Σε πρώτο πρόσωπο: Επάγγελμα απατεώνας…

Εκδοτική αγορά, έντυπη δημοσιογραφία και τηλεργασία.

«Στην Ελλάδα είσαι ό,τι δηλώνεις»… Πασίγνωστη φράση. Το χειρότερο είναι ότι αυτό συχνά αληθεύει.
Για πρόλογο θα τη συμπλήρωνα και με κάτι άλλο – «Απατεώνας είναι επάγγελμα». Ίσως το καλύτερο επάγγελμα. Αρκεί να είσαι πραγματικά καλός σ’ αυτό, να έχεις ταλέντο.
Ξέροντας ότι στην Ελλάδα, σε αυτό το ηλιόλουστο και βολικό σπίτι, παραθυράκια υπάρχουν πολλά, και να τα χρησιμοποιεί κανείς είναι φαινόμενο συνηθισμένο, δεν ελπίζω να εντυπωσιάσω με αυτό που θα γράψω.
Αφορά την εκδοτική αγορά, έντυπη δημοσιογραφία με μαύρη τηλεργασία. Δεν είναι μοναδική περίπτωση και δικαιολογίες για κάποιον που προσπαθεί να κρατήσει την πορεία του στο σκληρό «επιχειρηματικό σιδηρόδρομο», μπορεί να υπάρχουν πολλές, όμως, μην ξεχνάμε, «θέλουν και τα τρένα να ξεκουραστούν»…
Η τύχη με έβγαλε στο δρόμο της δημοσιογραφίας πριν πολλά χρονιά. Η αρχική μου συνεργασία έγινε στην πρώτη ρωσική εφημερίδα που εκδόθηκε στην Ελλάδα, οπότε όταν αργότερα μου προσφέρθηκε θέση συντάκτριας (και αργότερα αρχισυντάκτριας) σε μια σχετικά καινούρια τότε εβδομαδιαία εφημερίδα, την Εξπρές Κίνηση, δέχτηκα την πρόταση.
Μεγάλο πράγμα η επαγγελματική έκφραση! Και πολύ βολικό για εκμετάλλευση. Η εκδότρια Τατιάνα Ραμπ είχε σχεδιάσει τη διαδικασία της συνεργασίας και της έκδοσης τέλεια – μπορώ να πω χωρίς υπερβολές.
Με απλά λόγια, η διαδικασία γινόταν με χρήση όλων των τεχνολογικών μέσων (skype, e-mail, server κλπ.) απλά χωρίς να παρουσιάζει… εργαζόμενους. Άσχετο αν στην ταυτότητα της εφημερίδας αναφέρονται συνεργάτες, στη διεύθυνση που δηλώνεται, εάν κανείς θα ήθελε να ελέγξει, μόνο τη μητέρα της ταλαντούχας μας εκδότριας θα μπορούσε να βρει. «Οικογενειακή επιχείρηση». Αστείο, ναι… Βέβαια, γι’ αυτό έμαθα αργότερα.
Φυσικά, στην αρχή υπήρχε δοκιμαστική περίοδος. Μετά ορίστηκε ο μισθός μου (δοκιμαστικός – όχι πάνω από 400 ευρώ) με προοπτική να ανέβει. Μη φανταστείτε ότι αυτό είχε κάποια σχέση με εργασιακούς κανόνες ή ότι ο μισθός πληρωνόταν βάσει συμβάσεων. Αλλά μια μαγική υπόσχεση με έκανε να παρουσιάσω θαύματα υπομονής: «Φυσικά θα κάνουμε πρόσληψη, αλλιώς δεν γίνεται». Τώρα ξέρω ότι γίνεται. Όλα γίνονται!
Καθώς δεν κατάφερα να υπογράψω κανένα χαρτί, ο τρόπος συνεργασίας δεν είχε κάποια σημαντική διαφορά από το μεσαίωνα, όταν ο παντοδύναμος φεουδάρχης-αφέντης αποφάσιζε για την αμοιβή σου. Μόνο ο τρόπος πληρωμής –μεταφορά χρημάτων στον τραπεζικό μου λογαριασμό– υπενθύμιζε ότι βρισκόμαστε στον 21ο αιώνα.
