοι απείλησαν ότι θα βρέξει βόμβες στο Λονδίνο, αλλά ήταν απλή ψευτοπαλικαριά… Ο Αμερικανός Πρόεδρος τηλεφώνησε στον Βρετανό Πρωθυπουργό, ο Αιζενχάουερ ήταν, και σύμφωνα με μαρτυρίες αυτής της συζήτησης χρησιμοποίησε σκληρή γλώσσα και ζήτησε από το Βρετανό Πρωθυπουργό να φύγει από την Αίγυπτο εντός ημερών ή εβδομάδων. Κι έτσι, οι Αμερικανοί έβαλαν τέλος σ’ εκείνη την κατοχή. Γιατί; α) Επειδή δεν είχαν ερωτηθεί [το κοινό γελά] και β) επειδή δεν ήθελαν να ρίξουν τους Αιγυπτίους στην αγκαλιά της ΕΣΣΔ – καθώς βρισκόμαστε στην εποχή του Ψυχρού Πολέμου, όταν ο κόσμος ήταν χωρισμένος σε δύο μπλοκ. Επομένως, για ένα συνδυασμό αυτών των λόγων, ανάγκασαν (εξανάγκασαν) τους Βρετανούς, τους Γάλλους και τους Ισραηλινούς να πάρουν τις δυνάμεις τους από την Αίγυπτο. Αλλά η κληρονομιά του παρέμεινε.

Και είδε πολύ γρήγορα να ξεσπάνε κινήματα στις χώρες της Μάγρεμπ, όπως ο μακράς διάρκειας πόλεμος στην Αλγερία που διεξήγαγε ο FLN (Μέτωπο Εθνικής Απελευθέρωσης) εναντίον των Γάλλων, ένας από τους πιο βάρβαρους πολέμους από τους αποικιακούς πολέμους της περιοχής, όπου οι Γάλλοι συστηματικά και καθημερινά χρησιμοποιούσαν βασανιστήρια χειρίστου είδους σε άνδρες και γυναίκες για να αποσπούν πληροφορίες. Τελικά, εκείνος ο πόλεμος τέλειωσε επειδή ο FLN δε μπορούσε να ηττηθεί. Και οι έποικοι, που υπήρχαν εκεί σε μεγάλους αριθμούς, έπρεπε να μαζέψουν τα πράματά τους και να φύγουν. Και ήταν μια πολύ συντηρητική φιγούρα στη Γαλλία, ο Σαρλ Ντε Γκώλ, που έπρεπε να βάλει τέλος στον πόλεμο – τον οποίο κεντροαριστερές κυβερνήσεις είχαν συνεχίσει μετά χαράς για κάποιο διάστημα. Ο Ντε Γκώλ, συνειδητοποιώντας ότι επρόκειτο για μια αδύνατη κατάσταση, ένιωσε ότι εκείνη η περίοδος έφτασε στο τέλος της.

Η νίκη στην Αίγυπτο και στην Αλγερία γέννησε και πυροδότησε ένα φαινόμενο ντόμινο στην περιοχή. Η ιρακινή μοναρχία έφτασε στο τέλος της, εκθρονίστηκε και εκτελέστηκε. Οι Βρετανοί εκδιώχθηκαν από το Ιράκ. Όλες οι βάσεις τους, εντός ενός έτος από την ανάληψη καθηκόντων της νέας κυβέρνησης, έπρεπε να φύγουν. Ήταν μια τεράστια ήττα. Μια τεράστια ήττα για τα συμφέροντα των αυτοκρατοριών. Και έβλεπες ένα νέο κύμα εθνικιστικών χωρών στην περιοχή.

Εδώ πάλι, έχουμε ένα αμετακίνητο στοιχείο στην περιοχή από το 1948, το οποίο επηρέασε τις αραβικές κυβερνήσεις και τις πολιτικές τους. Πρόκειται για το Ισραήλ. Να ένα κράτος αποίκων χωρίς προηγούμενο, δημιουργημένο από τη Βρετανική Αυτοκρατορία πολύ πριν το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο για να δώσει στον εβραϊκό λαό μια πατρίδα σε βάρος του γηγενούς πληθυσμού, των Παλαιστινίων. Η ιδέα, που προωθήθηκε από τους σιωνιστές ηγέτες, ότι αυτή ήταν μια πατρίδα για τον λαό χωρίς πατρίδα, ήταν λάθος από την αρχή και το ξέρανε. Πάρα πολλοί ισραηλινοί ιστορικοί, συμπεριλαμβανομένων και ακραία σιωνιστών, έχουν πια γράψει βιβλία, πολλά χρόνια μετά, που εξηγούν πώς οι Παλαιστίνιοι εκδιώχθηκαν από τα σπίτια τους, πώς ο ισραηλινός στρατός το ’48 και το ’49 διεξήγαγε βιασμούς Αραβίδων – και αυτό έχει επιβεβαιωθεί από ισραηλινούς ιστορικούς με πρόσβαση στα αρχεία… Ο Μπένι Μόρρις, για παράδειγμα, που έγραψε για αυτό και μετά είπε: “οk, ποιο το κακό, ήμασταν ένας ανώτερος πολιτισμός, τέλος πάντων, το κάναν στην Αυστραλία τη Νέα Ζηλανδία και τις ΗΠΑ ακόμα· οπότε ποιο το πρόβλημα με ό,τι κάναμε;” Ο χωρισμός Ισραήλ-Παλαιστίνης συνεχίζει να παίζει πολύ σημαντικό πόλο στη ιστορία αυτής της περιοχής. Και ήταν ο ισραηλινός πόλεμος του 1967 – για τον οποίο πάρα πολλοί και πολύ ευφυείς ισραηλινοί ιστορικοί έχουν γράψει, ειδικά ο Αβί Σλάιμ (με έδρα στο Saint Anthony’s College, Οξφόρδη)– που έφερε την ήττα του εθνικισμού, στρατιωτικά. Οι Αιγύπτιοι και οι Σύριοι είχαν τεράστιες απώλειες και ο αραβικός εθνικισμός δεν επανέκαμψε ποτέ.

