Εκτυπώστε το
Δεν εντάσσεται στα συμφέροντα των εργαζομένων η έξοδος του ελληνικού καπιταλισμού από το ευρώ
του Γιάννη Μηλιού
1. Ο καθεστωτικός μεταρρυθμισμός
δεν ανταποκρίνεται στην ανάγκη αλλαγής
των ταξικών συσχετισμών δύναμης
1.1. Ριζοσπαστικός και καθεστωτικός μεταρρυθμισμός
Ο μεταρρυθμισμός αποτελεί βασικό άξονα της παρέμβασης της Αριστεράς. Διότι στο πλαίσιο του καπιταλισμού είναι νοητή, υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις, η βελτίωση της οικονομικής, κοινωνικής και πολιτικής θέσης και ισχύος των δυνάμεων της εργασίας.
Ζητούμενη είναι επομένως μια πολιτική στρατηγική που ανοίγει το δρόμο σε οικονομικές και θεσμικές αλλαγές που βελτιώνουν το μισθό και τις συνθήκες εργασίας, κατοχυρώνουν την κοινωνική προστασία, το κοινωνικό κράτος, αποτελώντας ουσιαστικά «ενδιάμεσο σταθμό» για την περαιτέρω βελτίωση του ταξικού συσχετισμού δύναμης υπέρ της εργασίας και για τη διαμόρφωση μιας στρατηγικής αμφισβήτησης και ανατροπής του καπιταλισμού.
Εντούτοις, ένας τέτοιος ριζοσπαστικός μεταρρυθμισμός είναι σε κάθε συγκυρία ζητούμενος. Όχι μόνο διότι είναι πολύ δύσκολο για την Αριστερά να αντιπαλεύει την υλική δύναμη του κεφαλαίου και του κατασταλτικού μηχανισμού του αστικού κράτους (που «διοικεί τη χώρα» επιβάλλοντας την αστική κυριαρχία), ή να αντιμάχεται την κυρίαρχη ιδεολογία (δηλαδή την υπαγωγή του κόσμου της εργασίας στους ιδεολογικούς κρατικούς μηχανισμούς). Επιπλέον, ένας τέτοιος ριζοσπαστικός μεταρρυθμισμός υπονομεύεται από την αστική ιδεολογία όπως αυτή αναπαράγεται στο εσωτερικό της Αριστεράς, παίρνοντας τη μορφή του καθεστωτικού μεταρρυθμισμού.
Ο ριζοσπαστικός μεταρρυθμισμός αντιλαμβάνεται τα συμφέροντα της εργασίας και των κινημάτων ως αυτοτελείς ταξικούς στόχους, στον «ορίζοντα» των οποίων βρίσκεται η αποδιάρθρωση και ανατροπή του καπιταλισμού, η εργατική εξουσία και ο κομμουνισμός. Οι αλλαγές που επιζητεί δεν εστιάζουν γενικώς στην «πρόοδο της χώρας», διότι η «χώρα» είναι ένας καπιταλιστικός κοινωνικός σχηματισμός κι η «πρόοδός» της αναγκαστικά ταυτίζεται με την ενίσχυση της διαδικασίας καπιταλιστικής συσσώρευσης και εκμετάλλευσης-κυριαρχίας επί των εργαζομένων. Οι μεταρρυθμίσεις που προτείνει στοχεύουν στη μετατόπιση του ταξικού συσχετισμού δύναμης, αμφισβητούν προοπτικά την εξουσία του κεφαλαίου, «δείχνουν» τη δυνατότητα και δυναμική της αντικαπιταλιστικής προοπτικής: «Οι άνθρωποι πάνω από τα κέρδη», για μια «οικονομία των κοινωνικών αναγκών και του κοινωνικού ελέγχου», σε αντιδιαστολή με την οικονομία της «ανταγωνιστικότητας» και της μεγιστοποίησης του κέρδους (τον καπιταλισμό).
Αντίθετα με αυτή τη στρατηγική στόχευση, ο καθεστωτικός μεταρρυθμισμός είτε θεωρεί τη βελτίωση των οικονομικών και κοινωνικών όρων ύπαρξης της εργατικής τάξης ως «προϋπόθεση» για την πρόοδο του εγχώριου καπιταλισμού (η αύξηση των μισθών θα επιφέρει αύξηση της ζήτησης, επομένως ταχύτερους ρυθμούς συσσώρευσης κεφαλαίου), είτε αντιλαμβάνεται την πρόοδο του εγχώριου καπιταλισμού ως προϋπόθεση για τη βελτίωση των όρων ύπαρξης των δυνάμεων της εργασίας. Η «ορθή ανάπτυξη της οικονομίας» θα ωφελήσει, υποτίθεται, και τους εργαζόμενους. Και στις δύο περιπτώσεις υπάγει τα συμφέροντα της εργατικής τάξης και των συμμάχων της στο στρατηγικό συμφέρον του συνολικού-κοινωνικού κεφαλαίου και του καπιταλιστικού κράτους.
1.2. Οι δύο εκδοχές καθεστωτικού μεταρρυθμισμού
Όπως κάθε εκδοχή της κυρίαρχης αστικής ιδεολογίας, ο καθεστωτικός μεταρρυθμισμός αντιλαμβάνεται τις καπιταλιστικές σχέσεις ταξικής εξουσίας με όρους «χώρας» (ο ελληνικός καπιταλιστικός κοινωνικός σχηματισμός), «εθνικής οικονομίας» (η διευρυνόμενη αναπαραγωγή του συνολικού κοινωνικού κεφαλαίου) και «ανάπτυξης» (οι ρυθμοί συσσώρευσης κεφαλαίου).
Στην κεϋνσιανή εκδοχή του, ο καθεστωτικός μεταρρυθμισμός ισχυρίζεται ότι για να επιτευχθούν ψηλοί ρυθμοί συσσώρευσης κεφαλαίου («ανάπτυξη»), αλλά και για να αποτραπούν ή να αμβλυνθούν οι καπιταλιστικές κρίσεις, απαιτούνται πολιτικές ενίσχυσης των λαϊκών εισοδημάτων. Τα λαϊκά εισοδήματα τροφοδοτούν την εγχώρια ζήτηση, ισχυρίζονται, σε αντιδιαστολή με τα εισοδήματα των ανώτερων κοινωνικών στρωμάτων, που σε μεγάλο ποσοστό ρέπουν προς τη χρηματοπιστωτική σφαίρα και άρα προς τις «κερδοσκοπικές αγορές».
Στην «πατριωτική» εκδοχή του, ο καθεστωτικός μεταρρυθμισμός είναι ίσως ακόμα πιο συντηρητικός, καθώς θεωρεί ότι προϋπόθεση για την ενίσχυση της οικονομικής και κοινωνικής θέσης των δυνάμεων της εργασίας αποτελεί η ενίσχυση του εθνικού (π.χ. ελληνικού) καπιταλισμού στο διεθνή καπιταλιστικό καταμερισμό εργασίας.
Σε κάθε περίπτωση και οι δύο εκδοχές καθεστωτικού μεταρρυθμισμού συμπίπτουν στην πεποίθηση ότι η βελτίωση της οικονομικής θέσης των εργαζομένων και η βελτίωση των οικονομικών της χώρας (του εγχώριου καπιταλισμού) συσχετίζονται θετικά, γεγονός που σημαίνει ότι στις «αρνητικές συγκυρίες» η προστασία των μισθών και του κοινωνικού κράτους αμβλύνει την οικονομική κρίση (συγκρατεί την πτωτική τάση στους ρυθμούς συσσώρευσης κεφαλαίου).
Η πεποίθηση αυτή παραγνωρίζει τη δομικά αντιθετική κατεύθυνση που έχουν στον καπιταλιστικό τρόπο παραγωγής τα συμφέροντα της εργασίας ως προς τα συμφέροντα του κεφαλαίου. Ακόμα και στις ιστορικές περιόδους που παρατηρείται ταυτόχρονη αύξηση του βιοτικού επιπέδου της εργατικής τάξης και ψηλοί ρυθμοί κερδοφορίας και συσσώρευσης κεφαλαίου (π.χ. κατά τις δεκαετίες του 1950 και του 1960 στις δυτικές καπιταλιστικές χώρες), η απόλυτη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου των εργαζομένων δεν αποτρέπει την τάση για σχετική επιδείνωση της θέσης της: να συρρικνώνεται δηλαδή το μερίδιο των μισθών στο παραγόμενο συνολικό καθαρό προϊόν, που σημαίνει σχετική ενίσχυση του κεφαλαίου και μεγέθυνση του τμήματος (μεριδίου) από το καθαρό προϊόν που αυτό οικειοποιείται. Πρόκειται για την αύξηση της σχετικής υπεραξίας (Μαρξ). Όπου οι εργαζόμενοι αύξησαν το μερίδιό τους στο καθαρό προϊόν, αυτό έγινε μέσα από τους μαζικούς αγώνες τους, όπου η υπεράσπιση του εισοδήματος και των ελευθεριών και δικαιωμάτων τους ετίθετο ως αυτοσκοπός, αντιθετικά με τα συμφέροντα και τη στρατηγική του κεφαλαίου.
Εκεί που καταρρέει η πεποίθηση πως η βελτίωση της οικονομικής θέσης των εργαζομένων και η βελτίωση των δεικτών συσσώρευσης κεφαλαίου (των οικονομικών της χώρας) συσχετίζονται θετικά, είναι όταν ξεσπάνε οικονομικές κρίσεις.[1] Στις κρίσεις, η αυθόρμητη κίνηση του κεφαλαίου είναι πάντα η επίθεση στις δυνάμεις της εργασίας για την αναδιανομή του καθαρού προϊόντος υπέρ των κερδών μέσα από τη μείωση των μισθών (απόσπαση απόλυτης υπεραξίας). Για το καπιταλιστικό σύστημα και τον «συλλογικό κεφαλαιοκράτη», το αστικό κράτος, η κρίση είναι μια φάση «εκκαθάρισης» των μη επαρκώς κερδοφόρων παραγωγικών δομών, αδιαφορώντας για το ποιες καταστροφές και πόση δυστυχία μπορεί να προκληθεί στις κοινωνίες και τους ανθρώπους. Έκπληκτος ο καθεστωτικός μεταρρυθμισμός ανακαλύπτει πίσω από τις πολιτικές αυτές, αναδιανομής του εισοδήματος υπέρ του συνολικού κεφαλαίου και «εκκαθάρισης» των αδύναμων ατομικών κεφαλαίων, είτε «εσφαλμένες απόψεις», είτε «κερδοσκόπους» και «παράσιτα», είτε εχθρικές «ξένες δυνάμεις».
2. Ο καθεστωτικός μεταρρυθμισμός
της Αριστεράς:
«Έξοδος από το ευρώ και την ΕΕ»
Η συντηρητική «πατριωτική εκδοχή» του καθεστωτικού μεταρρυθμισμού αναπαράγεται αυτοτελώς από τα κόμματα εξουσίας. Όλες οι πολιτικές λιτότητας που επέβαλαν οι ελληνικές κυβερνήσεις από τη δεκαετία του 1980 μέχρι σήμερα παρουσιάστηκαν ως «μεταρρυθμίσεις» για το «καλό της χώρας», από το οποίο θα προέκυπτε κατόπιν «βελτίωση της ζωής των εργαζομένων».
Όμως, στη συντηρητική αυτή εκδοχή του καθεστωτικού μεταρρυθμισμού εγκλωβίζεται και η Αριστερά, όποτε και όπου κυριαρχεί στο εσωτερικό της η αστική ιδεολογία που ερμηνεύει την πάλη των τάξεων ως «πάλη των εθνών»: Οι «ξένες δυνάμεις» και τα «ξένα» συμφέροντα εναντίον της «Ελλάδας» και του «ελληνικού έθνους». Ένα ερμηνευτικό σχήμα από το οποίο απορρέει μονοσήμαντα ως ζητούμενο η βελτίωση της θέσης της «χώρας» απέναντι στους διεθνείς ανταγωνιστές της, σαν προϋπόθεση για να βελτιωθεί κατόπιν η θέση των εργαζομένων.
