Εκτυπώστε το
Η Επανάσταση του 1821 και ο «ΣΚΑΪ ΤV»
Ο Διονύσης Αρβανιτάκης είναι μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ και του Τμήματος Ιστορίας της ΚΕ
Η αστική ιστοριογραφία δεν μπορεί να είναι επιστημονική
Το πολυδιαφημισμένο ντοκιμαντέρ του ΣΚΑΪ ΤV για την Επανάσταση του 1821, βασισμένο και σε σχετικό βιβλίο του καθηγητή Θάνου Βερέμη, ήταν αναμενόμενου περιεχομένου, τόσο από την ιδεολογικοπολιτική τοποθέτηση του συγγραφέα, όσο και από τον προπαγανδιστικό ρόλο που παίζει ο ΣΚΑΪ. Η σειρά των επεισοδίων επιβεβαίωσε ότι η αστική ιστοριογραφία δεν μπορεί να είναι επιστημονική. Γιατί ο στόχος του ντοκιμαντέρ του ΣΚΑΪ και των συζητήσεων που συνοδεύουν τα επεισόδια της σειράς, είναι να εμπεδώσουν στη συνείδηση των τηλεθεατών την ιδεολογία και την πολιτική του κοσμοπολιτισμού του κεφαλαίου, της ιμπεριαλιστικής αστικής τάξης. Πάνω απ” όλα, ο στόχος τους είναι να χτυπηθεί η θεωρητική προσέγγιση, αντίληψη και πρακτική της ταξικής πάλης. Αυτό το ζήτημα απασχολεί το κεφάλαιο και τους πνευματικούς υπηρέτες του, με αυτό το ζήτημα οι διαφόρων ιδεολογικών αποχρώσεων καθηγητές της αστικής τάξης έχουν γεμίσει τα πανεπιστημιακά συγγράμματα και τα βιβλία Ιστορίας όλων των βαθμίδων της εκπαίδευσης.
Ωστόσο, είναι αλήθεια ότι τα περί κοσμοπολιτισμού τους οι συντελεστές της σειράς επιχείρησαν να τα πραγματευτούν με περίτεχνο και επιστημονικοφανή τρόπο, με αποτέλεσμα η άλλη έκφραση της ίδιας αστικής ιδεολογίας, αυτή του εθνικισμού, να βρεθεί σε …δύσκολη θέση. Ο κοσμοπολιτισμός και ο εθνικισμός, ενώ βαδίζουν στο ίδιο ταξικό χαράκωμα, τσακώνονται για επιφαινόμενα, είτε αυτά είναι σκουριές είτε ανύπαρκτα. Ομως από τον κοινό στόχο τους, την παραπέρα εμπέδωση της αστικής ιδεολογίας και πολιτικής, δεν φεύγουν…
Ετσι, στη διαπάλη που αναπτύχθηκε μέχρι τώρα, οι συντελεστές των εκπομπών του ΣΚΑΪ αποδέχτηκαν με αρκετή ευκολία την κριτική που τους έγινε για επιλεκτική υπερπροβολή, υποβάθμιση ή αποσιώπηση γεγονότων, όμως επέμειναν σταθερά ότι το κύριο, δηλαδή η αντικειμενικότητα της σειράς, όπως τη λένε, δεν αμφισβητείται. Συμπυκνώνει – υποστηρίζουν – ό,τι πιο σύγχρονο επικρατεί στην επιστημονική ιστοριογραφία!
Η άποψη αυτή των «εκσυγχρονιστών» ομολογουμένως έχει βρεθεί σε πλεονεκτική θέση απέναντι στις εθνικιστικές κραυγές για «τα ιδανικά και τις παραδόσεις του ελληνισμού και της ορθοδοξίας», γιατί:
* Εχουν αφαιρέσει από τα γραπτά και το λόγο τους μια σειρά παραποιήσεις της ιστορικής πραγματικότητας, π.χ. σχετικά με το ρόλο της ελληνικής εκκλησίας (Παλαιών Πατρών Γερμανός, πατριάρχης Γρηγόριος ο Ε΄, κρυφό σχολειό κ.ά.). Βεβαίως, ας θυμηθούμε εδώ, ότι τα νεοπαγή των «εκσυγχρονιστών» περί «κρυφού σχολειού» έχει αποκαλύψει εδώ και έναν περίπου αιώνα ο Γιάννης Κορδάτος, ο οποίος αναφέρει:
«…κρυφό σχολείο δεν υπήρχε πουθενά. Αυτό είναι ένα ιστορικό ψέμα (…) μερικοί ιερωμένοι (…) μάθαιναν τα αρχοντόπαιδα ανάγνωση και γραφή (…) τα μαθήματα αυτά γίνονταν όχι βέβαια σε ξεχωριστά χτίρια (…) αλλά στο νάρθηκα ή στα κελιά των εκκλησιών. Η τουρκική εξουσία δεν εμπόδιζε τα σχολεία, για να είναι κρυφά»1.
* Κάνουν προσπάθεια να απαλειφθούν αντιεπιστημονικές εθνικιστικές προσεγγίσεις, όπως η παμπάλαια αστική θέση, ότι αιώνες πριν από το 1821 υπήρχε διαμορφωμένο ελληνικό έθνος με διαχρονική συνέχεια που ξεσηκώθηκε ενάντια στον κατακτητή.