Έτσι θα έλεγα [ στμ. πως έχουμε ]: την οθωμανική φάση, την αποικιακή φάση, την εθνικιστική φάση. Η εθνικιστική φάση έφτασε στο τέλος της τη δεκαετία του ’60, μέχρι το ’69 είχε τελειώσει. Οι δύο πολιτικοί σχηματισμοί στη Συρία και το Ιράκ – [στμ. στο Ιράκ] το κόμμα Μπάαθ, ένα εθνικιστικό κόμμα που είχε πάρει την εξουσία– είδαν τις ριζοσπαστικές πτέρυγές τους να απομακρύνονται βίαια και στρατιωτικοί να παίρνουν τον έλεγχο (η οικογένεια Άσσαντ στη Συρία και ο Σαντάμ Χουσεΐν στο Ιράκ). Και, δεν είναι κάνα μυστικό, στον Σαντάμ Χουσεΐν, που είχε τη στήριξη της Δύσης, δόθηκε από αμερικάνικες μυστικές υπηρεσίες λίστα με όλα τα ονόματα των Ιρακινών κομμουνιστών, πολλοί από τους οποίους εκκαθαρίστηκαν και ανάμεσα στις ανταμοιβές του ήταν να τον ανέχονται στο Ιράκ και, αργότερα, να χρησιμοποιηθεί στην προσπάθεια να ηττηθεί το Ιράν, όταν θα έφτανε εκείνη η ώρα.

Ήταν λοιπόν μια βρώμικη ιστορία από εκείνη την περίοδο και μετά. Όμοιες εξελίξεις στην… εεε, ξέρετε, όχι ακριβώς οι ίδιες… Στην Αίγυπτο όπου η μετά Νάσερ ηγεσία ουσιαστικά με την πίεση και υποστήριξη της βοήθειας των ΗΠΑ έκανε μια συμφωνία και υπέγραψε τα σύμφωνα με το Ισραήλ. Η Αίγυπτος βγήκε έκτοτε εκτός του πολιτικού χάρτη για πολύ καιρό…. Μετά από εκείνη την περίοδο, ο πρώτος ηγέτης που το έκανε αυτό [στμ. υπέγραψε σύμφωνο με το Ισραήλ], ο Σαντάτ, δολοφονήθηκε από τους ίδιους τους στρατιώτες του. Η πιο αστεία παρατήρηση για εκείνη την περίοδο προήλθε από τη βετεράνο ισραηλινή ηγέτιδα Γκόλντα Μέιρ από την οποία, αφού είδε φωτογραφίες του Ανουάρ Σαντάτ της Αιγύπτου και του Μεναχέμ Μπέγκιν του Ισραήλ να παίρνουν το βραβείο Νόμπελ Ειρήνης, ζητήθηκε δήλωση και είπε: “Πήραν λάθος βραβείο, και στους δύο άξιζε Όσκαρ” [το κοινό γελά].

Από τότε, στον Αραβικό κόσμο, είχες μη δημοφιλή, μη αντιπροσωπευτικά, δεσποτικά καθεστώτα ενός ή άλλου είδους, που υποστηρίζονταν, στις περισσότερες περιπτώσεις, από τις ΗΠΑ και τις δυτικές δυνάμεις. Σε κάποιες περιπτώσεις, όπως στη Λιβύη (όπου τώρα γινόμαστε αυτόπτες μάρτυρες φρικιαστικών πραγμάτων), το πραξικόπημα που έφερε τον Καντάφι στην εξουσία υποκινήθηκε στην πραγματικότητα από δυτικές μυστικές υπηρεσίες, όπως με τον Ίντι Αμίν στην Ουγκάντα. Θεώρησαν ότι έπρεπε να ελέγξουν την αλλαγή καθεστώτος και το αποτέλεσμα ήταν καταστροφικό και στις δύο περιπτώσεις, και ιδιαίτερα στην περίπτωση της Λιβύης. Συνεπώς, τα τελευταία 30-40 χρόνια είχαμε ένα τέλμα, όπου είχες μια ελίτ βάναυση, διεφθαρμένη, να εξουσιάζει μέσω της βίας… ο βασανισμός συνηθισμένη υπόθεση, τόσο συνηθισμένη και τόσο μελετημένη που με την 11/9 πολλοί άνθρωποι στάλθηκαν σε αυτές τις χώρες για να βασανιστούν (γιατί, μου λένε, στο Γκουαντάναμο είναι υπερευαίσθητοι). Έτσι, είχες πολλούς ανθρώπους που τους παρέδωσαν για βασανισμό στην Ιορδανία, την Αίγυπτο, τη Συρία, το Πακιστάν και, ακόμη και τώρα, στις φυλακές και τη βάση του Μπαγκράμ στο Αφγανιστάν…. Αυτός ήταν κόσμος που δημιουργήθηκε και ήταν σε έτοιμος να να παίξει αυτό το ρόλο όταν τελικά συνέβη η 11/9.