Στη σημερινή συγκυρία κρίσης του δημόσιου χρέους, η «εθνική λύση» που προτείνει ο αριστερός καθεστωτικός μεταρρυθμισμός συμπυκνώνεται στο σύνθημα «έξω από το ευρώ και την ΕΕ». Η ροή των επιχειρημάτων είναι μια απλοϊκή εξειδίκευση της «εθνικής αφήγησης»:
- Η ένταξη στην ΕΕ και ιδίως στο ευρώ ζημίωσε τη «χώρα». Αυτό αποδεικνύεται κυρίως από τη διεύρυνση του ελλείμματος στο ισοζύγιο εμπορίου υλικών αγαθών και υπηρεσιών (ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών).
- Με την έξοδο από το ευρώ και την υιοθέτηση της «νέας δραχμής» (ν.Δρ.), η «χώρα» θα αποκτήσει ανεξάρτητη νομισματική πολιτική. Η ν.Δρ. θα υποτιμηθεί, έτσι θα αυξηθεί η ανταγωνιστικότητα των εγχωρίως παραγόμενων εμπορευμάτων, οι εξαγωγές της «χώρας» θα αυξηθούν και οι εισαγωγές «της» θα μειωθούν, θα υπάρξουν ψηλοί ρυθμοί ανάπτυξης, οι οποίοι θα επιτρέψουν και τη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου των εργαζομένων. Παράλληλα θα καταστεί απαραίτητο να κρατικοποιηθούν οι τράπεζες και να τεθούν περιορισμοί και αυστηροί έλεγχοι στις διεθνείς κινήσεις κεφαλαίου.
- Για να επιτευχθούν οι πολιτικές αυτές απαιτείται ασφαλώς μια αριστερή ή έστω προοδευτική κυβέρνηση, που θα εκφράζει τα συμφέροντα της «χώρας» και της «ανάπτυξης».
Η εθνική αυτή αφήγηση διαλύεται αν εστιάσουμε στα ταξικά συμφέροντα και στις ταξικές στρατηγικές. Ας θέσουμε λοιπόν τα ερωτήματα με πραγματικούς όρους:
- Ζημιώθηκε το ελληνικό κεφάλαιο από την υιοθέτηση του ευρώ ως εσωτερικού νομίσματος του ελληνικού κοινωνικού σχηματισμού;
- Στην παρούσα συγκυρία είναι προς το συμφέρον του ελληνικού κεφαλαίου η υιοθέτηση ενός διαφορετικού εσωτερικού νομίσματος ώστε να μπορεί να τεθεί σε λειτουργία ο μηχανισμός της υποτίμησης;
- Ζημίωσε την εργατική τάξη και τις άλλες λαϊκές τάξεις η υιοθέτηση του ευρώ από τον ελληνικό καπιταλισμό;
- Στην παρούσα συγκυρία είναι προς το συμφέρον της εργατικής τάξης και των άλλων λαϊκών τάξεων η υιοθέτηση ενός νέου εσωτερικού νομίσματος και η έξοδος του ελληνικού κοινωνικού σχηματισμού από την ΕΕ;
Στα ερωτήματα αυτά θα απαντήσουμε στη συνέχεια.
1) Η άποψη ότι ο ελληνικός καπιταλισμός ζημιώθηκε από την υιοθέτηση του ευρώ είναι απολύτως ατεκμηρίωτη.
Όπως αναλύσαμε διεξοδικότερα αλλού (Γ. Μηλιός – Δ. Π. Σωτηρόπουλος, Θέσεις 112: http://users.ntua.gr/jmilios/02_Milios_Sotiropoulos_112.pdf), η υιοθέτηση του ενιαίου νομίσματος σήμαινε εντονότερη έκθεση των ατομικών επιχειρήσεων στο διεθνή ανταγωνισμό, πράγμα που «αποτελεί την πλέον ενδεδειγμένη στρατηγική οργάνωσης της αστικής εξουσίας (ως μοντέλο διαρκούς αναδιάρθωσης της εκμετάλλευσης της εργασίας και εκκαθάρισης των μη-ανταγωνιστικών ατομικών κεφαλαίων προς όφελος τελικά του συνολικού κοινωνικού κεφαλαίου)» [http://users.ntua.gr/jmilios/Milios-Sotiropoulos-Oikonomiki-krisi-euro.pdf].[2]
Επιπλέον, ήδη πριν την εισαγωγή του ευρώ, ο ελληνικός καπιταλισμός, παρά την κατάργηση κάθε προστατευτικού μέτρου, πέτυχε ρυθμούς μεγέθυνσης σημαντικά ψηλότερους από το μέσο όρο της ΕΕ και της Ευρωζώνης (ΖτΕ), ως αποτέλεσμα ψηλών ρυθμών κερδοφορίας (ψηλότερων ποσοστών κέρδους), δηλαδή αποδοτικότερης εκμετάλλευσης της εργασιακής δύναμης συγκριτικά με τους άλλους ευρωπαϊκούς καπιταλισμούς. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα αφενός τη μείωση της αναπτυξιακής ψαλίδας με τις περισσότερο αναπτυγμένες χώρες της ΖτΕ (φθάνοντας στο 95% του μέσου όρου). Αφετέρου, το γεγονός αυτό δημιούργησε τις προϋποθέσεις για την προσέλκυση χρηματοπιστωτικών κεφαλαίων και την εμφάνιση σταθερών πλεονασμάτων στο ισοζύγιο των χρηματοπιστωτικών συναλλαγών. Τα ελλείμματα στις τρέχουσες συναλλαγές «αντικατοπτρίζουν» ακριβώς την ισχυρή αύξηση της εσωτερικής ζήτησης και την εισροή ξένων επενδύσεων. Ο ελληνικός καπιταλισμός προσέγγισε σε πραγματικούς όρους τους πιο αναπτυγμένους ευρωπαϊκούς καπιταλισμούς, τόσο πριν όσο και μετά την υιοθέτηση του ευρώ.[3]
Η άποψη ότι ο ελληνικός καπιταλισμός υποβαθμίστηκε εντός της ΖτΕ επειδή αυξήθηκε το έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών μπορεί να υποστηριχτεί μόνο στο πλαίσιο της φανταστικής εικόνας που αναπαράγει η αστική (κλασική και νεοκλασική) οικονομική θεωρία, μιας μη-χρηματικής «πραγματικής οικονομίας» υλικών ροών, η οποία αφορά «ισορροπίες» σε συναλλαγές «αγαθών». Όμως ο καπιταλισμός είναι η οικονομία του χρήματος, στην οποία κάθε οικονομική διαδικασία αποτελεί απλώς μέσο, ώστε «το χρήμα να παράγει διαρκώς περισσότερο χρήμα».[4] Αυτός είναι και ο λόγος που ένα θετικό (αρνητικό) ισοζύγιο κεφαλαιακών ροών, υφίσταται ως κατοπτρική εικόνα ενός ελλείμματος (πλεονάσματος) τρεχουσών συναλλαγών.
Το ευρώ ευνόησε τους δυναμικούς κλάδους του ελληνικού καπιταλισμού (τράπεζες, εφοπλισμός, τρόφιμα, χημικά-φάρμακα κλπ.) στη διεθνή τους οικονομική επέκταση.
2) Όσα αναπτύξαμε στην προηγούμενη ενότητα καθιστούν σαφές ότι το ελληνικό κεφάλαιο δεν έχει συμφέρον, ούτε επιθυμεί, την έξοδο από το ευρώ, πολύ περισσότερο την ΕΕ.
Μιλώντας γενικά, το κεφάλαιο είναι «αμφίσημο» απέναντι στην προοπτική υποτίμησης του εσωτερικού νομίσματος: Η υποτίμηση από τη μια μεριά αυξάνει τη διεθνή του ανταγωνιστικότητα, από την άλλη όμως μειώνει τη διεθνή «αγοραστική ισχύ» του, απαξιώνει τα περιουσιακά του στοιχεία και την επενδυτική του δυνατότητα. Σαν αποτέλεσμα, κατά τη σημερινή φάση διεθνοποίησης του καπιταλισμού, οι ηγεμονικές μερίδες του κεφαλαίου στις αναπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες προκρίνουν συστηματικά τις πολιτικές σκληρού νομίσματος.
3) Βέβαια, η εξέλιξη της ιστορίας είναι αστάθμητη. Κανείς δεν μπορεί να αποκλείσει απολύτως το ενδεχόμενο, π.χ., διάλυσης της ΖτΕ, εάν η παρούσα παγκόσμια οικονομική κρίση βαθύνει. Σε μια τέτοια περίπτωση και με δεδομένους τους σημερινούς κοινωνικούς και πολιτικούς συσχετισμούς δύναμης, ο συλλογικός κεφαλαιοκράτης έχει τα μέσα και την ισχύ να μεταθέσει και πάλι το κόστος της κρίσης της ΖτΕ στις δυνάμεις της εργασίας και δευτερευόντως στις πιο αδύναμες κεφαλαιακές μερίδες (καπιταλιστική αναδιάρθρωση).
Οι δυναμικές και διεθνοποιημένες μερίδες του κεφαλαίου που δραστηριοποιείται στον ελληνικό κοινωνικό σχηματισμό θα θιγούν λιγότερο από την απαξίωση της διεθνούς αξίας των παγίων εγκαταστάσεων, στην περίπτωση που υποτιμηθεί η ν.Δρ., καθώς διατηρούν σημαντικό τμήμα των κεφαλαίων τους σε διεθνές νόμισμα. Θα επιχειρήσουν να θέσουν υπό τον έλεγχό τους μεγαλύτερο τμήμα των κλάδων και επιχειρήσεων της χώρας, θα αξιοποιήσουν τον χρηματοπιστωτικό πανικό και τη δολαριο-ποίηση ή ευρω-ποίηση της εγχώριας οικονομίας κατά την πρώτη περίοδο μετά την εισαγωγή ενός «μαλακού» εθνικού νομίσματος (συνύπαρξη της ν.Δρ. με το ευρώ ή το δολάριο) για την περαιτέρω απαξίωση της εργασίας. Επιπλέον, θα επιδιώξουν ενδεχομένως να επαναδιαπραγματευτούν το δημόσιο χρέος με το ΔΝΤ και άλλα κέντρα που λειτουργούν ως μηχανισμοί σταθερότητας του διεθνούς καπιταλιστικού συστήματος (δηλαδή εργάζονται για τη σταθερότητα του καπιταλισμού σε κάθε καπιταλιστική χώρα), με όρους που θα ενισχύουν ακόμη περισσότερο την ισχύ τους απέναντι στην εργασία. Σταθεροποιώντας όλα εκείνα τα μέτρα που ο Μαρξ περιέγραψε ως απόσπαση απόλυτης υπεραξίας.
Αντίθετα, οι εργαζόμενοι θα δουν την αγοραστική τους δύναμη να εξανεμίζεται, καθώς η αυξημένη τιμή των εισαγόμενων πρώτων υλών και παγίων μέσων παραγωγής θα μετακυλίεται στην τελική τιμή του προϊόντος, καθώς οι τιμές των εισαγόμενων θα εκτινάσσονται, καθώς ο χρηματοπιστωτικός και οικονομικός πανικός θα αποτελεί εφαλτήριο για περαιτέρω μειώσεις μισθών, στέρηση δικαιωμάτων, κατάργηση και των τελευταίων δομών κοινωνικής προστασίας.
Όλα αυτά σημαίνουν ότι με δεδομένους τους σημερινούς ταξικούς συσχετισμούς δύναμης, δεν είναι προς το συμφέρον των δυνάμεων της εργασίας η έξοδος από το ευρώ (και την ΕΕ), καίτοι η προοπτική αυτή δεν αποτελεί επίσης επιδίωξη του κεφαλαίου.
Η άποψη ότι το σύνθημα «έξω από το ευρώ» θα αποτελέσει τον καταλύτη για να αλλάξει ο ταξικός και πολιτικός συσχετισμός δύναμης, αποτελεί μια ακόμα φαντασίωση του καθεστωτικού μεταρρυθμισμού, εφάμιλλη ίσως σε οικονομιστικό και μηχανιστικό περιεχόμενο με εκείνη την αρχαία πεποίθηση ότι η «ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων» οδηγεί στον σοσιαλισμό.