Ωστόσο, οι «εκσυγχρονιστές» και σε πολλά από τα ζητήματα της κριτικής τους προς τον εθνικισμό, δεν έχουν τη συνέπεια που εκ πρώτης όψεως εμφανίζουν. Χρησιμοποιούν με τέτοιο τρόπο τα ιστορικά στοιχεία, με σκοπό και οι ίδιοι να εμφανίζονται ως αντικειμενικοί και στις εθνικιστικές απόψεις να αφήνουν περιθώρια κινήσεων. Παραδείγματα:
* Ενώ απορρίπτουν το γνωστό ψέμα ότι ο Παλαιών Πατρών Γερμανός ύψωσε πρώτος τη σημαία της Επανάστασης του 1821, την ίδια στιγμή αποσιωπούν ότι: Τη σημαία ύψωσε πρώτος, στις 21 Μαρτίου 1821, ο λαογέννητος ηγέτης και Φιλικός Παναγιώτης Καρατζάς, στην Πάτρα, τον οποίο δολοφόνησαν οι πρόκριτοι. Ο Παλαιών Πατρών Γερμανός και οι πρόκριτοι της Αχαΐας μπήκαν στην Πάτρα στις 24 Μαρτίου 1821 και σχημάτισαν το «Αχαϊκόν Διευθυντήριον», συγκεντρώνοντας όλες τις εξουσίες. Λόγω ανικανότητας και δειλίας τους, ο τουρκικός στρατός μπήκε στην Πάτρα, όπου επιδόθηκε σε σφαγές του λαού της2.
* Δέχονται ότι ο πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Γρηγόριος ο Ε΄ ήταν εναντίον της Επανάστασης, ωστόσο την ίδια στιγμή τον δικαιολογούν. Δε λένε επίσης, την αιτία που οι Τούρκοι κρέμασαν τον πατριάρχη. Μια εκδοχή αποτελεί εκείνη που αναφέρει ο ιστορικός Γιάννης Κορδάτος:
«Εκείνος που κατηγόρησε και συκοφάντησε τον Γρηγόριο ήταν ο μητροπολίτης Πισιδίας Ευγένιος (…) από καιρό φιλοδοξούσε να γίνει πατριάρχης (…) πήγε και κατάθεσε πως ο Γρηγόριος ήταν αρχηγέτης της επανάστασης»3.
Και, βεβαίως, αποκρύπτουν το όργιο μηχανορραφιών που λάβαιναν χώρα στο πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως. Από το 1623 έως το 1700, δηλαδή σε 77 χρόνια, έγιναν πενήντα (50) αλλαγές πατριαρχών, με δωροδοκίες, εξαγορές των Βεζύρηδων, των αρχηγών των γενίτσαρων, των γυναικών του χαρεμιού ακόμα και με δημοπρασίες.
* Από την άλλη οι «εκσυγχρονιστές» του ΣΚΑΪ δέχονται ότι η Επανάσταση είχε και «θρησκευτική διάσταση», κάτι που δεν αντέχει σε επιστημονική κριτική. Ασφαλώς οι θρησκευτικές διαφορές και το θρησκευτικό συναίσθημα χρησιμοποιήθηκαν ως στοιχείο της πάλης. Όμως αυτό δε σημαίνει ότι στο περιεχόμενο της Επανάστασης υπήρχε και η θρησκευτική διάσταση. Αν ήταν τα πράγματα όπως υποστηρίζουν οι «εκσυγχρονιστές», πώς εξηγείται τότε ότι το ορθόδοξο χριστιανικό δόγμα υποστήριζε και το τμήμα του κλήρου που ήταν εχθρικό απέναντι στην Επανάσταση και την πολέμησε με νύχια και με δόντια; Πώς εξηγείται ότι οι φιλέλληνες, που συμμετείχαν στην Επανάσταση, καθώς και χιλιάδες που εξέφρασαν την αλληλεγγύη τους δίχως την άμεση συμμετοχή, από τη μία δεν ήταν ορθόδοξοι χριστιανοί και από την άλλη είχαν ως κίνητρο τα ιδανικά και τους σκοπούς της Γαλλικής Επανάστασης, ενώ ταυτόχρονα θαύμαζαν την αρχαία ελληνική παιδεία; Ακόμα: Ο Ρήγας Φεραίος καλούσε με το Θούριό του σε κοινό αγώνα, όχι μόνο τους χριστιανούς, αλλά και τους Αρμένηδες και τους άλλους αλλόθρησκους.
Η Επανάσταση του 1821 είχε αστικό περιεχόμενο και αυτό κανένας επιστήμονας που σέβεται την επιστήμη του δεν μπορεί να το αμφισβητήσει.