Πολλοί κριτικοί, εντός και εκτός, κάθε πολιτικής απόχρωσης, λέγαν ότι οι αραβικοί λαοί δε συμπαθούν αυτά τα καθεστώτα. “Γιατί δεν κάνουν κάτι”; Επειδή φοβούνται. Φοβούνται επειδή εξαφανίζονται. Γι΄’ αυτό δε δρουν. Και κανείς δεν ήξερε ακριβώς πώς ή πότε αυτά τα καθεστώτα θα ανατρέπονταν. Κανείς δεν μπορούσε να το προβλέψει μέχρι τα συμβάντα της Τυνησίας, αρχές της χρονιάς, όταν η οικονομική κρίση, που χτύπησε την Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική μετά την κατάρρευση της Wall Street τo 2008, άρχισε να πλήττει αυτές τις χώρες οι οποίες εξαρτώνταν από τις ευρωπαϊκές τράπεζες και τα δάνειά τους. Καθώς τα δάνεια άρχισαν να στερεύουν, έβλεπες μια τεράστια άνοδο της ανεργίας στη Τυνησία, ανεργία πτυχιούχων, σε πολύ μεγάλη κλίμακα. Και ο κόσμος είπε: “Γιατί είμαστε σε τόσο άσχημη κατάσταση όταν εκείνοι που κυβερνούν τα κράτη μας (μικροσκοπικές ελίτ που φορτώθηκαν στις πλάτες μας) είναι τόσο πλούσιοι, τόσο αδιάφοροι, τόσο τυφλωμένοι από τη δική τους απληστία που δε βλέπουν τις συνθήκες στις οποίες ζει ο λαός τους”.

Και ότι ξεκίνησε στην Τυνησία ήταν η σπίθα. Εννοώ τον νεαρό 20χρονο μικροπωλητή που αρνήθηκε – επειδή δεν είχε τα λεφτά να δωροδοκήσει αστυνομικό – να στήσει τον πάγκο του στο ειδικό παζάρι, δέχτηκε επίθεση, ξυλοκοπήθηκε από τους μπάτσους και έβαλε φωτιά στον εαυτό του διαμαρτυρόμενος: “Δεν μπορώ να ζήσω, καλύτερα να πεθάνω παρά να ζήσω”. Πράματα σαν αυτό συνέβαιναν και παλιότερα (επομένως δεν είναι κάτι καινούργιο),όμως είναι ενδιαφέρον πώς αυτό δημιούργησε μια κατάσταση όπου ο κόσμος έλεγε “αρκετά πια”, “basta”, “όχι άλλο” και ξεχύθηκαν στου δρόμους της Τυνησίας. Μέσα σε τρεις εβδομάδες, ο δικτάτοράς τους, Μπεν Αλί, βρισκόταν σ’ αεροπλάνο με προορισμό τη Σαουδική Αραβία για καταφύγιο –η οποία [στμ. η Σαουδική Αραβία] είναι πάντα ένα καλό μέρος για αυτούς τους τύπους διότι μπορούν εύκολα να έχουν πρόσβαση στους τραπεζικούς λογαριασμούς τους [το κοινό γελά]. Η πτώση του Μπεν Αλί και, παρεμπιπτόντως, –θα επιστρέψω σ’ αυτό– το τελευταίο μήνυμα που έλαβε από τους Γάλλους – οι οποίοι ήταν οι πατρόνες του καθεστώτος (ή ας πούμε είχαν την υπεργολαβία του) – , που έλαβε από το Σαρκοζί και την Μαρί-Αγιώ ήταν: “Μην εγκαταλείπετε, είμαστε έτοιμοι να στείλουμε γαλλική βοήθεια. Οι δυνάμεις μας μυστικών υπηρεσιών είναι πολύ καλές σε όλα αυτά τα πράματα και απλά περίμενε, είμαστε έτοιμοι να στείλουμε γαλλική βοήθεια”. Αυτό ειπώθηκε τη μια μέρα στη Γαλλική Βουλή. Την επομένη, ο Μπεν Αλί έφευγε με αεροπλάνο. Οπότε δεν μπόρεσε να σταλεί βοήθεια. Όταν ένας Γάλλος δημοσιογράφος ανέφερε τούτη την υπεράσπιση, αυτή [στμ. η Μαρί-Αγιώ (;)] είπε ότι δεν το ανέφερε ποτέ. Τους το έδειξαν, βρισκόταν στα πρακτικά…

Η επίδραση της τυνησιακής εξέγερσης και της επιτυχημένης κατάληξής της διέγειρε την Αίγυπτο. Υπάρχουν πολλοί λόγοι γι’ αυτό. Όμως ένας – ένας ψυχολογικός λόγος που δεν θα πρέπει να υποτιμηθεί – είναι ότι οι Τυνήσιοι θεωρούνται γενικά παντού στον Αραβικό Κόσμο ως εξαιρετικά μαλακοί, καλόκαρδοι λωτοφάγοι! Τους αρέσει να περνάν καλά και περνάν. Και ο κόσμος στην Αίγυπτο είπε: “Αν μπορούν να το κάνουν οι Τυνήσιοι, τότε εμείς τι είμαστε; Πρέπει να το κάνουμε!”. Θέλω να πω… Αυτό ήταν πολύ σύνηθες την πρώτη εβδομάδα που ακολούθησε. Και μέσα σε αυτήν τη βδομάδα, το πλήθος του κόσμου, που έβγαινε στους δρόμους και απαιτούσε την ανατροπή αυτού του δυνάστη, μεγάλωνε όλο και περισσότερο.