4) Φτάνουμε έτσι στο τελευταίο ερώτημα: Ζημίωσε την εργατική τάξη και τις άλλες λαϊκές τάξεις η υιοθέτηση του ευρώ από τον ελληνικό καπιταλισμό; Η απάντηση προκύπτει εύκολα από τα προηγούμενα: Η εργατική τάξη δεν ζημιώθηκε από το ευρώ καθαυτό, αλλά από τις πολιτικές του νεοφιλελευθερισμού που κατάφερε να επιβάλει ο συλλογικός κεφαλαιοκράτης, στοιχείο των οποίων είναι η μεταβίβαση των πιέσεων του διεθνούς κεφαλαιακού ανταγωνισμού στις δυνάμεις της εργασίας. Το ευρώ, όπως και στο παρελθόν η «σκληρή δραχμή», χρησιμοποιήθηκε ως «εργαλείο» για την προώθηση αυτής της επιθετικής αστικής στρατηγικής. Με την έννοια αυτή, κανείς δεν μπορεί να ισχυριστεί πειστικά ότι τα πράγματα θα ήταν οπωσδήποτε καλύτερα για τους εργαζόμενους στην περίπτωση που ο ελληνικός καπιταλισμός δεν είχε υιοθετήσει ως εθνικό νόμισμα το ευρώ.[5]
3. Για μια συνολική επαναδιαπραγμάτευση
του ταξικού συσχετισμού
Η απάντηση που δώσαμε στο τελευταίο ερώτημα, μας επιτρέπει να περιγράψουμε μια διαφορετική στρατηγική από αυτές που προκρίνουν οι διάφορες εκδοχές καθεστωτικού μεταρρυθμισμού, που αναζητούν ένα «καθολικό σύνθημα για το συμφέρον της χώρας».
Σε αδρές γραμμές σκιαγραφήσαμε τη στρατηγική του ριζοσπαστικού μεταρρυθμισμού στην ενότητα 1.1. του παρόντος κειμένου.
Στη συγκυρία της κρίσης πρώτο μέλημα της Αριστεράς δεν μπορεί να είναι άλλο από την οργάνωση της άμυνας των δυνάμεων της εργασίας. Απαραίτητο βήμα γι’ αυτό είναι η αποδόμηση της κυρίαρχης προπαγάνδας σχετικά με την κρίση, τα αίτιά της και την αναγκαιότητα των κυβερνητικών μέτρων.
Είναι σημαντικό να δειχθεί ότι δεν μπορεί να υπάρξει μία καθολικά αποδεκτή μεθοδολογία για την έξοδο από την κρίση («για το καλό της χώρας»). Κάθε πρόταση φέρει μαζί της μια συγκεκριμένη ταξική οπτική και μεροληψία. Κάθε πρόταση στηρίζεται και σε διαφορετικές προτεραιότητες. Από τη μία μεριά υπάρχουν τα ζητήματα της ανάκαμψης της κερδοφορίας, αλλά και της διαχείρισης του χρέους, και από την άλλη μεριά υπάρχουν τα ζητήματα της ανεργίας, των μισθών, των εργασιακών δικαιωμάτων, του κοινωνικού ελέγχου και της οργάνωσης της αλληλεγγύης.
Με άλλα λόγια, υπάρχουν δύο δρόμοι εξόδου από την κρίση. Η έξοδος σε βάρος της κερδοφορίας και των προνομίων του κεφαλαίου και η έξοδος σε βάρος των δικαιωμάτων και των κατακτήσεων του κόσμου της δουλειάς.
Αυτό σημαίνει ότι έχει τεράστια πολιτική σημασία η σειρά των στόχων:
Ξεκινάμε από τα ζητήματα προστασίας της εργασίας, αναδιανομής του εισοδήματος και κοινωνικού ελέγχου σε κρίσιμους τομείς της οικονομίας και κοινωνίας – όπως το τραπεζικό σύστημα, η υγεία και η εκπαίδευση – και τα επεκτείνουμε σε μέτρα για την αντιμετώπιση της κρίσης των δημόσιων οικονομικών, που μετατοπίζουν παράλληλα υπέρ της εργασίας το συσχετισμό των δυνάμεων: αύξηση των φορολογικών συντελεστών του κεφαλαίου στο 40% των κερδών, κατάργηση φοροαπαλλαγών, φορολόγηση εκκλησιαστικής περιουσίας, μείωση των στρατιωτικών δαπανών κατά 50%, αναδιοργάνωση της δημόσιας διοίκησης για την ενίσχυση των κοινωνικών λειτουργιών, τη διαφάνεια και τον δημόσιο έλεγχο, την αύξηση της αποτελεσματικότητας, κλπ.
Στη συνέχεια και μόνο στη βάση των προηγούμενων θέτουμε ζητήματα που αφορούν την κρίση χρέους καθαυτή, όπως η επαναδιαπραγμάτευσή του με όρους που να μη θίγουν τις συνθήκες διαβίωσης και τα δικαιώματα της εργασίας, η δημιουργία κρατικής τράπεζας ειδικού σκοπού για τη διαχείριση του δημόσιου χρέους έξω από το πλαίσιο που ορίζουν οι χρηματαγορές κλπ.
Το επιχείρημα ότι μια τέτοια μετατόπιση του ταξικού συσχετισμού δύναμης υπέρ της εργασίας θα οδηγήσει το συνολικό-κοινωνικό κεφάλαιο σε μόνιμη κρίση, επενδυτική αποχή και παρακμή, με δραματικές επιπτώσεις και για την ίδια την εργασία (ανεργία κ.ο.κ.) είναι ταυτόχρονα αντιδραστικό και λανθασμένο. Αντιδραστικό, διότι υπαινίσσεται ότι οι δυνάμεις τις εργασίας πρέπει να παραμείνουν εγκλωβισμένες, στην καλύτερη περίπτωση, στον καθεστωτικό μεταρρυθμισμό, υπάγοντας τα δικά τους συμφέροντα σε εκείνα του κεφαλαίου, διεκδικώντας απλώς ψίχουλα στις συγκυρίες άνθισης του καπιταλισμού. Λανθασμένο, διότι το κεφάλαιο, ως η κυρίαρχη τάξη μέσα στην πάλη των τάξεων, διατηρεί πάντα, μέχρι την ανατροπή της εξουσίας του, πλειάδα μεθόδων και δρόμων υπεράσπισης της κερδοφορίας του. Για παράδειγμα, όταν ο δρόμος της απόλυτης υπεραξίας (μείωση μισθών, διάλυση του κοινωνικού κράτους, εντατικοποίηση της εργασίας) παύει να είναι πρόσφορος, λόγω της συνδικαλιστικής και πολιτικής ενίσχυσης της εργατικής τάξης, στρέφει όλες του τις δυνάμεις στη σχετική υπεραξία (αύξηση της παραγωγικότητας της εργασίας μέσα από τον τεχνολογικό εκσυγχρονισμό της παραγωγικής διαδικασίας).[6]
Τι θα συμβεί όμως με το ευρώ στην περίπτωση που η αλλαγή του ταξικού συσχετισμού δυνάμεων θέσει στην ημερήσια διάταξη ριζικές οικονομικές και κοινωνικές τομές, ακόμα και το ζήτημα της κοινωνικής ανατροπής; Το ερώτημα δεν μπορεί να τεθεί σήμερα. Διότι η απάντηση θα είναι ενδεχομένως διαφορετική αν η επαναστατική διαδικασία έχει προηγηθεί στη Γαλλία και τη Γερμανία και διαφορετική αν έχει προηγηθεί στη Βρετανία. Σε κάθε περίπτωση, η απάντηση από τη σκοπιά των συμφερόντων της εργατικής τάξης και του σοσιαλισμού θα μπορέσει να δοθεί μόνο στο πλαίσιο της συγκεκριμένης εκείνης (ενδεχόμενης) συγκυρίας.
Σημειώσεις
[1]Ο Μαρξ σχολίαζε ως εξής τις απόψεις που εδώ περιγράφουμε ως καθεστωτικό μεταρρυθμισμό: «Είναι καθαρή ταυτολογία να λέμε πως οι κρίσεις προέρχονται από έλλειψη κατανάλωσης ικανής να πληρώσει ή καταναλωτών ικανών να πληρώσουν. Το κεφαλαιοκρατικό σύστημα παραγωγής δεν γνωρίζει άλλες μορφές κατανάλωσης παρά την κατανάλωση με πληρωμή εκτός από την κατανάλωση sub forma pauperis [την κατανάλωση των απόρων] ή των “κατεργάρηδων”. Όταν μένουν απούλητα εμπορεύματα δεν σημαίνει άλλο, παρά πως δε βρέθηκαν αγοραστές ικανοί να πληρώσουν, δηλαδή καταναλωτές (δεν έχει σημασία αν σε τελευταία ανάλυση τα εμπορεύματα αγοράζονται με σκοπό την παραγωγική η την ατομική κατανάλωση). Αν όμως για να δώσουν στην ταυτολογία αυτή μια επίφαση βαθύτερης δικαιολόγησης, μας πουν πως η εργατική τάξη παίρνει ένα πάρα πολύ μικρό μέρος του προϊόντος της, και πως επομένως το κακό μπορεί να θεραπευθεί, όταν η εργατική τάξη πάρει μεγαλύτερο μερτικό απ’ αυτό, όταν δηλαδή ο μισθός της αυξηθεί, τότε αρκεί να παρατηρήσουμε μόνο πως κάθε φορά οι κρίσεις προετοιμάζονται ίσα – ίσα από μια περίοδο, όπου ανεβαίνει γενικά ο μισθός εργασίας και η εργατική τάξη παίρνει realiter (πράγματι) μεγαλύτερη μερίδα από το μέρος εκείνο του χρονιάτικου προϊόντος που προορίζεται για την κατανάλωση. Αντίθετα, η περίοδος αυτή θα έπρεπε από την άποψη αυτών των ιπποτών του υγειούς και απλού λογικού ν’ απομακρύνει την κρίση. Φαίνεται λοιπόν πως η κεφαλαιοκρατική παραγωγή περικλείει όρους ανεξάρτητους από την καλή η κακή θέληση, που τη σχετική εκείνη ευημερία της εργατικής τάξης την επιτρέπουν μόνο για μια στιγμή, και μάλιστα πάντα μόνο σαν το πουλί της καταιγίδας που μηνάει την κρίση». (Το Κεφάλαιο, τόμος 2ος, σ. 411, Αθήνα 1979).
[2] Αξίζει να σημειωθεί ότι η πολιτική της έκθεσης των ατομικών κεφαλαίων στο διεθνή ανταγωνισμό, ώστε να επιταχυνθούν οι διαδικασίες καπιταλιστικής αναδιάρθρωσης και να κατευθυνθεί η πίεση του ανταγωνισμού στην εργασία, αποτελούσε τη μόνιμη στρατηγική του ελληνικού καπιταλισμού τουλάχιστον από το 1985. Πριν την εισαγωγή του ευρώ, η δραχμή αναμιμάτο συνεχώς σε πραγματικούς όρους, δηλαδή η ονομαστική διολίσθηση της ισοτιμίας της ως προς τα ευρωπαϊκά νομίσματα υπελείπετο συστηματικά του διαφορικού πληθωρισμού Ελλάδας – ΕΟΚ.