Ταξική συνέπεια στη μέθοδο
και στους σκοπούς της
Η τηλεοπτική σειρά του ΣΚΑΪ στοχεύει να προσανατολίσει τον θεατή ότι η δημιουργία του ελληνικού έθνους – κράτους δεν ήταν συνέπεια της πάλης των τάξεων, αλλά ότι το έθνος – κράτος είναι υλοποίηση μιας ιδέας που την έφεραν φωτισμένα μυαλά κάτω από την επίδραση της Γαλλικής Επανάστασης και την προσάρμοσαν στην Ελλάδα. Συγκεκριμένα, για την Επανάσταση του 1821 μας λένε ότι «έγινε η προσαρμογή της εφεύρεσης του έθνους από τα «φωτεινά μυαλά», όπως ήταν ο Κοραής, που επηρεασμένος από το Διαφωτισμό και τη Γαλλική Επανάσταση προσαρμόζει την ιδέα στα πράγματα της Ελλάδας». Ανάλογα προσπαθεί να προσαρμοστεί ο Ρήγας Φεραίος και το κήρυγμά του, όπως και η δράση της Φιλικής Εταιρείας. «Η ιδέα της απελευθέρωσης είναι ιδέα του ελληνικού έθνους, μια σύγχρονη προσαρμογή – απάντηση ενάντια στην απολυταρχία – το νεωτερικόν ενάντια στο μη νεωτερικόν της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας… Με το έθνος οι πολίτες κατοχυρώνουν την ατομική ιδιοκτησία και την ελευθερία, την αντίσταση στην τυραννία. Έτσι νομιμοποιούν μια νέα εξουσία των πολιτών»!
Στη συνέχεια, προκειμένου να εξηγηθεί γιατί έγινε η Επανάσταση του 1821, επιστρατεύεται η επίκληση της αρχής της θέλησης. Οι συντελεστές του ντοκιμαντέρ, ως γνήσιοι αστοί ιδεαλιστές, επικαλούνται τη θέληση, που κατ” αυτούς δεν εξαρτάται από τους αντικειμενικούς νόμους της κοινωνικής ανάπτυξης, αλλά είναι αυθύπαρκτη! Κάτι σαν άγιο πνεύμα…
Εδώ το έθνος παρουσιάζεται ως μια μεταφυσική σύλληψη και όχι ως αναγκαίο προϊόν της συγκεκριμένης αντικειμενικής ιστορικής πραγματικότητας. Μιας πραγματικότητας που διαμορφώθηκε με την ύπαρξη σταθερής ενότητας ανθρώπων, εμφανίστηκε πάνω στη βάση της κοινότητας της γλώσσας, του εδάφους, της οικονομικής ζωής και της ψυχοσύνθεσης. Αυτό το γεγονός εκδηλώνεται στην κοινότητα του πολιτισμού και παγιώνεται και σταθεροποιείται με το αστικό κράτος. Κράτος – εξουσία που έκανε σημαία της η αστική τάξη στη Γαλλία με τα συνθήματα ισότητα – αδελφότητα – ελευθερία στην πάλη της με τη φεουδαρχία, ξεσηκώνοντας τις λαϊκές μάζες στον αγώνα για να συγκροτήσει και να οργανώσει κρατική πολιτική εξουσία, με στόχο τη στερέωση και ανάπτυξη των καπιταλιστικών σχέσεων παραγωγής, το νέο σε σχέση με το παλιό των φεουδαρχικών σχέσεων.
Ο Μαρξ, γενικεύοντας το νόμο της ταξικής πάλης, ως κινητήριας δύναμης της ιστορικής εξέλιξης, έγραψε:
«Στην κοινωνική παραγωγή της ζωής τους, οι άνθρωποι εισέρχονται σε σχέσεις καθορισμένες, αναγκαίες, ανεξάρτητες από τη θέλησή τους, σε σχέσεις παραγωγής, οι οποίες αντιστοιχούν σε μια καθορισμένη βαθμίδα ανάπτυξης των υλικών παραγωγικών τους δυνάμεων. Η ολότητα αυτών των σχέσεων παραγωγής αποτελεί την οικονομική δομή της κοινωνίας, την πραγματική βάση πάνω στην οποία υψώνεται ένα νομικό και πολιτικό εποικοδόμημα και στην οποία αντιστοιχούν συγκεκριμένες κοινωνικές μορφές συνείδησης. Ο τρόπος παραγωγής της υλικής ζωής καθορίζει την κοινωνική, πολιτική και πνευματική διαδικασία της ζωής. Δεν είναι η συνείδηση των ανθρώπων που καθορίζει το είναι τους, αλλά, αντίστροφα, το κοινωνικό τους είναι καθορίζει τη συνείδησή τους. Σε μια ορισμένη βαθμίδα της ανάπτυξής τους, οι υλικές παραγωγικές δυνάμεις της κοινωνίας έρχονται σε αντίφαση με τις υπάρχουσες σχέσεις παραγωγής ή, πράγμα που αποτελεί μόνο τη νομική έκφραση γι” αυτό, με τις σχέσεις ιδιοκτησίας μέσα στις οποίες κινούνταν μέχρι τότε. Από μορφές ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων αυτές οι σχέσεις μετατρέπονται σε δεσμά τους. Τότε επέρχεται μια εποχή κοινωνικής επανάστασης»4.
Όμως, οι συντελεστές των εκπομπών δεν πληροφορούν τους θεατές για το τι ήταν η Γαλλική Επανάσταση. Την εμφανίζουν ως απάντηση στην απολυταρχία της εκκλησίας και της εξουσίας της ελέω θεού βασιλείας, αποσιωπώντας την πάλη της αστικής τάξης για την ανατροπή της φεουδαρχίας, καθώς και τον προοδευτικό ρόλο της αστικής τάξης τότε. Από την άλλη, εμφανίζουν μία εικόνα κοινωνικής ενότητας, ένα αρμονικό σύνολο όλων των κοινωνικών στρωμάτων, με κοινά συμφέροντα αιωνίως και όχι μόνο στις τότε ιστορικές συνθήκες των αστικών επαναστάσεων. Γι” αυτό και κάνουν λόγο για μια νέα εξουσία των πολιτών που εγκαθιδρύθηκε τότε και ισχύει μέχρι σήμερα!