Μετά το πρώτο εξάμηνο οι μηνιαίες μου αμοιβές έφτασαν περίπου στα 600 ευρώ, και όταν πέρασε ένας χρόνος στα 800-1.000 ευρώ. Για την ασφάλεια, η εκδότρια και πάλι αποφάσισε να αναβάλει τη συζήτηση, εξηγώντας ότι η κρίση δεν βοηθά στα σχέδιά μας.
Την επόμενη φορά η Τατιάνα Ραμπ μου πρότεινε να βρω τρόπο να ασφαλιστώ μόνη μου (φυσικά χωρίς να με δηλώσει νόμιμα). Αργότερα μου έδωσαν να καταλάβω ότι το πρόβλημα είναι δικό μου. Και με τι τρόπο μπορώ να ασφαλιστώ – δεν ενδιαφέρεται κανένας. «Μπορείς να το κάνεις σαν οικιακή βοηθός»… Πλούσια σκέψη. Παράλληλα, χωρίς πολλές εξηγήσεις, κατέβασε το μισθό μου πάλι στα 600 ευρώ («αν σου αρέσει»).
Εκτός από εμένα την ίδια χρονική περίοδο στην Εξπρές Κίνηση εργάστηκαν αλλά 4 άτομα.
Κανένας δεν ήταν ασφαλισμένος ή δηλωμένος, κανένας δεν είχε δώρα και επιδόματα, σε κανέναν δεν πλήρωναν μισθούς βάσει συμβάσεων, απέναντι σε κανέναν δεν έχουν τηρηθεί εργασιακοί κανόνες. Ένας από τους εργαζόμενους έκανε καταγγελία στο ΙΚΑ χωρίς να καταφέρει κάτι. Μια από τους εργαζόμενους (η μόνη από όλους που έμεινε στην Εξπρές Κίνηση μέχρι σήμερα) βρίσκεται παράνομα στην Ελλάδα.
Με ποιο τρόπο μπορεί κάποιος που αυτοχρίζεται εκδότης, να κυκλοφορεί κάθε βδομάδα ένα έντυπο 40 σελίδων χωρίς έμμισθους συντάκτες, χωρίς πληρωμένους συνεργάτες, χωρίς διορθωτές, επιμελητές, γραφίστες;
Μπορεί. Αρκεί να βρει έναν καλό φιλόλογο για θέση «μαύρου» συντάκτη (διορθώσεις θα κάνει ο ίδιος), μερικούς «μαύρους» δημοσιογράφους και δύο γραφίστες, που θα κάνουν τη σελιδοποίηση από την Ουκρανία (πολύ οικονομικό!).
Η Τατιάνα Ραμπ πλήρωνε σε όλους μέσω τραπεζικών λογαριασμών από μηχάνημα (ΑΤΜ), έτσι ώστε να μη φαίνεται ο δικός της λογαριασμός. Λογικό. Ξέρεις να κλέβεις, μάθε και να κρύβεσαι… Αλλιώς, τι απατεώνας είσαι; Μερικοί τα μαθαίνουν καλά, τα παιδιά-ταλέντα! Και η τύχη τούς χαμογελά. Και ίσως η ατιμωρησία τούς κάνει να πιστεύουν ότι ο σκοπός αγιάζει τα μέσα.
Θυμάμαι ότι πολλές φορές μιλούσαμε για την ελληνική νοοτροπία –χαρούμενη, μοναδική– και ότι η Ελλάδα είναι μια χώρα την οποία δεν μπορείς να μην την αγαπήσεις. Το πιστεύω και τώρα. Αλλά δεν αγαπούν, χτυπώντας στα αδύναμα σημεία.
Όταν η εκδότρια της Εξπρές Κίνηση έμαθε για την απόφασή μας να απευθυνθούμε στο Σώμα Επιθεωρητών Εργασίας, δεν έδειξε την παραμικρή ανησυχία. Η απάντησή της με κάνει να αμφιβάλω για την επιτυχία του σχεδίου κατά της φοροδιαφυγής και της μαύρης εργασίας: «Μπορείτε να πάτε όπου θέλετε, δεν θα καταφέρετε τίποτα, κανένας δεν θα με εμποδίσει».
Εμείς το ρισκάρουμε. 25/1/2011 στην Επιθεώρηση Εργασίας θα γίνει ακρόαση και αν ήταν στο χέρι μου, θα καλούσα όλους αυτούς που πιστεύουν ότι η Ελλάδα μπορεί, χωρίς παραθυράκια, φακελάκια και ταλαντούχους απατεώνες…
Μπορεί;