[3] Καίτοι οι επίσημοι οργανισμοί και οι εκφραστές επιχειρηματικών συμφερόντων ομονοούν ότι η «ελληνική οικονομία» πάσχει από «έλλειμμα ανταγωνιστικότητας», διότι η θέση αυτή διευκολύνει τη νομιμοποίηση των πολιτικών αναδιανομής εισοδήματος κι εξουσίας που σήμερα επιχειρείται, εντούτοις υπάρχουν και οι εξαιρέσεις. Στο Οικονομικό Δελτίο της Alpha Bank, τ. 112 Ιούνιος 2010, σ. 25 διαβάζουμε: «Το επιχείρημα ότι η Ελλάδα χαρακτηρίζεται από μειωμένη διεθνή ανταγωνιστικότητα είναι επίσης έωλο αφού, σύμφωνα με στοιχεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (“Price and Cost Competitiveness”, 3ο 3μηνο 2009), η ανταγωνιστική θέση της Ελλάδος εξελίχθηκε στη δεκαετία του 2000 πολύ πιο ευνοϊκά από τις περισσότερες άλλες χώρες της ΕΕ-27 [...]. Πολύ δε περισσότερο, ο ανωτέρω ισχυρισμός δεν επαληθεύεται από το γεγονός ότι η μέση ετήσια αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ της Ελλάδος στην 15ετή περίοδο 1995-2009 υπερέβη κατά 1,6 π.μ. την μέση ετήσια αύξηση των χωρών της ΕΕ-16. Εάν η υψηλή ανάπτυξη απαιτεί υψηλή ανταγωνιστικότητα τότε η υπεροχή της αναπτύξεως της Ελλάδος για 15 ολόκληρα έτη σημαίνει μάλλον ικανοποιητική ανταγωνιστικότητα. Άλλωστε και ο ρυθμός αυξήσεως της παραγωγικότητας της εργασίας στην Ελλάδα (κατά 2,3% ετησίως στη δεκαετία του 2000) ήταν κατά πολύ υψηλότερος από τον αντίστοιχο ρυθμό των χωρών της ΖτΕ. Ο ισχυρισμός ορισμένων αναλυτών ότι η εντυπωσιακή ανάπτυξη της Ελλάδος για μία ολόκληρη 15ετία οφείλεται στην υψηλή αύξηση της εγχώριας ζητήσεως και τα μεγάλα δημοσιονομικά ελλείμματα και ότι συνέβη παρά την μειωμένη ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας, οφείλεται προφανώς στην άγνοια των πραγματικών δεδομένων [...] και στη μεγάλη σύγχυση που υπάρχει μεταξύ των διεθνών αναλυτών σχετικά με την έννοια της ανταγωνιστικότητας (με βάση το κόστος εργασίας) και τη σχέση της με τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της κάθε χώρας».
[4] Στο ερώτημα επομένως τι παράγει η «ελληνική οικονομία» (ο ελληνικός καπιταλισμός) μπορεί να δοθεί μια εξαιρετικά σύντομη αλλά εξίσου ακριβής απάντηση: Παράγει ένα ακαθάριστο προϊόν αξίας 343 δις δολαρίων (2008), κατατασσόμενη έτσι στην 22η θέση από πλευράς επιπέδου ανάπτυξης (ΑΕΠ ανά κάτοικο) στον πλανήτη.
[5] Η κρίση χρέους στη ΖτΕ, που στην παρούσα συγκυρία οξύνεται στην Ιρλανδία (και την Πορτογαλία) καθιστά σαφές ότι υφίστανται οι οικονομικές και κοινωνικές προϋποθέσεις για τη σύγκλιση των αγώνων των Ευρωπαίων εργαζομένων με στόχο την ανατροπή της σημερινής νεοφιλελεύθερης αρχιτεκτονικής της ΕΕ. Ο δημόσιος έλεγχος του τραπεζικού συστήματος, η δυνατότητα της ΕΚΤ να χρηματοδοτεί απευθείας τις χώρες-μέλη της ΖτΕ, κ.ο.κ., αποτελούν πλέον κοινούς στόχους της Αριστεράς και των κινημάτων σε αρκετές ευρωπαϊκές χώρες.
[6] Όπως έδειξε ο Μαρξ, η αύξηση της παραγωγικότητας της εργασίας αποτελεί ενδοφυή τάση του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής: «Γενικά παραγωγικότητα της εργασίας = μάξιμουμ του προϊόντος με μίνιμουμ της εργασίας, άρα όσο το δυνατόν υποτίμηση των εμπορευμάτων. Στον καπιταλιστικό τρόπο παραγωγής αυτό γίνεται νόμος ανεξάρτητα από τη θέληση του κάθε καπιταλιστή» (Καρλ Μαρξ Αποτελέσματα της άμεσης διαδικασίας παραγωγής. [VI ανέκδοτο κεφάλαιο]. Αθήνα: εκδ. Α/συνέχεια, 1983, σ. 126-27).
Category: Εσωτερικά
Kαι λοιπόν;
Leo
Δεν απευθύνεται σε σένα
Αποδέκτες
Λαφαζάνης,Λαπαβίτσας,Καζάκης κλπ
Η ανάλυση τέλεια (κατα την ταπεινή μου γνώμη) αλλά το δια “ταυτα” της πάσχει σε ένα μόνο σημείο.
Όταν επι χρόνια οι εργαζόμενοι μπουκώνονται από ιδεολογήματα “οικονομικού πατριωτισμού” ή “σοσιαλισμού των ΔΕΚΟ” , πως θα μπορέσουν να διαμορφώσουν πολιτικές ανατροπής εντος Ευρω, εντός Ευρώπης, εντός συγκεκριμμένης οικονομίας . Δύσκολο.Όλες οι άλλες προσφερόμενες πολιτικές είναι πολύ πιο “εύκολες”.
«Αντίθετα, οι εργαζόμενοι θα δουν την αγοραστική τους δύναμη να εξανεμίζεται, καθώς η αυξημένη τιμή των εισαγόμενων πρώτων υλών και παγίων μέσων παραγωγής θα μετακυλίεται στην τελική τιμή του προϊόντος, καθώς οι τιμές των εισαγόμενων θα εκτινάσσονται, καθώς ο χρηματοπιστωτικός και οικονομικός πανικός θα αποτελεί εφαλτήριο για περαιτέρω μειώσεις μισθών, στέρηση δικαιωμάτων, κατάργηση και των τελευταίων δομών κοινωνικής προστασίας.»
Μα με την ίδια λογική ο κ.Μηλιός μάλλον πρέπει να απορρίπτει και κάθε μορφής αναδιάρθρωση χρέους* (ενώ είναι απόλυτα προφανές ότι στην «μαρξίζουσα» προοπτική του δεν υπάρχει χώρος για το ενδεχόμενο της καθολικής διαγραφής-ποια είναι όμως η στάση του για το τριτοκοσμικό χρέος ή μήπως η μοίρα της εργατικής τάξης του Τρίτου κόσμου/χωρών του νότου δεν μας αφορά; Δεν αντιλαμβάνεται ο αναλυτής ότι απορρίπτοντας την «εθνική» αφήγηση, την αντικαθιστά με μια σκοταδιστική εκδοχή μιας ευρωπαϊκής «κοινότητας της μοίρας» πετώντας συγχρόνως στα σκουπίδια της ιστορίας τους αντιαποικιακούς αγώνες;). Εν κατακλείδι, δεν χρειαζόμαστε τον κ. Μηλιό να μας πείσει ότι «η εργατική τάξη πάει στον παράδεισο», αλλά θα πρέπει να σημειώσω ότι σήμερα ο «εργατικός παράδεισος» έχει άρωμα κρεματορίου.
*στο μέτρο που φαίνεται να απορρίπτει τη δυνατότητα να τελεί η διαδικασία αυτή υπό λαϊκό έλεγχο.
Πραγματικά, τι κρίμα που δεν έχω χρόνο να ασχοληθώ. Στο άρθρο αυτό γίνονται βασικές παρανοήσεις γύρω από τη λειτουργία του ιμπεριαλισμού, των δυναμικών διαδικασιών που συνθέτουν την ταξική πάλη και τη λογική που χαρακτηρίζει τη μαρξιστική προσέγγιση στα κοινωνικά φαινόμενα. Λυπάμαι, γιατί εδώ αξίζει η απάντηση.
Μα με την ίδια λογική ο κ.Μηλιός μάλλον πρέπει να απορρίπτει και κάθε μορφής αναδιάρθρωση χρέους* (ενώ είναι απόλυτα προφανές ότι στην «μαρξίζουσα» προοπτική του δεν υπάρχει χώρος για το ενδεχόμενο της καθολικής διαγραφής-ποια είναι όμως η στάση του για το τριτοκοσμικό χρέος ή μήπως η μοίρα της εργατικής τάξης του Τρίτου κόσμου/χωρών του νότου δεν μας αφορά;”
δεν αντιλαμβανομαι τι σχεση εχει ”η μοίρα της εργατικής τάξης του Τρίτου κόσμου” με το «Αντίθετα, οι εργαζόμενοι θα δουν την αγοραστική τους δύναμη να εξανεμίζεται, καθώς η αυξημένη τιμή των εισαγόμενων πρώτων υλών και παγίων μέσων παραγωγής θα μετακυλίεται στην τελική τιμή του προϊόντος, καθώς οι τιμές των εισαγόμενων θα εκτινάσσονται”
αν δεν εχει γιατι το παραθετεις;
αν υπονοεις οτι εχει ,με ποιο τροπο εχει;
Μα με την ίδια λογική ο κ.Μηλιός μάλλον πρέπει να απορρίπτει και κάθε μορφής αναδιάρθρωση χρέους*
και φυσικά ο Μηλιος ειναι πασιγνωστο οτι ΔΕΝ απορρίπτει και κάθε μορφής αναδιάρθρωση χρέους
@Νόσφυ (προς τον οποίο δεν πρόκειται να απευθύνω ξανά τον λόγο λόγω του βεβαρυμένου διαδικτυακού παρελθόντός του και των γνωστών αντιφατικών του πολιτικών πεποιθήσεων)
«δεν αντιλαμβανομαι τι σχεση εχει ”η μοίρα της εργατικής τάξης του Τρίτου κόσμου”»
Δεν περίμενα από άτομο τού πολιτικού χώρου στον οποίο ανήκειςνα «αντιληφθεί» τη σχέση των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων που επιβάλλει το ΔΝΤ και η Παγκόσμια Τράπεζα σε συνάρτηση με τη διαχείριση του χρέους με φαινόμενα μαζικής εξαθλίωσης (δες Πακιστάν).
«ειναι πασιγνωστο οτι ΔΕΝ απορρίπτει και κάθε μορφής αναδιάρθρωση χρέους»
Εφόσον ο κ.Μηλιός παραβλέπει εσκεμμένα τον παράγοντα τού λαϊκού ελέγχου σε μια πολιτική εξόδου από το ευρώ, θεωρώ ότι θα ήταν αντιφατικό να τον λάβει υπόψη του σε μια υποτιθέμενη πρότασή του για αναδιάρθρωση τού χρέους (πράγμα που ταυτίζει λίγο πολύ την θέση με τις χειρότερες εκφάνσεις του πασοκικού δημόσιου λόγου)
Δυστυχώς, επιλέγεις να παραβλέψεις τον ευρωκεντρικό (και ίσως οιονεί φασίζοντα) λόγο που αρθρώνει ο αρθρογράφος στο συγκεκριμένο κείμενο.
Από τη μια έχουμε μία πρόταση τύπου Καζάκη που παραπέμπει στην αναπαράσταση της απέθαντης μεγάλης ιδέας. Από την άλλη, αναλύσεις τύπου Μηλιού στον αντίποδα του ελληνοκεντρισμού, αναπαράγουν το φαντασιακό ενός δυτικισμού.
Πόσο μπορεί η Ελλάδα να καταλάβει αυτές τις δύο αυταπάτες και αναδεικνύοντας τη δική της ουσία να κάνει ένα βήμα, όχι στο μοντέρνο αλλά στη νεωτερικότητα;
Μιλώ για μιαν ουσία που σιωπηρά μας καλεί για μία επι-στροφή στο τίποτα.
Το μηδέν μηδενίζει έλεγε ο Χάιντεγγερ, επικαλούμενος τη φωνή του Μηδενός που η ανταπόκρισή μας σε αυτό θα έφερνε στην επιφάνεια όχι ένα μύθο ούτε μια ιδεολογία αλλά έναν ποιητικό λόγο. Η δημιουργική ποιητική σκέψη ενάντια σε φαντασιακές προβολές.
Ο Έλληνας σήμερα μπορεί να είναι δυσαρεστημένος και οργισμένος αλλά αυτό δεν οδηγεί απαραίτητα σε μια αγωνία που να αποβλέπει στο οικουμενικό. Ζει σε μία αποπροσανατολιστική πολλαπλότητα χωρίς να σκέφτεται την ενοποίηση αυτής της πολλαπλότητας.
Κατά πρώτον χρειάζεται το ξεπέρασμα καθημερινών αναπαραστάσεων που εμμένουν στην πρόσκαιρη φιληδονία και το πέρασμα στο κατώφλι μιας οικουμενικότητας.