Η ιδεαλιστική προσέγγιση των «εκσυγχρονιστών» του ΣΚΑΪ οδηγεί και στην παραποίηση της υλικής πραγματικότητας της προεπαναστατικής κοινωνίας στον ελλαδικό χώρο, όσον αφορά στο ταξικό της περιεχόμενο, στις κοινωνικοοικονομικές σχέσεις της. Με την επιλεκτική χρήση της ανακάλυψης κοινού νεκροταφείου χριστιανών και μουσουλμάνων στην Κορινθία ή με την περιγραφή ενός ερειπωμένου οικισμού στη Βοιωτία, μαζί με τον εντυπωσιασμό, ο θεατής θα πληροφορηθεί:
«Την αρμονική συμβίωση όλων και τη συνεχή ανάπτυξη της περιοχής καθ” όλη την περίοδο της Οθωμανικής σκλαβιάς και μέχρι τον 17ο αιώνα. Η ανάπτυξη ανακόπτεται και καταλήγει σε οικονομική παρακμή λόγω των πολέμων όπου όλοι πλήττονται, όμως κάπως περισσότερο βλάπτονται οι χριστιανοί, λόγω της πειρατείας».
Μια τέτοια εικόνα δίνουν στον θεατή σχετικά με την εξέλιξη της φεουδαρχικής κοινωνίας, που ωστόσο υπήρχε στην περιοχή της Πελοποννήσου και της Στερεάς Ελλάδας (και όχι μόνο) από την εποχή του Βυζαντίου. Παρά τις όποιες διαφορές της με τις αντίστοιχες φεουδαρχικές κοινωνίες στην Ευρώπη τον 17ο αιώνα, βρισκόταν και αυτή στο στάδιο της αποσύνθεσής της. Είχαν εμφανιστεί και εδώ οι νέες ανερχόμενες κοινωνικές δυνάμεις της αστικής τάξης, είχαν διαμορφωθεί νέες σχέσεις παραγωγής με την ανάπτυξη του εμπορίου, της ναυτιλίας, της βιοτεχνίας, τη διευρυμένη χρήση του χρήματος (μέχρι και στην πληρωμή των εργατών στις αγροτικές μονοκαλλιέργειες σταφίδας, κρασιού, βαμβακιού).
Ωστόσο, επειδή δεν μπορούν να παρακάμψουν την πραγματικότητα που υπήρχε, αναγκάζονται κάτι να παραδεχθούν. Αλλά το κάνουν με τον τρόπο τους. Έτσι, επιχειρούν μια εξελικτική ακροβασία, όπου ο θεατής πληροφορείται εν ριπή οφθαλμού ότι στο τέλος του 17ου αιώνα – αρχές 18ου :
«υπάρχει απολυταρχία, φεουδαρχία με δυνάστες των χριστιανών τους Τούρκους, τους κοτζαμπάσηδες και την εκκλησία και ότι οι Τούρκοι λόγω των Ορλοφικών του 1770 που ήταν δάκτυλος της Ρωσίας εξαγριώθηκαν ενάντια στους χριστιανούς και αργότερα όλοι μαζί οι φρόνιμοι πρόκριτοι, οι αρματολοί και οι Τούρκοι στρέφονται ενάντια στους κλέφτες που τους ταλαιπωρούσαν».
Παρ” όλα αυτά, βγάζουν το εξής τελικό συμπέρασμα: Παρά την απολυταρχία, υπήρχε ησυχία, δεν ήταν και άσχημα. Όταν η συναίνεση διασαλευόταν, έρχονταν συμφορές και άσχημες μέρες…
Για να οδηγηθούν στο παραπάνω συμπέρασμα υποβαθμίζουν σκόπιμα συγκρούσεις και εξεγέρσεις που είχαν υπόβαθρο τις οικονομικές σχέσεις και τις αλλαγές που συντελούνταν, τα συμφέροντα που καθόριζαν κάθε φορά τη στάση των διαφόρων τάξεων και στρωμάτων. Παραδείγματα:
Στον τουρκοενετικό πόλεμο του 1715 μουσουλμάνοι μαζί με τους χριστιανούς προύχοντες πολέμησαν τους Ενετούς με έπαθλο τη γη.
Στην εξέγερση του 1770 (Ορλοφικά) πρωτοστάτησαν οι χριστιανοί κοτζαμπάσηδες, το δε πατριαρχείο επιστράτευσε τον αφορισμό για τους συμμετέχοντες. Την ίδια στάση κράτησε το πατριαρχείο ενάντια στο κίνημα των κλεφτών, που καταδιώχθηκε από χριστιανούς και μουσουλμάνους προύχοντες, με κατάληξη τη σφαγή των κλεφτών το 1806.
Το 1788 ξέσπασε το κίνημα του Λάμπρου Κατσώνη. Ακολούθησαν οι εξεγέρσεις του 1807 και του 1808 (κλέφτικα κινήματα) και η εξέγερση των Σουλιωτών κατά του Αλή πασά.
Χωριστικές τάσεις έναντι του Σουλτάνου εκδηλώθηκαν από μουσουλμάνους πασάδες, ενώ το 1804 ξέσπασε η σερβική επανάσταση. Εξεγέρσεις και συγκρούσεις εκδηλώθηκαν μεταξύ του ελληνόφωνου χριστιανικού πληθυσμού το 1800 στην Υδρα, το 1806 στη Σάμο, το 1815 στα Ψαρά.