Ο δυτικός κόσμος παρακολουθούσε με κομμένη την ανάσα επειδή ήταν τέκνο τους, “οικογένειά του” –ακριβώς αυτό– είπε η Hilary Clinton. Τον είχαν υποστηρίξει. Τον είχαν κρατήσει στην εξουσία. Ήταν απαραίτητος για τις συμφωνίες που προσπαθούσαν να προωθήσουν στη Μέση Ανατολή, σε Ισραήλ-Παλαιστίνη. Η Αίγυπτος ήταν… Αυτή ήταν η βασική ανησυχία τους. Και η Ισραηλινή Κυβέρνηση, ο Νετανιάχου κι ο Λίμπερμαν, είπαν κι αυτοί: “Πρέπει να γίνουν τα πάντα ώστε να κρατηθεί ο Μουμπάρακ στην εξουσία”. Διότι όλον αυτόν τον καιρό λέγαν “είμαστε η μόνη φωνή διαφωτισμού σε αυτή την καρδιά του σκότους που είναι ο αραβικός κόσμος” και μάλλον ένιωσαν ότι δεν θα ‘ταν καθόλου καλό αν και κάποιο άλλο πεφωτισμένο κράτος ερχόταν σε ύπαρξη. Δεν ξέρω. Ο λόγος είναι η Realpolitik. Ήταν σύμμαχός τους και θέλανε να τον κρατήσουν στην εξουσία. Δεν τους ένοιαζε.

Και έγιναν προσπάθειες να τον κρατήσουν στην εξουσία. Τι έγινε; Ο πρώτος απεσταλμένος των ΗΠΑ – δεν έχει ξεκαθαριστεί ακόμα, από τον Λευκό Οίκο ή το πεντάγωνο, αλλά θα βγει στην επιφάνεια όπως όλα τα άλλα –… Στείλανε έναν ειδικό απεσταλμένο να μιλήσει στον Μουμπάρακ. Αυτός ο ειδικός απεσταλμένος ήταν πρώην πρέσβης των ΗΠΑ στην Αίγυπτο που τώρα δούλευε για ένα τεράστιο λόμπι δημοσίων σχέσεων του οποίου ένα από τα μεγαλύτερα συμβόλαια ήταν με την Αιγυπτιακή Κυβέρνηση για την προώθηση της εικόνας της στο εξωτερικό. Αυτός ο τύπος, ως ειδικός απεσταλμένος των ΗΠΑ, φτάνει στο Κάιρο, συναντά τον Μουμπάρακ και τον Σουλεϊμάν, και τους αρχηγούς του στρατού και δίνει συνέντευξη τύπου και ερωτάται: “Τι είπατε στον Μουμπάρακ;”. Και αυτός απαντά: “Του είπα να παραμείνει στη θέση του”. Αυτό αργότερα διαψεύστηκε, όμως οι Αιγύπτιοι λένε ότι όντως το είπε.

Και για μια βδομάδα άρχισαν να σκοτώνουν ανθρώπους. 300 με 350 Αιγύπτιοι πέθαναν, χιλιάδες τραυματίστηκαν, σε όλη τη χώρα, και τότε κάναν πίσω. Διότι είδαν ότι μακράν του να σταματήσει την εξέγερση, αυτό μονάχα προσέθετε σε αυτήν. Από τη στιγμή που πέθαναν άνθρωποι, την επόμενη μέρα είχες εκατομμύρια και την επόμενη βδομάδα είχες αρκετά εκατομμύρια κόσμου έξω στο δρόμο να απαιτεί να φύγει ο δικτάτορας. Έγινε αδύνατο να σωθεί και έτσι έπρεπε να θυσιαστεί. Πολύ σύντομα το κίνημα εξαπλώθηκε: Αλγερία (άλλη μια χώρα που πατρόναραν οι Γάλλοι), Μαρόκο (μικρό αλλά σημαντικό), Υεμένη (τεράστιες διαδηλώσεις ξεκίνησαν στην Σανάα και τη Νότια Υεμένη). Και ο Αραβικός κόσμος πήρε φωτιά!

(Μέρος 2ο)

Τότε, χτύπησε τη Λιβύη. Το Λιβυκό καθεστώς – παρά τη ρητορική του είναι ένα τυπικό τυραννικό καθεστώς, απλούστατα δεν επέτρεψε καμία διαφωνία – κυβερνάται από ένα κόμμα, ουσιαστικά από το στρατό. Σε αυτό δεσπόζουν άνθρωποι της φυλής του Καντάφι (που είναι μια από τις μικρότερες στη χώρα) και είναι πολύ βάρβαρο. Υπήρξαν σφαγές στην Βεγγάζη, πριν 8 χρόνια, όπως μου είπαν όταν πήγα να δώσω μια ομιλία στο Βρετανικό Συμβούλιο στην Τρίπολη. Κανείς δεν αμφέβαλε λοιπόν ότι δεν θα έφευγε [στμ. Ο Καντάφι] εύκολα. Αλλά ο κόσμος ακόμα θεωρούσε ότι θα ανατρέπονταν. Θα ήταν τραγωδία αν την έβγαζε καθαρή μόνο με αιματοχυσία –η οποία δυστυχώς φαίνεται πιθανή αυτή τη στιγμή. Δεν ξέρουμε.