του βεβαρυμένο διαδικτυακού παρελθόντός του εχεις εσυ με τις απιστευτες σου προβοκατσιες
”άτομο τού πολιτικού χώρου στον οποίο ανήκεις”
εγω εχω υπαρκτη και σεβαστη δια ζωσης παρσουσια στον πολιτικο χωρο στον οποιο ανηκω επι παρα πολλά χρόνια οσο και στην πολη μου και δεν το παιζω …δηθεν έπανστατης εκ του ασφαλους )οπως εσυτ και οι σαν κι εσενα -και οχι πλαστη π[ροβοκατορικη παροσυια οπως εσυ και η συμμορια που παριστανει τους .,,επανασταες
Φυσικά δεν θα συνεχισω τον διαλογο με ενα αποδεδειγμένο εκπροσωπο της δηθεν επαναστατικής προβοκατορικης Μπλογκοαλητειας …
Raki
αντιλαμβανομαι το τι λές ..απο την αλλη ομως θυμησου οτι ο Μηλιος κανει μια οικονομικο -πολιτική αναλυση απο την οπτική της αριστεράς και των εργαζομένων Μισθωτων σε σχεση με το αν συμφερει η οχι τους μισθωτους η εξοδος απο το ευρω …
τωρα αυτο που λές
”Ο Έλληνας σήμερα μπορεί να είναι δυσαρεστημένος και οργισμένος αλλά αυτό δεν οδηγεί απαραίτητα σε μια αγωνία που να αποβλέπει στο οικουμενικό. Ζει σε μία αποπροσανατολιστική πολλαπλότητα χωρίς να σκέφτεται την ενοποίηση αυτής της πολλαπλότητας.”
ειναι σωστό ..
και οιδιαπιστωσεις που κανεις δειχνουν το πόσο επικινδυνη ειναι η κατασταση .. Γιατί μια οργή χωρις πυξιδα και κατευθυνση γινεται ευκολα αντικειμενο εκμεταλευσης απο αυτους που θλεουν η οργή να παραμεινει οργή..και να την στρεψουν εντεχνα σε αποδιοπομπαιους τραγους ..
κατι αναλογο με την Βαιμάρη
Φίλε Νόσφυ,
ακόμη κι αυτό είναι μια έκφανση πολλαπλότητας που δε στοχοθετεί σε μία νέα υποκειμενικότητα στραμμένη στο οικουμενικό. Η Ελλάδα αν θέλει να είναι αυθεντική, οφείλει να προβεί σε ένα σαγηνευτικό ποιείν, να μετουσιωθεί σε μαγεία με σύμβολο της την κρύπτη, που έλεγε και ο Αξελός.
Δεν της αρκούν μετριότητες που απλώς έχουν διαβάσει πολλά γερμανικά φυλλάδια.
Μακαρι να συμβει κατι τετοιο φιλε Ρακι και η ελλαδα να μεταβληθει σε ποιειν ..αλλά φοβαμαι οτι Δεν .. Εν γενει δεν πολυπιστευω σε ποιητικές μεταβολές μιας κοινωνιας που καταρρεει σαν τη δική μας και ειναι κολημένη με το ζορι .. Ξερεις προσφατα διαβασα ενα βιβλιο για το νευματικο κλιμα στην Δημοκρατια της Βαιμάρης .. Ε ηταν πολύ υψηλο .. Οι διαννοούμενοι Υψιπετουσαν και υπήρχε μια πνευματική..αναταση …
απο κατω ομως εζεχνε ο Ναζισμός.. και εν τελει ο Ναζισμός κερδισε
Ταλεγε ο καυμένος ο Ραιχ στο Η ΜΑΖΙΚΉ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΦΑΣΙΣΜΟΥ ..αλλά ποιος τον ακουγε..
Ούτε βέβαια και μεταφραστές Γάλλων δημοσιογράφων.
. Δυστυχώς τα κοινωνικά κινηματα τους ανεχονται ..
Μπορεί ίσως ν’ ακούγομαι παρωχημένος κ’ εκτός εποχής(…) αλλά ο όρος “Ιμπεριαλισμός”
παίζει κανένα πόλο στις αναλύσεις σας;
Συγγνώμη “ρόλο”
Η ανάλυση μου φαίνεται σωστή αλλά από αυτήν δεν προκύπτει ο τίτλος αφού “… το ελληνικό κεφάλαιο δεν έχει συμφέρον, ούτε επιθυμεί, την έξοδο από το ευρώ, πολύ περισσότερο την ΕΕ” και “… η εξέλιξη της ιστορίας είναι αστάθμητη. Κανείς δεν μπορεί να αποκλείσει απολύτως το ενδεχόμενο, π.χ., διάλυσης της ΖτΕ, εάν η παρούσα παγκόσμια οικονομική κρίση βαθύνει. Σε μια τέτοια περίπτωση και με δεδομένους τους σημερινούς κοινωνικούς και πολιτικούς συσχετισμούς δύναμης, ο συλλογικός κεφαλαιοκράτης έχει τα μέσα και την ισχύ να μεταθέσει και πάλι το κόστος της κρίσης της ΖτΕ στις δυνάμεις της εργασίας και δευτερευόντως στις πιο αδύναμες κεφαλαιακές μερίδες (καπιταλιστική αναδιάρθρωση)”. Επομένως σε κάθε περίπτωση “Στη συγκυρία της κρίσης πρώτο μέλημα της Αριστεράς δεν μπορεί να είναι άλλο από την οργάνωση της άμυνας των δυνάμεων της εργασίας. Απαραίτητο βήμα γι’ αυτό είναι η αποδόμηση της κυρίαρχης προπαγάνδας σχετικά με την κρίση, τα αίτιά της και την αναγκαιότητα των κυβερνητικών μέτρων. Είναι σημαντικό να δειχθεί ότι δεν μπορεί να υπάρξει μία καθολικά αποδεκτή μεθοδολογία για την έξοδο από την κρίση («για το καλό της χώρας»). Κάθε πρόταση φέρει μαζί της μια συγκεκριμένη ταξική οπτική και μεροληψία. Κάθε πρόταση στηρίζεται και σε διαφορετικές προτεραιότητες. Από τη μία μεριά υπάρχουν τα ζητήματα της ανάκαμψης της κερδοφορίας, αλλά και της διαχείρισης του χρέους, και από την άλλη μεριά υπάρχουν τα ζητήματα της ανεργίας, των μισθών, των εργασιακών δικαιωμάτων, του κοινωνικού ελέγχου και της οργάνωσης της αλληλεγγύης. Με άλλα λόγια, υπάρχουν δύο δρόμοι εξόδου από την κρίση. Η έξοδος σε βάρος της κερδοφορίας και των προνομίων του κεφαλαίου και η έξοδος σε βάρος των δικαιωμάτων και των κατακτήσεων του κόσμου της δουλειάς”. Δεν προκύπτει πουθενά οτι είναι προς το συμφέρον της εργατικής τάξης η παραμονή ή όχι στο ευρώ. Κατά τη γνώμη μου και συμφωνώ πως δουλειά της αριστεράς, της εργατικής τάξης είναι η υπεράσπιση των συμφερόντων της, των κατακτημένων δικαιωμάτων, των μισθών και συντάξεων, της δωρεάν υγείας και παιδείας και των βασικών κοινωνικών αγαθών, αλλά και της οικοδόμησης της αυτονομίας της που θα σήμαινε συνεταιρισμούς, ισχυρές τοπικές κοινότητες, υπεράσπιση των δημοκρατικών κατακτήσεων της συμμετοχής σε συλλογικές διαδικασίες. Αν το ερώτημα είναι ποια συνθήκη στην παρούσα συγκυρία δημιουργεί ευνοϊκότερο κλίμα για όλα αυτά, θα συμφωνούσα πως τα πράγματα είναι πολύ ρευστά αυτή τη στιγμή, υπάρχουν ανακατατάξεις όπως οι τελευταίες εξελίξεις στην Ιρλανδία, και οι συνθήκες διαμορφώνονται κάθε στιγμή. Το βασικό πρόβλημα είναι πως τόσο η αριστερά όσο και το εργατικό κίνημα στην Ελλάδα επιεικώς κοιμούνται ύπνο βαθύ!!! Έτσι είμαστε χαμένοι, με ή χωρίς ευρώ….
Ο τίτλος τού ί δ ι ο υ άρθρου στα “Ενθέματα” της Αυγής είναι: Η αναγκαιότητα αλλαγής των ταξικών συσχετισμών και το αδιέξοδο του καθεστωτικού μεταρρυθμισμού
(;!)
Να συμπληρώσω όμως πως “χώρα” δεν είναι μόνο “ένας καπιταλιστικός κοινωνικός σχηματισμός” αλλά και εκατομμύρια άλλα πράγματα, όπως μια εδαφική περιοχή οι κάτοικοι της οποίας μιλούν την ίδια γλώσσα, έχουν κοινή ιστορία, ήθη και έθιμα (καλύτερη κατανόηση και επικοινωνία) και υπάγονται στο ίδιο σύνταγμα και νόμους, τους οποίους μπορούν, αν έχουν δημοκρατία όπως εμείς, να ψηφίζουν και να τους αλλάζουν με την αρχή της πλειοψηφίας, άλλο που η αριστερά απαξιώνει τη συμμετοχή στις εκλογές και κατεβαίνει με 10 κομματάκια. Αυτό σημαίνει πως η εργατική τάξη μιας χώρας μπορεί να χρησιμοποιήσει αυτά τα εργαλεία προς το συμφέρον της, αν θέλει… Υπάρχει και το ζήτημα της κλίμακας που είναι πολύ σημαντικό. Γι αυτό έχει σημασία π.χ. να λειτουργούν οι τοπικές κοινωνίες, να λειτουργούν σύλλογοι εργαζομένων κ.λπ. Εκεί μπορεί να υλοποιείται η άμεση δημοκρατία. Επομένως η χώρα, ως ένας σχηματισμός τον οποίο μπορεί να ελέγχει η εργατκή τάξη πολύ περισσότερο από ότι μια ένωση όπως η ΕΕ, ακόμα και λόγω κλίμακας και μόνο, έχει μια αξία και για το εργατικό κίνημα, στην παρούσα ιστορική συγκυρία τουλάχιστον. Έτσι κι αλλιώς δεν γνωρίζω να υπάρχει άλλου είδους κοινωνικός σχηματισμός στον πλανήτη, εκτός από τις ενώσεις χωρών, όπως οι ΗΠΑ, η ΕΕ, και η πρώην ΕΣΣΔ.
“Από τη μια έχουμε μία πρόταση τύπου Καζάκη που παραπέμπει στην αναπαράσταση της απέθαντης μεγάλης ιδέας. Από την άλλη, αναλύσεις τύπου Μηλιού στον αντίποδα του ελληνοκεντρισμού, αναπαράγουν το φαντασιακό ενός δυτικισμού.
Πόσο μπορεί η Ελλάδα να καταλάβει αυτές τις δύο αυταπάτες και αναδεικνύοντας τη δική της ουσία να κάνει ένα βήμα, όχι στο μοντέρνο αλλά στη νεωτερικότητα;
Μιλώ για μιαν ουσία που σιωπηρά μας καλεί για μία επι-στροφή στο τίποτα.
Το μηδέν μηδενίζει έλεγε ο Χάιντεγγερ, επικαλούμενος τη φωνή του Μηδενός που η ανταπόκρισή μας σε αυτό θα έφερνε στην επιφάνεια όχι ένα μύθο ούτε μια ιδεολογία αλλά έναν ποιητικό λόγο. Η δημιουργική ποιητική σκέψη ενάντια σε φαντασιακές προβολές.
Ο Έλληνας σήμερα μπορεί να είναι δυσαρεστημένος και οργισμένος αλλά αυτό δεν οδηγεί απαραίτητα σε μια αγωνία που να αποβλέπει στο οικουμενικό. Ζει σε μία αποπροσανατολιστική πολλαπλότητα χωρίς να σκέφτεται την ενοποίηση αυτής της πολλαπλότητας.
Κατά πρώτον χρειάζεται το ξεπέρασμα καθημερινών αναπαραστάσεων που εμμένουν στην πρόσκαιρη φιληδονία και το πέρασμα στο κατώφλι μιας οικουμενικότητας.”
Πρέπει να ομολογήσω ότι έσκασα πραγματικά στα γέλια. Καταπληκτική παρωδία φιλοσοφικού λόγου. Να σαι καλά για το χιούμορ!
Αντώνη,
χωρίς ένα γιατί, μόνο απογοήτευση προκαλείς για το τι μέλλει γενέσθαι.
Δεν πειράζει ο καθένας έχει τον τρόπο του.