Επειδή αυτά και άλλα παραγνωρίζονται από τους εκσυγχρονιστές, έρχονται από την πλευρά τους, ως φυσικό επακόλουθο, απλουστεύσεις, υπερβολές ή υποβάθμιση γεγονότων και προσώπων. Για παράδειγμα, υποβαθμίζεται ο ρόλος της Φιλικής Εταιρείας και η «εξέγερση στις Παραδουνάβιες ηγεμονίες» και ο θεατής πληροφορείται ότι το 1821 κανείς δεν ήξερε ποιοι, πού, πότε θα ξεσηκωθούν, ότι δεν υπήρχε επαναστατική αρχή και σχέδιο και ότι κάπως αυθόρμητα έγιναν όλα…
Στην τηλεοπτική σειρά, όχι τυχαία βεβαίως, υποβαθμίζεται επίσης και παραποιείται ο ρόλος της «Ιερής Συμμαχίας». Οι θεατές δεν θα πληροφορηθούν ότι οι εξουσίες στις Αυστρία, Πρωσία, Ρωσία που τη συγκροτούν μαζί με τη Γαλλία, ήταν απολυταρχικά καθεστώτα. Θα μάθουν όμως ότι «η Ιερή Συμμαχία ήταν αρνητική στην επανάσταση του 1821, γιατί οι Ευρωπαίοι αντιμετώπιζαν προσεκτικά την νέα ενωμένη Ευρώπη που θα προέκυπτε από τυχόν διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας»! Προσεχτικά! Και όχι επειδή η Ιερά Συμμαχία αντιμετώπιζε εχθρικά μια σειρά ιδέες και θεσμούς του Διαφωτισμού, ενώ από την άλλη υπήρχαν αντιθέσεις ανάμεσα στα καπιταλιστικά κράτη όσον αφορά στη διατήρηση ή στον ακρωτηριασμό της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Έτσι γράφουν την Ιστορία…
Από την άλλη, οι ενδοαστικές αντιθέσεις που εκδηλώνονταν ανάμεσα στα διάφορα τμήματα της ελληνόφωνης αστικής τάξης και της εκκλησίας, στη διασύνδεσή τους με τις βλέψεις των Ρωσίας, Αγγλίας, Γαλλίας για το «Ανατολικό ζήτημα», εξηγούνται από τους Βερέμη – ΣΚΑΪ με αταξική απλουστευτική αληθοφάνεια, όπως:
«Αβέβαιοι για τα οφέλη με περίσκεψη είδαν την επανάσταση οι πρόκριτοι, άτακτες ομάδες και κλήρος, κήρυξαν τη μάχη ενάντια στους άπιστους, οι Φαναριώτες σαν διπλωμάτες έβλεπαν μπροστά, ήταν νεωτερικοί, οι οπλαρχηγοί ήταν μη νεωτερικοί, η διχόνοια ήταν μια πάλη χωρίς επιχειρήματα, στόχος της η οικογενειοκρατία και οι πελατειακές σχέσεις».
Σ” αυτή τη λογική αξιολογούνται και οι προσωπικότητες της επανάστασης, οι φιλέλληνες κ.λπ.
Η ανερχόμενη οικονομικά και πολιτιστικά μέσα στην Οθωμανική Αυτοκρατορία ελληνόφωνη αστική τάξη (πλοιοκτήτες, έμποροι, τραπεζίτες και τσιφλικάδες – κοτζαμπάσηδες που είχαν πια αστικοποιηθεί), ήταν σκορπισμένη σε διάφορα κέντρα. Ωστόσο, χάρη και στην υποστήριξη του Πατριαρχείου, είχε πιο συγκεντρωμένη στα χέρια της την πρόοδο και τη δύναμη του εμπορίου, των τραπεζών, της ναυτιλίας, συγκριτικά με τις άλλες αστικές τάξεις της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας (αρβανίτικη, σέρβικη, σλάβικη, βλάχικη, εβραϊκή, αρμένικη, μουσουλμανική κ.ά.). Επομένως, αυτή σχεδίαζε πολιτικά την πάλη για την εξουσία, αφού ήταν πιο μπροστά από τις άλλες. Στο σχέδιό της, έδειχνε ταλαντεύσεις σχετικά με το πώς θα γίνει η επανάσταση, ποιος θα ηγηθεί σε αυτήν και ποιο χώρο θα καταλάβει. Σε όλη τη διάρκεια του αγώνα, άλλα τμήματά της ενσωματώθηκαν, άλλα αλληλοσυγκρούονταν και αυτό δεν αποτελεί ιδιομορφία σε σχέση με τις άλλες αστικές επαναστάσεις. Η ιδιομορφία της βρίσκεται στο ότι η ελληνόφωνη αστική τάξη ήταν υπόδουλη. Επομένως, συνυπήρχε στην πάλη της ο απελευθερωτικός αγώνας μαζί με το αστικό του περιεχόμενο. Επιπλέον, είχε ακόμη πιο σύνθετα καθήκοντα να αντιμετωπίσει, αφού τμήματά της και μάλιστα αναπτυγμένα, μαζί και το Πατριαρχείο, βρίσκονταν έξω από τις περιοχές των εξεγέρσεων. Επιπλέον, στην επαναστατική δράση έπρεπε να ενσωματωθούν και τα πρώην ένοπλα τμήματα των κλεφτών και των αρματολών.