Ο Καντάφι όντας λιγάκι παλαβή προσωπικότητα δεν μπορεί να πάρει απόφαση ποιον να κατηγορήσει για αυτήν την επίθεση. Πρώτα ήθελε την υποστήριξη της δύσης και είπε “η Αλ κάιντα μου επιτίθεται”. Αποδείχτηκε αστείο. Μετά είπε “δεν ήταν η Αλ Κάιντα, ήταν σκευωρία της Δύσης”. Αυτό επίσης δεν ήταν αληθές, καθώς ξαφνικά βγήκε στη φόρα ότι [στμ. ο Καντάφι] είχε πολύ στενή σχέση με τη Βρετανική Κυβέρνηση, χρηματοδοτώντας πληθώρα αγγλικών εκπαιδευτικών ιδρυμάτων όπως το London School of Economics και το Exeter University, πληρώνοντας εκατομμύρια. Ο μέγας ιδεολόγος του Tony Blair, ο Antony Giddens (πια λόρδος Giddens), είχε γράψει ένα εκτεταμένο δοκίμιο στο αποκορύφωμα της ερωτοτροπίας του με τη Λιβύη στo οποίo έλεγε: “Toν συνταγματάρχη Καντάφι είχα την τιμή να τον γνωρίσω. Είχαμε μια μακρά συνέντευξη, ήταν πολύ πειστικός και συνεκτικός”. Ο Giddens είναι ο μόνος άνθρωπος που το έχει πει αυτό [το κοινό γελάει]. Και είπε “το πράσινο βιβλίο, το οποίο διάβασα προσεκτικά, είναι παρόμοιο στο πνεύμα με τον Τρίτο Δρόμο που υπερασπίζομαι ο ο ίδιος”. Επομένως δεν ήταν ότι ο Καντάφι δεν ήταν φιλικός με τη Δύση. Ο γιος του χθες, εξοργισμένος από ένα σχόλιο του Sarkozy, είπε: “Ο Sarkozy έχει ξεχάσει πόσa έχουμε πληρώσει για να επανεκλεγεί; Ξέχασε; Έχουμε όλα τα χαρτιά, τις επιταγές και τις σφραγίδες και θα τα δείξουμε”. Έτσι, ακόμα και στην περίπτωση του Καντάφι… Πριν 15 χρόνια, βγήκε από την απομόνωσή του και ήταν πολύ φιλικός με όλα αυτά τα καθεστώτα…

Επομένως δεν είναι ούτε η δύση ούτε η Αλ Κάιντα που προσπαθούν να τον ανατρέψουν, είναι ο ίδος ο λαός του. Και τους βομβαρδίζει από αέρος, τους σκοτώνει, καταλαμβάνει τις πόλεις τους. Έτσι, το μεγάλο ερώτημα που εμφανίστηκε ξαφνικά – κάτι αδιανόητο– ήταν ότι αν συμβαίνει αυτό στο Κάιρο, την Αλγερία, την Τυνησία, τη Σαναά [στμ. Πρωτεύουσα της Υεμένης], θα μπορούσε να διαδοθεί και στη Σαουδική Αραβία; Θα μεταδοθεί η μόλυνση; Κι αν ναι τι θα γίνει;

Δεν υπάρχει περίπτωση οι ΗΠΑ να διατίθενται να αφήσουν να εκδιωχθεί η βασιλική οικογένεια της Σαουδικής Αραβίας. Αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε αιματοχυσία. Τότε [στμ. στην εξέγερση του Μπαχρέιν] έγινε πρόβα του τι θα μπορούσε να συμβεί στη Σαουδική Αραβία όταν στο Μπαχρέιν – αυτό το μικροσκοπικό κρατίδιο– έγινε το ξέσπασμα. Διότι κι εκεί είχαν μια μικρή κλίκα στην εξουσία η οποία κυβερνούσε για χρόνια. Το Μπαχρέιν είναι μια μεγάλη ναυτική βάση για το στόλο των ΗΠΑ και ακολουθεί τις εντολές, κάνει ότι του λένε να κάνει, όπως όλα τα άλλα κράτη του κόλπου. Όμως αυτά τα κάνει εις βάρος των μεγαλύτερου μέρους του πληθυσμού. Ενθαρρυμένοι από τα γεγονότα του Καΐρου, της Τυνησίας και αλλού, οι κάτοικοι του Μπαχρέιν βγήκαν έξω. Πρώτα, δέχτηκαν επίθεση. Μετά σταμάτησε η επίθεση. Μετά περισσότεροι βγήκαν έξω. Και η πιο πρόσφατη εξέλιξη είναι ότι οι Σαουδάραβες, φοβούμενοι ότι η αναταραχή στο Μπαχρέιν μπορεί να περάσει από τα σύνορα στη Σαουδική Αραβία, έστειλαν στρατιώτες να προσπαθήσουν να συντρίψουν την εξέγερση. Χθες μόνο, σκότωσαν πολύ κόσμο στο Μπαχρέιν. Δεν έχουμε ακόμα ακριβή αριθμό.

Τώρα το μεγάλο ερώτημα είναι: αν η Αίγυπτος σταθεροποιηθεί και αν αυτοί που επιδίωκαν την ανατροπή τον Μουμπάρακ πάρουν αυτό που θέλουν, το οποίο δεν έχουν προς στιγμήν επειδή εκεί έχουμε ένα στρατιωτικό συμβούλιο στην εξουσία υπό την ηγεσία του στρατηγού Ταντάουι, ενός από τους παλιούς ανθρώπους του Πενταγώνου στην Αίγυπτο. Όμως ο κόσμος είναι δυστυχισμένος και απαιτεί ο στρατός να παραδώσει την εξουσία, να γραφεί ένα νέο σύνταγμα, να συμπεριληφθούν στο σύνταγμα αυτό δημοκρατικά και κοινωνικά δικαιώματα. Αυτό επίσης είναι μια απαίτηση, κοινωνικά δικαιώματα: το δικαίωμα στην υγεία, το δικαίωμα στην παιδεία, το δικαίωμα στη στέγη, το δικαίωμα στην εργασία. Μεγάλες συζητήσεις διεξάγονται για το αν αυτά τα δικαιώματα θα έπρεπε να ενσωματωθούν ή όχι σε τούτο το σύνταγμα,. Και τότε λένε, βάσει αυτού του συντάγματος, “θα έπρεπε να έχουμε εκλογές”. Δεν ξέρουμε από τώρα τι πρόκειται να γίνει, είναι όλα σε μια ρευστή κατάσταση. Πρόκειται όμως για ενδιαφέροντες καιρούς.