και γω γελαω με τους εξαυπνακιστικους αφορισμους σου
Ο Γιάννης Μηλιός μας έχει συνηθίσει σε πολλά αντιφατικά άρθρα… Αυτό όμως είναι ξεκάθαρα λογικό άλμα. Ειδικά το σημείο απόδειξης οτι δεν ζημιώθηκαν απο το Ευρώ καθεαυτό σαν νόμισμα οι εργαζόμενοι αλλά από τις πολιτικές που υιοθετήθηκαν είναι άτοπο! Όταν ένας εργαζόμενος “αγόραζε” 1 ευρώ προς 340.75 δραχμές την ίδια ακριβώς στιγμή ζημιώνονταν και δεν ήταν θέμα υιοθετούμενης πολιτικής ή ταξικού συσχετισμού. Δεν θα μπορούσε να υπάρξει νομισματική ενοποίηση στην ΕΕ με ισοτιμία 1 προς 1 σε τόσες ανισόμετρες οικονομίες. Απλά μαθηματικά….
Επίσης ο φόβος οτι θα βαθύνει η απόσπαση απόλυτης υπεραξίας λόγω του ταξικού συσχετισμού δύναμης αν φύγουμε από το Ευρώ παραβλέπει οτι αν συνεχίσουμε στο Ευρώ με τη σημερινή κατάσταση έτσι κι αλλιώς θα είμαστε χειρότερα σε έναν χρόνο! Στο “μπρος γκρεμός και πίσω ρέμα” η λογική παράτασης μιας κατάστασης δεν βοηθάει.
Συγγνώμη για το απλοϊκό ύφος αλλά νομίζω οτι όποιος στοχάζεται οικονομικά έξω από την πραγματική οικονομία και την υλική καθημερινή πραγματικότητα θα πέφτει σε τέτοια ολέθρια λάθη….
οταν ο Μηλιος διαβασει λιγο (εστω και δυο σελιδες) Λενιν τοτε θα καταλαβει γιατι ειναι διανοουμενος των μικροαστικων στρωματων(και βαλε).
ενας πολύ συγκεκριμμένοκειμενοπου απαντα στο τι πργαματικά θα συμβει με την εξοδο απο το ευρω
http://www.avgi.gr/ArticleActionshow.action?articleID=553855
1) Θέλω κατ’ αρχήν να κάνω μια γενική παρατήρηση για ένα λάθος που γίνεται από τους περισσότερους που υπερασπίζονται το ευρώ: Μιλάνε για το ευρώ μέχρι το 2008-2009. Μετά, άρρητα, υπονοούν ότι σήμερα που όλα αλλάζουν προς αρνητική κατεύθυνση δεν έχουμε ευρώ ή ότι την τρέχουσα περίοδο θα έπρεπε να την διαγράψουμε! Έτσι λένε: “Το ευρώ οδήγησε σε ανάπτυξη την Ελλάδα”, και ξεχνάνε την τελευταία ύφεση απ’ έξω!
Γιατί δεν εντάσσουν την παρούσα περίοδο στα συμπεράσματά τους για το ευρώ; Αυτό που λέω είναι ένα αναμφισβήτητο λογικό συμπέρασμα εφόσον ακόμη το ευρώ χρησιμοποιούμε.
Άρα λοιπόν όταν ο συγγραφέας λέει ότι “Το ευρώ ευνόησε τους δυναμικούς κλάδους του ελληνικού καπιταλισμού (τράπεζες, εφοπλισμός, τρόφιμα, χημικά-φάρμακα κλπ.) στη διεθνή τους οικονομική επέκταση.” προφανώς παραλείπει το γεγονός ότι π.χ. οι Τράπεζες ΧΡΕΟΚΟΠΗΣΑΝ de facto, πήραν 2 τεράστια πακέτα στήριξης από το κράτος ύψους 150% των εσόδων του και παρόλα αυτά και πάλι πάνε με απλωμένο χέρι κάθε τέλος του μήνα στην Ευρώπη και ζητάνε δανεικά από την ΕΚΤ σαν ζητιάνοι που έγιναν.
Αυτό μοιάζει ρε παιδιά σε κανέναν για εύνοια του τραπεζικού κλάδου όπως λέει ο συγγραφέας !! Πως είναι δυνατόν τόσο σημαντικοί διανοητές να κάνουν τόσο σοβαρά λάθη. Ασφαλώς είναι τόσο βαθιά μέσα στην κεντρική προπαγάνδα που δεν μπορούν να αναπνεύσουν, και μάλλον θέλουν να πνιγούμε και εμείς μαζί τους.
Και όχι μόνο ζητιανεύουν οι τράπεζες κάθε τέλος του μήνα πιστώσεις στην ΕΚΤ με την απειλή να κλείσουν αλλά η Πειραιώς ανακοίνωσε προχτές ένα τεράστιο πρόγραμμα άδειας μετ’ αποδοχών για 3 χρόνια για τους υπαλλήλους της για να μπορέσει να εξαγοραστεί μάλλον από κάποια άλλη τράπεζα. Έχετε ξανακούσει εσείς τέτοια ξεφτιλίκια σε μεγάλες ελληνικές επιχειρήσεις, και μάλιστα τράπεζες;
Η εθνική πουλάει συμμετοχές της στην Τουρκία (γιατί πουλάει αφού είναι τόσο κερδοφόρες αυτές οι συμμετοχές;), ενώ οι υπόλοιποι ΞΕΠΟΥΛΑΝΕ ΟΣΟ ΟΣΟ όλες τους τις συμμετοχές (ή πάρα πολλές από αυτές) στην ανατολική Ευρώπη. Οπότε για ποια ανάπτυξη στο εξωτερικό μιλάει ο συγγραφέας; Συρρίκνωση στο εσωτερικό θα έπρεπε να λέει. Αλλά μάλλον έχει κολλήσει στο 2008, το πικ της φαντασίωσης όλων των καπιταλιστών.
Που είναι λοιπόν το συνολικό καλό του ευρώ στις τράπεζες; Και μην μου αναφέρει κανείς τα προηγούμενα κέρδη τους γιατί η περίοδος ελέγχου μας δεν είναι 2001-2007 αλλά 2001-2010. Και όλα αυτά με τις τιμές των ακινήτων να έχουν υποστεί ΜΟΝΟ μικρή πτώση. Γιατί αν η πτώση αυτή συνεχιστεί όπως θα έπρεπε η παρτίδα δεν σώζεται με τίποτα.
Τα ίδια ισχύουν και για τις ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΕΣ. Οι φαρμακευτικές αναπτύχθηκαν λόγω της ρεμούλας με το κράτος. Τώρα που το κράτος de facto χρεοκόπησε, και μάλιστα προς το παρόν εσωτερικά, τέρμα οι ρεμούλες, τέρμα τα κέρδη, και οι απολύσεις τους έχουν εκτοξευτεί στο +5000% φέτος.
Οι εφοπλιστές δεν μπορώ να καταλάβω γιατί να μην ωφεληθούν εφόσον είχαν τόσες φοροαπαλλαγές στο εσωτερικό και τόση μεγάλη αύξηση της ζήτησης λόγω Κίνας στο εξωτερικό.
2) “Ζημίωσε την εργατική τάξη και τις άλλες λαϊκές τάξεις η υιοθέτηση του ευρώ από τον ελληνικό καπιταλισμό; Η απάντηση προκύπτει εύκολα από τα προηγούμενα: Η εργατική τάξη δεν ζημιώθηκε από το ευρώ καθαυτό, αλλά από τις πολιτικές του νεοφιλελευθερισμού που κατάφερε να επιβάλει ο συλλογικός κεφαλαιοκράτης, στοιχείο των οποίων είναι η μεταβίβαση των πιέσεων του διεθνούς κεφαλαιακού ανταγωνισμού στις δυνάμεις της εργασίας. ”
Δεν ξέρω, ή εγώ είμαι τρελός ή ο συγγραφέας προσπαθεί να μας τρελάνει, και εξηγούμαι:
Μπήκαμε στο ευρώ και υποτιμήσεις δεν μπορούσαν να γίνουν, επειδή δεν έγιναν ούτε και μειώσεις μισθών όπως προέβλεπε η ανταγωνιστικότητά μας δημιουργήθηκαν ανισορροπίες που διογκώθηκαν. Μέχρι που χρεοκοπήσαμε. Η χρεοκοπία ανέστειλε όλα τα δικαιώματα της εργασίας. Αυτό φαίνεται να μην ενοχλεί τους εργαζόμενους;
Αν για παράδειγμα δεν ήμασταν στο ευρώ κάθε 5 χρόνια θα έκαναν και μια υποτίμηση του νομίσματος με αποτέλεσμα να αντέξουν τα δικαιώματα των εργαζομένων μέχρι να ωριμάσουν οι συνθήκες στην Ευρώπη προς ένα εργατικό μορατόριουμ που φαντασιώνονται πολλοί φιλοευρωπαιστές. Με το ευρώ όμως φτάσαμε στο τέλος πολύ πιο γρήγορα.
Υποτίμηση τι σημαίνει; Σημαίνει ότι κάνουμε τις εξαγωγές μας πιο προσιτές και μειώνουμε την ανεργία και κατευθύνουμε την ανάπτυξη στις εγχώριες επιχειρήσεις.
Αντίθετα, τι έγινε: Η άτυπη ανατίμηση, οδηγεί εκεί που είμαστε σήμερα σε μια ανεξέλεγκτη ανεργία.
Μα ο φτωχός έχει οριακή ροπή προς κατανάλωση φτωχού. Δουλειά θέλει για να ζήσει και να διεκδικήσει μετά το οτιδήποτε.
Όταν λοιπόν χάνεται η εργασία χάνονται όλα. Τελεία και παύλα.
Ζημίωσε λοιπόν την εργατική τάξη και τις άλλες λαϊκές τάξεις η υιοθέτηση του ευρώ από τον ελληνικό καπιταλισμό;
Ναι την ζημίωσε και μάλιστα ΠΑΡΑ, ΠΑΡΑ ΠΟΛΥ. Και σκεφτείτε τις αρνητικές συνέπειες που έχουμε ακόμη να υποστούμε μέσα στο ευρώ χωρίς δυνατότητες αντίδρασης.
3) “Η άποψη ότι το σύνθημα «έξω από το ευρώ» θα αποτελέσει τον καταλύτη για να αλλάξει ο ταξικός και πολιτικός συσχετισμός δύναμης, αποτελεί μια ακόμα φαντασίωση του καθεστωτικού μεταρρυθμισμού, εφάμιλλη ίσως σε οικονομιστικό και μηχανιστικό περιεχόμενο με εκείνη την αρχαία πεποίθηση ότι η «ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων» οδηγεί στον σοσιαλισμό.”
Αυτή η διαπίστωση μου θυμίζει 100% τον Πάσχο Μανδραβέλη όταν λέει:
“Το αίτημα της αναδιάρθρωσης του χρέους είναι ο παλιός ρομαντισμός της επανάστασης, που κάποιοι πιστεύουν ότι μπορεί να γίνει με χρηματοπιστωτικά μέσα. Είναι ταυτόχρονα το συσσωρευμένο γινάτι πολλών αριστερών ενάντια στον καπιταλισμό”, (από το βιβλίο “Υπό το μηδέν”, Εκδόσεις Ωκεανίδα 2010, σ.166.
”Υποτίμηση τι σημαίνει; Σημαίνει ότι κάνουμε τις εξαγωγές μας πιο προσιτές και μειώνουμε την ανεργία και κατευθύνουμε την ανάπτυξη στις εγχώριες επιχειρήσεις. ”
μπορει να σημαινει αυτο για τους εξαγωγεις και τους επιχειρηματιες για τους μισθωτους ομως η Υποτιμηση σημαινει πολύ απλά Μειωση του πργματικου μισθου…ειναι μια απλή μεθοδος εξαγωγής υπεραξιας και μαλιστα βιαιης…
————–
και μια συντριπτική υποτιμηση σαν αυτή που προτεινουν καποιοι ως ..λύση (την υποτιμμη ένη δραχμή ) θα σημανει και την συντριπτική μειωση μισθων ωστε να γινει μεν η ελλαδα παραδεισος για ..επενδυσεις τυπου κουβας του Μπατστα.. η ενας μικρος τριτος κοσμος στον προθαλαμο της ευρωπης αλλά για τους ελληνες εργαζομενους – μισθωτους θα σημανει μισθους πεινας αναλογους με αυτους της Αφρικής η της ινδιας ή της Κινας..