Ταυτόχρονα, μαζί με την αποσύνθεση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, εκδηλώνονταν παντού αστικές επαναστάσεις. Οι μεγάλες δυνάμεις και ο σουλτάνος το έβλεπαν, η Ρωσία βιαζόταν να βγει στα Στενά, η Γαλλία είχε ηττηθεί, η Αγγλία δεν βιαζόταν γιατί είχε γενικότερες βλέψεις, ενώ η Αυστροουγγαρία δεν βιαζόταν καθόλου.
Τελικά, παρότι η Επανάσταση του 1821 δεν μπόρεσε να επικρατήσει στρατιωτικά, οι λεγόμενες μεγάλες δυνάμεις επέβαλαν λύση συγκρότησης του ελληνικού αστικού κράτους, που την εξέλιξή του για πολλά χρόνια θα βαραίνουν τα χρέη, η μικρή εσωτερική καπιταλιστική αγορά και η ενσωμάτωση ξεπερασμένων θεσμών, όπως η βασιλεία, που εξαρχής ενσωματώθηκε στο αστικό πολιτικό εποικοδόμημα ως στοιχείο του.
Στόχος τους η σημερινή πραγματικότητα
Η αντιδραστικότητα της αστικής τάξης στο στάδιο του ιμπεριαλισμού κυριαρχεί έντονα στην αντίληψη των δημιουργών της σειράς του ΣΚΑΪ. Η ταξική τους προσέγγιση προκύπτει από τις θεωρητικές τους γενικεύσεις, όσο και αν ισχυρίζονται ότι κατέχουν την επιστημονική μοναδική αλήθεια. Αυτό δεν είναι καινούργιο. Ο Λένιν έγραψε:
«…δεν είναι δυνατό να υπάρχει «αμερόληπτη» κοινωνική επιστήμη σε μια κοινωνία χτισμένη πάνω στην ταξική πάλη. Ετσι είτε αλλιώς, όλη η επίσημη και η φιλελεύθερη επιστήμη, υπερασπίζει τη μισθωτή δουλεία, ενώ ο μαρξισμός έχει κηρύξει αμείλικτο πόλεμο ενάντια σ” αυτή τη δουλεία. Το να περιμένει κανείς αμερόληπτη επιστήμη στην κοινωνία της μισθωτής δουλείας είναι κουτούτσικη αφέλεια, που μοιάζει με το να περιμένει κανείς αμεροληψία από τους εργοστασιάρχες στο ζήτημα, αν θα πρέπει να αυξήσουν το μεροκάματο των εργατών, ελαττώνοντας τα κέρδη του κεφαλαίου»5.
Οι συντελεστές προβάλλουν το παλιό αστικό ιδεολόγημα της κοινωνικής συναίνεσης και της ταξικής συνεργασίας, την υποταγή στον ιμπεριαλισμό της εργατικής τάξης και των λαϊκών στρωμάτων.
Ο πολιτικός τους στόχος είναι να ξεριζωθεί κάθε έννοια της λαϊκής πάλης που έρχεται σε σύγκρουση με την κυρίαρχη αστική νομιμότητα.
Αξίζουν χωρίς σχολιασμό να αναφέρουμε ενδεικτικά ορισμένες ακόμη απόψεις που ακούστηκαν στις συζητήσεις που ακολουθούν τις προβολές:
«Θέτουμε καινούργια ερωτήματα παίρνοντας υπόψη ότι σήμερα είναι ενωμένη η Ευρώπη, τώρα είμαστε στην ΕΕ»,
«Η Επανάσταση του 1821 έδωσε τις δυνατότητες να εισέλθει η Ελλάδα ισότιμα στην οικογένεια των ανεπτυγμένων δημοκρατικών κρατών, όπως και η είσοδός μας στην ΕΕ»,
«Προσφέρει στην αυτογνωσία μας για να αντιμετωπίσουμε τις προκλήσεις του σήμερα»,
«Η έξοδος του Μεσολογγίου και οι σφαγές από τους Τούρκους προκάλεσαν την ανθρωπιστική(sic!)παρέμβαση της διεθνούς κοινότητας – διεθνοποίησαν το ελληνικό πρόβλημα, όπως και σήμερα βλέπουμε αυτό συγκινεί και παρεμβαίνει ανθρωπιστικά η διεθνής κοινότητα»,
«Όπου λείπουν τα επιχειρήματα έχουμε εμφυλίους»,
«Έχουμε διχόνοια και κρίση εμπιστοσύνης – όπου οι πολιτικοί είναι μεσολαβητές σε πελατειακές σχέσεις και δεν εφαρμόζονται με ευθύνη τους οι νόμοι αφού και αυτοί παρανομούν – μέσα στο μπάχαλο ανέχονται την παρανομία όπως και σήμερα να μην πληρώνονται διόδια, εισιτήρια και τις παράνομες απεργίες»,
«Τα ταμεία του κράτους με τα δάνεια γέμισαν λίρες, δεν έπιασαν τόπο, τα μοιράστηκαν διάφοροι έτσι όπως και σήμερα φθάσαμε να έχουμε το πρόβλημα με τα χρέη».