Ειδικά μετά την 9/11, όσοι είπαν: “Οι άραβες δεν θέλουν δημοκρατία” ή την ακραία εκδοχή “οι Άραβες είναι γενετικά εχθρικοί προς τη δημοκρατία”… Πολύ συνήθεις απόψεις που εκφράζονται από νέο-συντηρητικούς στις ΗΠΑ και πολλούς από τους οπαδούς τους στο εξωτερικό –δε γνωρίζω γι’ αυτή τη χώρα συγκεκριμένα, αλλά κόσμος έλεγε παρόμοια πράματα σ’ αυτά τα μέρη επίσης, σίγουρα στην Αυστραλία όπου πηγαίνω συχνά. Αυτό είναι πολύ σύνηθες: ερωτήθηκα σε διάφορες συναντήσεις, “μπορείς να εξηγήσεις γιατί τόσοι πολλοί άνθρωποι στον Αραβικό Κόσμο είναι αλλεργικοί στη Δημοκρατία;” Είπα “δεν είναι οι άνθρωποι που έχουν αλλεργία σε αυτήν, αλλά όσοι τους κυβερνούν και όσοι υποστηρίζουν τους κυβερνώντες είναι που έχουν αλλεργία σε αυτήν”. Διότι γνωρίζουν τι θα μπορεί να συμβεί αν επιτρεπόταν η δημοκρατία. Αυτό που μπορεί να συμβεί είναι ο κόσμος να εκλέξει κυβερνήσεις που δεν είναι φιλικές προς τη Δύση. Και αυτό αποτελεί πάντα πρόβλημα για αρκετούς δημοκράτες στη Δύση, επειδή στη Δύση ειδικά αυτές τις μέρες η δημοκρατία θεωρείται πως πρέπει να είναι ελεγχόμενη. Και στον Αραβικό Κόσμο, και αλλού, άρχισε τρικυμία. Αν δε γίνει αποδεκτό, θα δούμε τι θα συμβεί. Παρεμπιπτόντως, όλο αυτό το επιχείρημα ότι ολόκληρος ο Ισλαμικός κόσμος είναι κατά κάποιον τρόπο εχθρικός προς τη δημοκρατία είναι ανοησία. Θέλω να πω ότι στρατιωτικές δικτατορίες επιβλήθηκαν από τις ΗΠΑ στο Πακιστάν, η μια μετά την άλλη, ακριβώς για να σταματήσουν τις δημοκρατικές εκλογές. Στην Ινδονησία το μεγαλύτερο κόμμα στη χώρα σφάχτηκε –έτυχε να είναι το Κομμουνιστικό Κόμμα, με πάνω από ένα εκατομμύριο μέλη. Σφάχτηκε εν ψυχρώ το 1965. Και μετά λέει ο κόσμος “πώς μπορεί να αναδύθηκαν όλες αυτές οι ισλαμικές ομάδες;” Δημιουργείς ένα κενό στον Αραβικό Κόσμο, δημιουργείς ένα κενό στην Ινδονησία και το κενό γεμίζεται από κάτι. Μερικές φορές, γεμίζεται από ανθρώπους που έχεις υποστηρίξει για να διεξάγουν αυτές τις σφαγές ή τους πολέμους και άλλες φορές όχι.

Όμως σε κάθε περιστατικό, εντός του Ισλάμ και του ίδιου του Ισλαμικού Κόσμου… αυτή η αντίληψη που κυκλοφορεί μετά την 9/11, ότι η μεγάλη απειλή είναι η Αλ Κάιντα… H Aλ Κάιντα είναι μια τρομοκρατική ομάδα η οποία έχει το πολύ κάπου ανάμεσα στα δύο με τρεις χιλιάδες μέλη, και αν. Δυο με τρεις χιλιάδες τρομοκράτες; Λιγότερο κι από τον IRA στο ζενίθ του. Λιγότερο από πολλές αναρχικές ομάδες που μάστιζαν την Ευρώπη στις αρχές του 20ου και τα τέλη του 19ου αιώνα, διεξάγοντας προσβολές των ιερών και όσιων από χώρα σε χώρα, σκοτώνοντας βασιλιάδες, ανατινάζοντας προέδρους και πρωθυπουργούς. Η τρομοκρατία λοιπόν δεν είναι τίποτα καινούργιο, ούτε περιορίζεται σε έναν πολιτισμό ή θρησκεία. Πολλοί άνθρωποι προβαίνουν σε τέτοιες δράσεις. Κάνουν λάθος κατά τη γνώμη μου και τους έχω ασκήσει αρκετά βαριά κριτική… αλλά αυτά είναι απλά γεγονός.