και το ειρωνικό ειναι οτι αυτή η ακρως νεοφιλελεθερη λύση προτεινεται ως λύση ..αριστερή σε εργαζομενους που εχουν υποστει ηδη μια μεγαλη μειωση μισθων ..
θα αντιτεινει κανεις ..Μακρομεσοπροθεσμααυτο θα ανοιξει τον δρομο στην αναπτυξη ,θα αυξηθουν οι εξαγωγες και θα μεγαλώσει η πιτα και θα,,,
μα αυτο δεν ελεγε συνεχώς η νεοφιλελευθερη θεωρια στην πιο ακραια της μορφή; .. Ακριβώς αυτο;
(οσο για τον ελεγχο κεφαλαιων και της εκροης συναλλαγματος και αποτροπής μαυρης αγοράς συναλλαγματοςκλπ στην εποχή του Ιντερνετ και εντος ΕΕ (ακομα κιαν φυγουμε απο την Ευρωζωνη)-εκτος αν γινουμε Αλβανια του χοτζα αλλά τοτε ποια αναπτυξη; μου φαινεται κακογουστο αστειο
Αν ακολουθήσει κανείς στενά τη συλλογιστική του κειμένου θα καταλήξει στο συμπέρασμα ότι ο καθεστωτικός μεταρρυθμισμός θριαμβεύει σε όλες τις εκδοχές της ελληνικής αριστεράς, όσες τουλάχιστον αισθάνονται την ανάγκη να μιλήσουν για μια μεταβατική πολιτική στοχοθεσία. Γιατί, όσο «καθεστωτικά μεταρρυθμιστικό» είναι το αίτημα της στάσης πληρωμών στους πιστωτές και της συνεπαγόμενης εξόδου από το ευρώ, το ίδιο και περισσότερο είναι το αίτημα παραμονής στο ευρώ, εφόσον α. «υπάγει τα συμφέροντα της εργατικής τάξης και των συμμάχων της στο στρατηγικό συμφέρον του συνολικού κοινωνικού κεφαλαίου και του καπιταλιστικού κράτους» και β. η επιλογή της παραμονής αποτελεί βασική επιδίωξη του κεφαλαίου.
Ισως τελικά προτιμότερο θα ήταν αυτές οι συζητήσεις στο εσωτερικό της αριστεράς να μη γίνονται με τους όρους ποιός είναι ποιος, αλλά ποιος λέει τί και γιατί. Υπ’αυτή την έννοια θα περιγράψω σύντομα παρακάτω τους βασικούς προβληματισμούς μου σχετικά με την ανάλυση του Μηλιού.
1. Η σύγκλιση του ελληνικού καπιταλισμού με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο αποτέλεσε την πραγματικότητα της προηγούμενης περιόδου, αναδεικνύοντας και το δυναμισμό του ελληνικού κεφαλαίου μέσα από την πρόσδεση του στην ιμπεριαλιστική ολοκλήρωση της ΕΕ (σημαντικό τεκμήριο προς τούτο,όπως επισημαίνει και ο συγγραφέας, το πλεόνασμα στο ισοζύγιο των χρηματοπιστωτικών συναλλαγών). Ωστόσο, ο Μαρξ στο Κεφάλαιο σαφώς υποδεικνύει και συνιστά προς μελέτη τις περιόδους της καπιταλιστικής κρίσης και όχι της «ομαλής» καπιταλιστικής ανάπτυξης. Σύμφωνα με τα λόγια του στις περιόδους καπιταλιστικής κρίσης αναδεικνύεται το «πραγματικό» του καπιταλισμού, δηλαδή είναι τότε που καθίστανται ξεκάθαρες οι δομικές τάσεις και αντιφάσεις του ΚΤΠ σε ένα κοινωνικό σχηματισμό. Τελικά, η καπιταλιστική ανάπτυξη στους επιμέρους κοινωνικούς σχηματισμούς, εξαρτάται από τη θέση τους στην ιμπεριαλιστική αλυσίδα, και είναι κατά βάση άνιση. Υπ’αυτήν την έννοια θα πρέπει να επανεξεταστούν κριτικά οι αναλύσεις οι οποίες αποδομούσαν τον ιμπεριαλισμό ως έννοια, αλλά κι έκεινες που μονομερώς εστιάζαν στις συντελούμενες από το ελληνικό κεφάλαιο ιμπεριαλιστικές λειτουργίες στην περιοχή των Βαλκανίων και της Μ. Ανατολής.
2. Η απουσία οποιασδήποτε αναφοράς στις ενδοαστικές αντιθέσεις που αναπτύσσονται και θα αναπτυχθούν. Η σημερινή ακραία επιθετική νεοφιλελεύθερη στρατηγική που εφαρμόζεται στην Ελλάδα, ρευστοποιεί την ταξική διαστρωμάτωση του προηγούμενης περιόδου, ενισχύοντας τις τάσεις διάλυσης μικροαστικών αλλά και τμημάτων των αστικών κοινωνικών κατηγοριών, έναντι των τάσεων συντήρησης που υιοθετούνταν από την ηγεμονική μερίδα του αστικού μπλόκ την προηγούμενη περίοδο. Χωρίς να επιδιώκω να αναβαθμίσω αυτές τις υπαρκτές αντιφάσεις, είναι θεωρώ ασφαλές να εκτιμήσει κανείς, ότι με τυχόν δυναμική είσοδο του λαϊκού παράγοντα στο προσκήνιο της ταξικής πάλης, αυτές οι αντιφάσεις θα οξυνθούν σε βαθμό που ενδεχόμενα να οδηγήσει σε πλήρη αποσταθεροποίηση της ηγεμονικής αστικής μερίδας. Άλλωστε ο μεγάλος κίνδυνος που διατρέχει η σημερινή στρατηγική είναι να εξαντληθούν τα αποθέματα φόβου περί επικείμενης χρεωκοπίας, όπως διαφορετικά προσλαμβάνονται από τις υφιστάμενες κοινωνικές τάξεις και μερίδες, και να διαλυθεί εις τα εξ ων συνετέθη. Το πραγματικό πρόβλημα από τη μεριά του λαϊκού παράγοντα σε αυτή την περίπτωση είναι να έχουν τεθεί οι σωστές διαχωριστικές γραμμές και να έχουν εκ των προτέρων διατυπωθεί τα όρια και οι δυνατότητες κοινωνικών συμμαχιών στο δικό του ηγεμονικό σχέδιο. Πώς όμως αυτό μπορεί να υλοποιηθεί αν υιοθετήθει ένα μεταβατικό πρόγραμμα στόχων που θα συμπεριλαμβάνεται ο κοινωνικός έλεγχος των τραπεζών αλλά δε θα θίγεται για παράδειγμα το ζήτημα του ευρώ;
3. Η υπερανάδειξη των παρενεργειών που πράγματι θα προκύψουν σε περίπτωση εξόδου από το ευρώ, στο βαθμό που να αγγίζει τα όρια της κινδυνολογίας και φλερτάροντας επικίνδυνα με την κυριάρχη ιδεολογική γραμμή που χρησιμοποιεί σήμερα η Κυβέρνηση και τα ΜΜΕ. Προφανώς και κανείς δεν προσφέρει τίποτα προπαγανδίζοντας ότι με την έξοδο από το ευρώ θα λύθουν τα προβλήματα της εργατικής τάξης και των συμμάχων της. Κατά τη γνώμη μου μια βασική παράμετρος σχετικά με την έξοδο από το ευρώ, είναι η δυνατότητα εκτίμησης/ποσοτικοποίησης, από τη μεριά του κινήματος και των συλλογικοτήτων του, των επιπτώσεων σχετικά με το κόστος των μέσων παραγωγής (σε ενδεχόμενη υποτίμηση θα αυξηθεί το κόστος τους ως εισαγόμενα προϊόντα). Αυτό ενδεχόμενα να παρουσιάσει παρενέργειες στην οικοδόμηση συμμαχιών, όπως για παράδειγμα με τους αγρότες (αύξηση τιμής σε φάρμακα, λιπάσματα, σπόρο και γεωργικά μηχανήματα). Μόνο ψύχραιμες και αναλυτικές προσεγγίσεις μπορούν να βοηθήσουν σε αυτό το σημείο. Σε συνδυασμό με την απαραίτητη ανάδραση από την κοινωνία και τον κόσμο της εργασίας, το αίτημα της εξόδου από το ευρώ και οι ειδικές τεχνικές του παράμετροι έχουν τη δυνατότητα να λειτουργήσουν καταλυτικά στην κατεύθυνση της τροποποίησης του ταξικού συσχετισμού δύναμης.
4. Η μηχανιστική αντίληψη ότι οποτεδήποτε η αριστερή αιτηματολογία επιχειρεί να εγγράψει στο λόγο της το εθνικό(μιλώντας για τη χώρα εν γένει) αυτό πραγματοποιείται από ρεφορμιστική σκοπιά. Είναι πράγματι δύσκολο, ιδιαίτερα από αντικαπιταλιστική σκοπιά, κυρίως γιατί ως πεδίο είναι βαθιά διαμεσολαβημένο από τον πυρήνα της κυρίαρχης ιδεολογίας, και όντως μια πολιτική τοποθέτηση που εστιάζει αποκλειστικά σε αυτό το σημείο γίνεται εύκολοτερα διαχειρίσιμη και αφομοιώσιμη από την αστική πολιτική όσο ισχνότερος παραμένει ο ταξικός συσχετισμός δύναμης για την εργατικη τάξη. Ως εκ τούτου ορθώς επισημαίνεται, λαμβάνοντας κανείς υπόψη του όμως ότι όσο οι πολιτικές εκπροσωπήσεις ρευστοποιούνται, οι κοινωνικές συμμαχίες της ηγεμονικής αστικής μερίδας αποψιλώνονται, η κρατική καταστολή υπεραναβαθμίζεται ως πολιτικό εργαλείο τόσο διογκώνεται το κενό συλλογικής κοινωνικής αφήγησης, δίνοντας εξ αντικειμένου τη δυνατότητα στην αριστέρα να τολμήσει στην άρθρωση μιας επιχειρηματολογίας που θα εγγράφει το εθνικό, χωρίς, αλοίμονο, να χάνει το στρατηγικό της στόχο: της ανατροπής των καπιταλιστικών κοινωνικών σχέσεων, με κάθε τρόπο και κάθε μέσο.
Κατα τη γνωμη μου η μοναδικη προσπαθεια για ψυχραιμη κ με ορους “μισό, να το δουμε ρε παιδιά..” κριτικη στο αρθρο του Μηλιού αυτη του ltvr. Αυτο που θελω να τονισω οτι τελικα δεν προκυπτει απο τη συλλογιστικη στο κειμενο του Μηλιου ο τιτλος του κειμενου.
το ελληνικο κεφαλαιο, αρα και ο “αντιδραστικος μεταρυθμισμος” θελει να επελθει συγκλιση με την γερμανικη ανταγωνιστικοτητα. τουτ’εστιν συμπιεση μισθου και εκκαθαριση μη παραγωγικων τομεων (με βαση τον αστικο τροπο ερμηνειας βεβαια). “εξυγιανση” τους. κατι που μπορει πολιτικα να επιτευχθει μονο με την παραμονη στο “ευρω” και την αξιοποιηση του “χρεους” ως εργαλειου για την προωθηση των ανατερων επιδιωξεων. αρα η βασικη παραδοχη αυτου του κειμενου “μπαζει” και ειναι ανυποστατη. η διαφωνια εγκειται στην αρχη του συλλογισμου.
Ο …ευρωκομμουνισμός (παρεμπιπτόντως, και …γαμώ τα λογοπαίγνια!) ζει και βασιλεύει. Κλασσική μορφή “εξ αριστερών” κριτικής οι κατηγορίες για “πατριωτισμό”, “εθνικισμό” μην πω καλύτερα! Δεν έχεις δίκιο, φίλε “αντι-ιμπεριαλιστή”, έχουν και παραέχουν διαβάσει Λένιν οι ευρωκομμουνιστές, απλώς τους γυρίζει τα άντερα! Τι να μας πει κι ο κυρ Γιάννης, όψιμος (;) απολογητής του Μαντέλ… Για επικεφαλής του Επικρατείας, τον προορίζει ο Κουβέλης (λέμε, τώρα…)
Η βασική θέση του σ. Μηλιού για το ευρώ έχει κάπως έτσι.