Λες και ακούς την κυβέρνηση!…
Το συγκεκριμένο έργο, είναι στοχευμένης ευρωΝΑΤΟικής κατεύθυνσης και προπαγάνδας. Υποστηρίζει ότι στη διεθνοποίηση του κεφαλαίου είναι απαραίτητο να ενισχυθεί η αστική κρατική εξουσία και οι ταξικές της λειτουργίες μέσω της μεγαλύτερης συμμετοχής και ενσωμάτωσης – αλληλοεξάρτησης των εθνικών κρατών στις διεθνείς ιμπεριαλιστικές ενώσεις.
Προωθεί τη «νέα» αστική θεώρηση που εξισώνει την επαναστατική βία με την τρομοκρατία.
Ο εθνικισμός δυσκολεύεται να αντιπαρατεθεί στον κοσμοπολιτισμό, γιατί εδώ και πολλά χρόνια η ιστορική πρωτοβουλία ανήκει στην εργατική τάξη, τη μόνη τάξη στην ιστορία της ανθρωπότητας που έχει συμφέρον από την κατάργηση της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο και κάθε μορφή καταπίεσης.
Απάντηση στη διεθνοποίηση του κεφαλαίου, που σε καμιά περίπτωση δεν καταργεί το έθνος – κράτος, είναι η υπεράσπιση των συμφερόντων της εργατικής τάξης και των λαϊκών στρωμάτων που βρίσκονται στο κάθε έθνος – κράτος, η πάλη τους για να εγκαθιδρυθεί η σοσιαλιστική εξουσία.
ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ
1. Γ. Κορδάτος, «Ιστορία της νεώτερης Ελλάδας», εκδ. 20όςαιώνας, 1957, τ. 1, σελ. 552.
2. Γ. Κορδάτος, «Ιστορία της νεώτερης Ελλάδας», εκδ. 20όςαιώνας, 1957, τ. 2, σελ. 185.
3. Γ. Κορδάτος, «Ιστορία της νεώτερης Ελλάδας», εκδ. 20όςαιώνας, 1957, τ. 2, σελ 213.
4. Κ. Μαρξ, «Κριτικής της πολιτικής οικονομίας», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», 2010, σελ. 19.
5. Λένιν, «Απαντα», τόμος 23, σελ. 41.
Category: Χωρίς κατηγορία
Εφόσον ισχύει ότι: «Απάντηση στη διεθνοποίηση του κεφαλαίου, που σε καμιά περίπτωση δεν καταργεί το έθνος – κράτος, είναι η υπεράσπιση των συμφερόντων της εργατικής τάξης και των λαϊκών στρωμάτων που βρίσκονται στο κάθε έθνος – κράτος, η πάλη τους για να εγκαθιδρυθεί η σοσιαλιστική εξουσία» (και προσωπικά πιστεύω ότι ισχύει) τότε η «εμμονή» του συγκραφέα με τον «κοσμοπολιτισμό» είναι ακατανόητη. Εφόσον δηλαδή η διεθνοποίηση του κεφαλαίου δεν καταργεί το έθνος κράτος αλλά ίσα-ίσα ενισχύει την ταξική του εξουσία καίτοι οδηγεί μερίδες της αστικής τάξης να συγκρούονται για το αν χρειάζεται σ” αυτές τις συνθήκες η α ή η β πολιτική (την οποία η κάθε μια βαφτίζει εθνικά συμφέρουσα) τότε δεν έχουμε κάποια αντιπαράθεση «κοσμοπολιτισμού» και «εθνικισμού», αλλά διαφορετικών εθνικιστικών πολιτικών. Οι «εκσυγχρονιστές» δεν ισχυρίζονται πως θέλουν την διάλυση του ελληνικού έθνους αλλά ότι με την δική τους πολιτική το ελληνικό έθνος θα κατακτήσει την θέση που του αρμόζει η οποία βρίσκεται μεταξύ των ισχυρών της γης. Οι δε «πατριώτες» απαντούν ότι η δικιά τους πολιτική οδηγεί στο στόχο αυτό ενώ η πολιτική των «εκσυγχρονιστών» στην καταστροφή. Που βλέπει ο συγγραφέας τον «κοσμοπολιτισμό»;
Υποθέτω, ότι αντλεί αυτήν την κατηγορία από τον σταλινικό ποινικό κώδικα. Μπορεί όμως ο σταλινισμός να μας βγάλει από την «μεταφυσική αστική αντίληψη» περί έθνους; Πιστεύω πως όχι.
Είναι χαρακρηριστικό ότι ενώ γράφει διαρκώς περί ταξικής πάλης όταν θέλει να ορίσει το «έθνος» την αποσιωπά. Το έθνος γίνεται, όχι προϊόν της ταξικής πάλης, η ιδεολογία της αστικής τάξης για την ανατροπή της παρηκμασμένης απολυταρχίας και την οικοδόμηση του δικού της κράτους στην βάση νέων παραγωγικών σχέσεων, αλλά μια «κοινότητα πολιτισμού» στη «βάση της γλώσσας, του εδάφους, της οικονομικής ζωής και της ψυχοσύνθεσης». Και φταίνε μετά οι αστοί που μιλούν για γη, αίμα, πολιτισμό, εθνικό χαρακτήρα, οικονομικό συμφέρον και άλλα τέτοια «μεταφυσικά».
Η ρήξη με τις διάφορες εκδοχές του εθνικισμού, πιστεύω πως, σημαίνει και ρήξη με την εθνική ιδεολογία. Τουτέστιν την υιοθέτηση του «κοσμοπολιτισμού».