Είναι αρκετό ενδιαφέρον το ότι η Αλ Κάιντα προέρχεται από τον πόλεμο που είχε κηρυχθεί κατά των Ρώσων στο Αφγανιστάν και, παρεμπιπτόντως, η κατάσταση στο Αφγανιστάν –όπου η χώρα σας έχει στρατεύματα– αν διαβάσετε με προσοχή αυτά που γράφουν στα αμερικανικά ΜΜΕ οι άνδρες των μυστικών υπηρεσιών, και μερικές φορές σε λεπτομερείς ακαδημαϊκές αναφορές, αυτός είναι ένας πόλεμος που δεν μπορεί να κερδηθεί, δεν θα κερδηθεί. Μόλις αυτή τη βδομάδα, μου στάλθηκε ένα αντίγραφο ενός βιβλίου γραμμένου από ένα διακεκριμένο Βρετανό διπλωμάτη και ακαδημαϊκού, τον Rodrick Bratewit (?), του οποίου τα διαπιστευτήρια είναι τόσο αψεγάδιαστα που διετέλεσε σύμβουλος εξωτερικών υποθέσεων του John Major, σύμβουλος ασφαλείας του Blair , βρετανός πρέσβης στη Μόσχα… θέλω να πω, έχει γράψει ένα βιβλίο που ονομάζεται “Ο Aφγανικός Σπόρος” [The Afghan Seed] το οποίο αποτελεί ένα απολογισμό –καθότι είναι μελετητής της Ρώσιας– της ρωσικής κατοχής του Αφγανιστάν. Κάθε σελίδα αυτού του βιβλίου τη διαβάζεις και βλέπεις τι συμβαίνει στο Αφγανιστάν –γι αυτό άλλωστε το έγραψε, δεν το έγραψε μόνο για ευχαρίστηση. Και λέει ότι από πολλές απόψεις, οι Ρώσοι ήταν καλύτεροι από εμάς διότι τουλάχιστον πραγματοποίησαν κοινωνικά και μορφωτικά έργα τα οποία καταστράφηκαν από τους ανθρώπους που υποστηρίζαμε εμείς. ‘Όμως, έκαναν σοβαρές προσπάθειες να μορφώσουν τις γυναίκες και να χτίσουν μικτά σχολεία και τα λοιπά. Λέει λοιπόν, από αυτή την άποψη, όχι ότι ήταν καλό πράμα, αλλά ήταν οριακά καλύτερο από αυτό που κάνουμε σήμερα. Έτσι, αν ένας κόσμος καταληφθεί, αν ένα κόσμος βρίσκεται με βία υπό τον έλεγχο τυράννων και… Ο κύριος λόγος για τον οποίο αυτή η περιοχή είναι σημαντική δεν έχει να κάνει φυσικά με το Ισλάμ ή τον ισλαμικό πολιτισμό αλλά με το γεγονός ότι το φτηνότερο πετρέλαιο βρίσκεται σε αυτά τα εδάφη. Αν η Μέση Ανατολή κατοικούνταν από Βουδιστές θα είχαμε το πόλεμο κατά του Βουδισμού. Αυτό είναι λοιπόν το κλειδί για τούτη την περιοχή και ο λόγος γιατί είναι τόσο σημαντικό στοιχείο για την ασφάλεια των ΗΠΑ. Είναι το πετρέλαιο (το οποίο θα συζητήσω πιο διεξοδικά σε άλλη διάλεξη μου). Να τι κρατούσε τον Αραβικό κόσμο σε αυτήν την κατάσταση.

Τι παίζει με τα ισλαμικά κόμματα στον Αραβικό κόσμο, πέρα από την Αλ Κάιντα τι; Ο μεγαλύτερος σχηματισμός στην Αίγυπτο είναι η Μουσουλμανική Αδελφότητα και υπάρχει πρακτικά σε κάθε αραβική χώρα, σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό. Ποια είναι η πολιτική αυτού του κόμματος; Αν κοιτάξετε στα μανιφέστα τους, η μεγαλύτερη, η δεσπόζουσα φράξια της Μουσουλμανικής Αδελφότητας, κατά τη γνώμη μου είναι κοινωνικά πολύ συντηρητική. Κανένα μεγάλο ριζοσπαστικό αίτημα δεν προβάλλουν και όταν μιλάς στους ηγέτες τους λένε “θέλουμε να γίνουμε σαν τους Χριστιανοδημοκράτες στην Ευρώπη” –να το μοντέλο που έχουν για τον εαυτό τους – ή “σαν τους κυβερνώντες Τούρκους Ισλαμιστές” ή “σαν τους κυβερνώντες Ινδονήσιους”. Λένε “δε διαφέρουμε”. Είμαι πολύ επικριτικός προς αυτούς. Είπα “θέλετε απλά να πάρετε την εξουσία και θέλετε η Δύση να υποστηρίξει εσάς αντί για το Μουμπάρακ”. Κι είπαν “Ναι, γιατί όχι” [το κοινό γελά]. Και μάλλον αυτό θα γίνει. Επομένως, δεν είναι ότι υπάρχει μόνο ένας μονολιθικός Ισλαμικός Κόσμος. Υπάρχουν πολλά διαφορετικά ρεύματα εντός του, κάθε είδους. Η δύναμη που είναι πάρα πολύ αδύναμη εντός του είναι –γεγονός με θλίβει αλλά δεν μπορεί να αγνοηθεί– η Αριστερά, ο Σοσιαλισμός σε κάθε εκδοχή και μορφή του, πολύ αδύναμη, με το ζόρι υπάρχει. Από την άλλη έχεις αυτά τα Νέα Κοινωνικά Κινήματα, τον Εθνικισμό, τη Μουσουλμανική Αδερφότητα, το Ισλάμ, ανοιχτώς δημοκρατικά κόμματα που πιθηκίζουν τα δυτικά κόμματα. Όλα αυτά υπάρχουν σε τούτο τον κόσμο.