Αναρωτιέται όμως κανείς από που προκύπτουν τα περί «κοσμοπολιτισμού». Εφόσον δηλαδή η στρατηγική των «εκσυγχρονιστών» είναι επίσης εθνικιστική (αφού έτσι κι αλλιώς, κατά τον συγγραφέα, η διεθνοποίηση του κεφαλαίου συνυπάρχει με την ενίσχυση του έθνους-κράτους), που βλέπει τον κοσμοπολιτισμό; οι ίδιοι οι «εκσυγχρονιστές» ισχυρίζονται πως η ιδεολογία τους και η πολιτική τους είναι «εθνικές». Αποσκοπούν, όχι στη διάλυση του έθνους-κράτους, ίσα-ίσα στην επιβίωσή του και στο να ανυψώσουν το ελληνικό έθνος-κράτος σε μια θέση μεταξύ των ισχυρών της γης. Οι δε «πατριώτες» επικριτές τους αντιτείνουν ότι χρειάζεται άλλη πολιτική και άλλη ιδεολογία (και ενδεχομένως άλλες διακρατικές συμμαχίες) για να επιτευχθεί αυτό. Από πουθενά δεν προκύπτει «κοσμοπολιτισμός».
Υποθέτω ότι ο συγγραφέας αντλεί αυτήν την κατηγορία από τον σταλινικό ποινικό κώδικα. Από τον σταλινισμό αντλεί εξάλλου και τον ορισμό του περί έθνους. Δεν παρατήρησε (;!) όμως ότι από τον ορισμό αυτόν απουσιάζει η ταξική πάλη στην οποία διαρκώς παραπέμπει. Γιατί αν το έθνος είναι μια «κοινότητα πολιτισμού» στην «βάση της κοινότητας της γλώσσας, του εδάφους, της οικονομικής ζωής και της ψυχοσύνθεσης» τότε δεν ξεφεύγουμε βήμα από τις «μεταφυσικές αντιλήψεις περί «γης και αίματος» ή «πολιτισμού και εθνικής ψυχοσύνθεσης». Απλώς αποσιωπούμε το έθνος ως αποτέλεσμα της ταξικής πάλης, ως μια ιδεολογία για την κατίσχυση της αστικής τάξης πάνω στην παρηκμασμένη φεουδαρχία και απολυταρχία και για την οικοδόμηση του δικού της κράτους στην βάση των αστικών σχέσεων παραγωγής.
Τότε όμως προϋποθέτουμε μια «κοσμοπολίτικη» θεωρία, όπως πχ τον μαρξισμό.
Μην έχουμε αυταπάτες. Η εξέλιξη του καπιαταλισμού καταργεί κάθε μέρα το εθνος-κράτος.
Η νέα ιδεολογία των καπιταλιστών είναι ο κοσμοπολιτισμός και δυναμώνεται αντικειμενικά ο Διεθνισμός των εργατών.
marko
η εξέλιξη του καπιταλισμού υπερβαίνει κάθε μέρα το έθνος-κράτος και αυτό, αντικειμενικά, δίνει τη βάση για τον εργατικό διεθνισμό. Μόνο που αυτό συμβαίνει, τουλάχιστον από το 1848. από τότε τα έθνη-κράτη αυξήθηκαν. ακόμα και στην πολύ πρόσφατη φάση της «παγκοσμιοποίησης». πιθανότερο είναι να διαλυθεί το Βέλγιο, παρά η ΕΕ να μετατραπει σε εννιαίο κράτος. πόσο μάλλον ο ΟΗΕ. την επίκληση του «εθνικού συμφέροντος» μπορείς να τη βρεις στο πρόγραμμα όλων των «αστικών» κομμάττων. την ιδέα του έθνους, επίσης, μπορείς να τη βρεις στη λογοτεχνία, στην ανάπτυξη των πολιτισμικών σπουδών, στα περί «αυτογνωσίας» και «ταυτότητας». την έννοια του «κοσμοπολιτισμού», προσωπικά, την συναντώ μόνο στην αριστερά -και κει ως καταγγελία. φυσικά, δεν γνωρίζω τα πάντα και μάλιστα γνωρίζω πολύ λίγα. όμως, σύμφωνα με το κείμενο του αρβανιτάκη, οι «κοσμοπολίτες» εκφράζονται ως εξής: «τώρα είμαστε στην ΕΕ» (προφανώς οι Έλληνες),»Προσφέρει στην αυτογνωσία μας» (προφανώς των Ελλήνων). Αναρρωτιέμαι λοιπόν που βλέπει τον «κοσμοπολιτισμό», εκτός αν οι λέξεις έχουν χάσει το νόημά τους. από την άλλη πλευρά, πολύ εύκολα μπορείς να δεις, με μια πολύ επιφανειακή «ιστορική» έρευνα τον τρόπο που χρησιμοποιήθηκε η έννοια του «κοσμοπολιτισμού» στο πλαίσιο της αριστεράς.
Για μενα ισχυει οτι και με το βιβλιο της Ρεπουση: προτιμω το παιδι μου να μαθει να διαβαζει ιστορια απο τους «κοσμοπολιτες» παρα να εθιστει απο μικρο στο εθνικιστικο αφιονι. Την παλη των ταξεων θα την διδαχθει ,θελοντας και μη, λογω της κοινωνικης ταξης που ανηκει.