Και οι Αιγύπτιοι θα ψηφίσουν όταν τους επιτραπεί νέο σύνταγμα. Το δικαίωμα ψήφου παραμένει ανοιχτό ζήτημα. Αλλά, αν η Αίγυπτος σταθεροποιηθεί με τη μορφή συνταγματικής δημοκρατίας, το φαινόμενο ντόμινο θα είναι ασταμάτητο. Με κανένα τρόπο η Δύση δε θα μπορεί να πει “εντάξει για την Αίγυπτο αλλά όχι για τη Σαουδική Αραβία”. Τι έχει κάνει ο καημένος ο πληθυσμός της Σαουδικής Αραβίας για να το αξίζει αυτό; Γιατί δε θα έπρεπε ο λαός να ξεφορτωθεί αυτήν την καταραμένη μοναρχία. Αντιτίθεμαι στην επέμβαση Δυτικών για την ανατροπή κυβερνήσεων. Είναι πολύ προτιμότερο, όπως υποστήριζα πάντα, οι εξελίξεις να είναι οργανικές, να προέρχονται μέσα από την ίδια τη χώρα. Και πόσοι άνθρωποι είχαν πει “πρέπει να επέμβουμε επειδή οι Άραβες είναι ανίκανοι να ξεφορτωθούν δικτάτορες. Δεν μπορούν να το κάνουν”. Μερικοί Βρετανοί πολιτικοί ήταν ιδιαίτερα κάθετοι όταν το υποστήριζαν αυτό. Ειδικά ο Tony Blair, ο Βρετανός Πρωθυπουργός, δηλώνοντας ικανοποίηση που έβλεπε τόσους πολλούς ακτιβιστές κατά του πολέμου στη Βρετανία να μπαίνουν στα βιβλιοπωλεία και να βάζουν την αυτοβιογραφία του από τον τομέα των βιογραφιών στον τομέα των εγκληματιών [το κοινό γελά]… Είναι εγκληματίας πολέμου. Επιτρέψτε μου να το πω ωμά. Αν έχεις ένα διεθνές δικαστήριο για εγκλήματα πολέμου το οποίο δικάζει μονάχα ανθρώπους που δε γουστάρεις, αυτό το δικαστήριο δεν έχει καμία εγκυρότητα. Όταν ο Cheney είπε κατάφωρα ψέματα, σε διάφορες περιστάσεις, όταν ο Bush υποστήριξε αυτά τα ψέματα, όταν οι Βρετανοί αναγκάστηκαν… Και στις Βρετανικές μυστικές υπηρεσίες και στους Βρετανοί αξιωματούχοι είπαν [στμ. οι Αμερικανοί] “επιτεθείτε τους. Πρέπει να βρείτε τα όπλα του εγκλήματος” και είπαν ψέματα και έσυραν τις χώρες τους σε πόλεμο. Ένα εκατομμύριο νεκροί Ιρακινοί μπορεί να μη σημαίνει πολλά σε ανθρώπους που ζουν στον Δυτικό Κόσμο. Ένα εκατομμύριο νεκροί Ιρακινοί, δυόμιση εκατομμύρια τραυματίες, τέσσερα εκατομμύρια πρόσφυγες στις γειτονικές χώρες μόνο, αυτή είναι η απελευθέρωση του Ιράκ. Κι αν είχαν περιμένει, οι ιρακινοί μπορεί να το είχαν κάνει μόνοι τους όταν ξεσπούσε αυτό το κύμα.

Επομένως, να ένα μάθημα που πρέπει να μάθουμε από αυτά τα γεγονότα που λαμβάνουν χώρα. Είναι πάντα καλύτερο σε, πρακτικά, κάθε περίσταση –εκτός αν υπάρχει κάτι εξαιρετικό– ο λαός να ξεφορτώνεται τους δικτάτορες ή τις μη αντιπροσωπευτικές κυβερνήσεις μόνος του, πάντα καλύτερο. Και ελπίζω όσοι δυσανασχετούν στον ισλαμικό Κόσμο σήμερα –και δείχνουν σε πολλά άλλα μέρη του κόσμου τι να κάνουν– να νικήσουν. Είναι νωρίς για να πούμε. Τα έχω συγκρίνει όλα αυτά με τις εξεγέρσεις του 1848, που συνέβησαν σε όλη την έκταση της Ευρώπης ενάντια στις τεράστιες αυτοκρατορίες –ειδικά την Αυστροουγγρική Αυτοκρατορία, αλλά όχι μόνο αυτή– καθώς ένα καινούργιο κλίμα δημιουργείται, μια νέα αλλαγή λαμβάνει χώρα, και αυτό δίνει ελπίδα.

Έλαβα ένα email στο Perth μόλις δύο μέρες πριν από την Κροατία. Δεν είχα καν ιδέα ότι αυτό συνέβαινε. Ξέρετε τι συμβαίνει στην Κροατία; Ήταν από έναν Κροάτη φιλόσοφο φίλο μου. Έλεγε “κάθε μέρα όλο και περισσότερες διαδηλώσεις υποστηριζόμενες από σχεδόν όλους (τη δεξιά, την αριστερά και το κέντρο). Όλοι είναι στους δρόμους και απαιτούν το τέλος της διαφθοράς, το τέλος της εγκληματικής μαφίας που ελέγχει το κράτος. Και μεγαλώνει.” Ακούσατε για αυτό; Έπρεπε να του απαντήσω και είπα “ευχαριστώ που μου είπες, δεν είχα ιδέα”. Και απάντησε λέγοντας “και έμπνευσή τους ήταν τα συμβάντα στο Μάγκρεμπ και τη Μέση Ανατολή, αυτό μας ενέπνευσε”. Κι έτσι ο κόσμος μπήκε πάλι σε κίνηση. Και η ιστορία, η οποία είναι πάντα πρωτότυπη και δεν επαναλαμβάνεται –αντηχεί διαμέσω των αιώνων, ποτέ δεν επαναλαμβάνεται στην πραγματικότητα– μπήκε σε κίνηση τώρα στον Αραβικό Κόσμο και δεν ξέρουμε πού θα σταματήσει. Μπορεί να επίκεινται ήττες, μάλλον σίγουρα για κάποιες χώρες, αλλά είναι γεγονός ότι οι άνθρωποι ανακάλυψαν πάλι τη φωνή τους. Μάθανε πώς να μιλάνε εξ ονόματος αυτών των ίδιων και ξεφορτώθηκαν τους πολιτικούς ηγέτες που τους επιβλήθηκαν. Αυτό από μόνο του είναι μεγάλη νίκη και κατόρθωμα.

Απομαγνητοφώνηση-μετάφραση: Κων/νος Σουφτάς

Πηγή: Η Λέσχη

Category: Χωρίς κατηγορία