α) η πατριωτική άποψη ότι η έξοδος από το ευρώ θα κάνει καλό στην ελληνική εργατική τάξη είναι λάθος,
β) η ένταξη στο ευρώ δε ζημίωσε τη χώρα αλλά ωφέλησε τους Έλληνες καπιταλιστές («Η άποψη ότι ο ελληνικός καπιταλισμός ζημιώθηκε από την υιοθέτηση του ευρώ είναι απολύτως ατεκμηρίωτη.»),
γ) η ένταξη στο ευρώ καθαυτή δε ζημίωσε την εργατική τάξη («Η εργατική τάξη δεν ζημιώθηκε από το ευρώ καθαυτό»),
δ)η έξοδος όμως από το ευρώ θα ζημιώσει την ελληνική εργατική τάξη.
Καταρχάς δεχόμαστε τα δύο πρώτα σημεία.
Είναι αλήθεια. Δεν ζημίωσε ΤΗ ΧΩΡΑ η είσοδος στην ΕΕ ή την ΟΝΕ, ωφέλησε κάποιους καπιταλιστές που χρησιμοποίησαν την ευρωπαϊκή πιστοληπτική ικανότητα για να κάνουν επενδύσεις ή απλά να μαζέψουν κέρδη, ωφέλησε κάποιους καπιταλιστές γιατί έβαλε μπροστά το «καθήκον» -λόγω του μεγαλύτερου ανοίγματος στον διεθνή ανταγωνισμό- του πετσοκόμματος των εργατικών κατακτήσεων κι επειδή δικαιολόγησε πολιτικά αυτό το πετσόκομμα. Κι εδώ η «καθεστωτικά μεταρρυθμιστική» -ας πούμε με ορολογία Μηλιού- Αριστερά φορές-φορές έπαιξε ρόλο βοηθητικό σε αυτή τη δικαιολόγηση (Μάαστριχτ, επιχειρηματολογία να κρατήσουμε το ευρώ πάση θυσία κλπ). Τελοσπάντων είναι σωστό ότι «Το ευρώ ευνόησε τους δυναμικούς κλάδους του ελληνικού καπιταλισμού (τράπεζες, εφοπλισμός, τρόφιμα, χημικά-φάρμακα κλπ.) στη διεθνή τους οικονομική επέκταση».
Είναι ακόμη σωστό ότι «Η άποψη ότι το σύνθημα «έξω από το ευρώ» θα αποτελέσει τον καταλύτη για να αλλάξει ο ταξικός και πολιτικός συσχετισμός δύναμης» είναι ιδεαλιστική, ουτοπική και μοιάζει με την προσδοκία ότι θα βρέξει αν κάνεις μια σωστή λιτανεία. Οι ταξικοί συσχετισμοί δεν αλλάζουν με συνθήματα, αλλά με την πραγματική ταξική πάλη, δοσμένη από πραγματικούς ανθρώπους μέσα στους εργατικούς χώρους.
ΟΜΩΣ, είναι λάθος ότι «όλα αυτά σημαίνουν ότι με δεδομένους τους σημερινούς ταξικούς συσχετισμούς δύναμης, δεν είναι προς το συμφέρον των δυνάμεων της εργασίας η έξοδος από το ευρώ και την ΕΕ». Το «συμφέρον των δυνάμεων της εργασίας» ΔΕΝ ΕΞΑΡΤΑΤΑΙ από την ΟΝΕ. Εξαρτάται από την ικανότητα της εργατικής τάξης και της οργάνωσής της να αποσπάσει από τον μεγάλο παραγόμενο πλούτο όλο και μεγαλύτερα κομμάτια για τις ανάγκες της. Και αυτή η ικανότητα ΑΔΥΝΑΤΙΖΕΙ εάν εδραιωθεί στο εσωτερικό της τάξης μια αντίληψη ΥΠΕΡΑΣΠΙΣΗΣ των ελληνικών καπιταλιστικών επιλογών της ΕΕ/ΟΝΕ ή των από πολιτική σκοπιά ΞΟΑΝΩΝ της ΕΕ/ΟΝΕ. Γιατί τότε για χάρη αυτών των ειδωλίων μπορούν να δικαιολογηθούν και να συνεχιστούν το επόμενο διάστημα οι ανθρωποθυσίες. Γιατί αν λες ότι η έξοδος από την ΕΕ/ΟΝΕ είναι αντίθετη με το εργατικό συμφέρον, τότε οι εργάτες πρέπει να φροντίσουν να ΠΑΡΑΜΕΙΝΟΥΝ στην ΕΕ/ΟΝΕ. Και πώς θα γίνει αυτό χωρίς να αποδεχτούν τους όρους αποπληρωμής ΕΕ/ΟΝΕ (που’ναι κατά κανόνα και όροι του ελληνικού καπιταλισμού); Εδώ γίνεται φανερό ότι όλα τα σωστά σημεία της ανάλυσης Μηλιού αχρηστεύονται, όπως αχρηστεύεται ένας καλολαδωμένος κινητήρας αν ρίξεις μέσα του λιγοστή ζάχαρη. Αυτή η ζάχαρη που προσπαθεί να «γλυκίσει» το ρόφημα για την «Αριστερά» του «ριζοσπαστικού μεταρρυθμισμού» λέγεται αστικός ευρωπαϊσμός.
Θα χρησιμοποιήσουμε τα λόγια του Μηλιού. Όντως «κανείς δεν μπορεί να ισχυριστεί πειστικά ότι τα πράγματα θα ήταν οπωσδήποτε καλύτερα για τους εργαζόμενους στην περίπτωση που ο ελληνικός καπιταλισμός δεν είχε υιοθετήσει ως εθνικό νόμισμα το ευρώ». Αλλά αν ισχύει αυτό που λέει ότι «η εργατική τάξη …ζημιώθηκε …από τις πολιτικές του νεοφιλελευθερισμού που κατάφερε να επιβάλει ο συλλογικός κεφαλαιοκράτης» και ότι «το ευρώ…χρησιμοποιήθηκε ως “εργαλείο” για την προώθηση αυτής της επιθετικής αστικής στρατηγικής», τότε από πού κι ως πού «η εργατική τάξη δεν ζημιώθηκε από το ευρώ»; Ο παραλογισμός προσπαθείται να συγκαλυφτεί με μια μικρή λεξούλα. Η φράση ολόκληρη είναι «η εργατική τάξη δεν ζημιώθηκε από το ευρώ καθαυτό». Αυτό το «καθαυτό» είναι πραγματικό χάρμα οφθαλμών σε μια επίδειξη «καντιανής», πλην όχι μαρξιστικής, οικονομολογίας! Πράγμα καθαυτό δεν υπάρχει απομονωμένο σ. Μηλιέ! Όλα τα πράγματα υπάρχουν σε δοσμένες και μεταβαλλόμενες σχέσεις μεταξύ τους. «Καθαυτή» είναι μόνο όλη η πραγματικότητα με τα μέρη της διαπλεκόμενα. Η είσοδος σε ΕΕ και ευρώ ζημίωσε και ζημιώνει τους εργαζόμενους, όχι καθαυτή, γιατί «καθαυτή» κι ως αφηρημένα «απομονωμένο» γεγονός δε μπορεί νοηθεί, ούτε υπήρξε ποτέ, ούτε θα υπάρξει ως τέτοια. Ζημίωσε και ζημιώνει ως πολιτική πορεία κι επιλογή που επιβεβαιώνει την κυριαρχία των καπιταλιστών στην Ελλάδα οικονομικά και πολιτικά. Η επιλογή και η πολιτική επιχειρηματολογία περί ΕΕ/ΟΝΕ δηλαδή, δεν έχει καμιά σχέση με τα εργατικά αιτούμενα, δεν αφορά στα συμφέροντα της εργατικής τάξης και γι’αυτό η χάραξη της εργατικής πολιτικής δε μπορεί να συμπροσδιορίζεται από τις πολιτικές επιλογές των καπιταλιστών και των κυβερνήσεών τους. Αυτό που μπορεί να συμπροσδιορίζει την εργατική επιλογή είναι τα βαρίδια και οι ζημίες που συνεπάγονται οι καπιταλιστικές επιλογές που έχουν ΥΛΟΠΟΙΗΘΕΙ ΗΔΗ ως σήμερα. Π.χ. το γεγονός ότι οι ανάγκες των εργαζομένων δεν συμβαδίζουν, αλλά συχνά προσκρούουν, στο παραγωγικό μοντέλο που ο ελληνικός καπιταλισμός ΕΧΕΙ ΕΠΙΛΕΞΕΙ για τους δικούς του λόγους (από το χτυπημένο κοινωνικό κράτος/δημόσιες συγκοινωνίες/περιβάλλον πόλεων μέχρι την υποβάθμιση ολόκληρων τμημάτων του βιομηχανικού/αγροτικού τομέα). (Αυτό το παραγωγικό μοντέλο η εργατική πολιτική μπορεί και πρέπει να διεκδικεί να το αλλάξει μακροπρόθεσμα, παρόλο που κάτι τέτοιο είναι αδύνατο να γίνει προς όφελός της εντός του καπιταλισμού, αλλά κι εκτός του θα είναι δύσκολο.) Ωστόσο, έχουμε να κάνουμε σήμερα με το συγκεκριμένο ευρώ και τη συγκεκριμένη ΕΕ και αυτά ΕΧΟΥΝ ζημιώσει ως τέτοια την ελληνική εργατική τάξη και ΚΑΘΕ εργατική τάξη, ως σκαλοπάτια σε ένα καπιταλιστικό κατήφορο που τώρα στην κρίση φαίνεται ότι οδηγεί όλους τους λαούς στην άβυσσο. (Για τους ίδιους λόγους το «έξω από το ευρώ» επίσης είναι λάθος ως αποπροσανατολιστικό σύνθημα.)
Κι επειδή όλα τα πράγματα υπάρχουν σε δοσμένες και μεταβαλλόμενες σχέσεις μεταξύ τους, μπορεί κανείς να ρωτήσει, ως ύστατη υπεράσπιση του ευρώ: Μήπως σε κάποιες άλλες κοινωνικές/πολιτικές συνθήκες, εκτός του νεοφιλελευθερισμού, θα μπορούσε το ευρώ να ΕΙΝΑΙ ΚΑΛΟ για την ευρωπαϊκή εργατική τάξη; Αλλά σε ποιες ακριβώς συνθήκες θα μπορούσε να αναφέρεται ο σ. Μηλιός; Μήπως στο σοσιαλισμό και την εργατική εξουσία; Και όντως αυτό υπαινίσσεται ο Μηλιός όταν ερωτά τι θα γίνει με το ευρώ αν επιβληθεί ΠΡΩΤΑ (καλοδουλεμένο σενάριο!) στη Γαλλία και τη Γερμανία η εργατική πολιτική.
Εδώ θα μπορούσαμε να προβληματιστούμε ότι υπάρχει το ενδεχόμενο «η επαναστατική διαδικασία» ΝΑ ΜΗΝ «έχει προηγηθεί στη Γαλλία και τη Γερμανία» ΟΥΤΕ «στη Βρετανία», όπως ο Μηλιός ελπίζει, έτσι ώστε να μην χρειάζεται να πάρει θέση για το τι προτείνει στο ΕΛΛΗΝΙΚΟ εργατικό κίνημα για το θέμα για το οποίο μάλιστα έγραψε ολόκληρο το άρθρο, δηλ. το ευρώ! Πρέπει μήπως να περιμένουμε ΜΕΧΡΙ να σημειωθεί εργατική νίκη στη Γαλλία, τη Γερμανία κλπ; Να προσεύχεται η ρεφορμιστική αριστερά να τα βάλουν κάποιοι άλλοι σύντροφοι στο εξωτερικό με την κρίση και το ευρώ γιατί εδώ αυτοί έχουν πελαγώσει; Και πράγματι ο σ. Μηλιός εκεί καταλήγει, αφού μένει άφωνος μπροστά στο ενδεχόμενο εξάλειψης του ευρώ που το θεωρεί κατά βάθος προοδευτικό («Τι θα συμβεί όμως με το ευρώ στην περίπτωση που η αλλαγή του ταξικού συσχετισμού δυνάμεων θέσει στην ημερήσια διάταξη ριζικές οικονομικές και κοινωνικές τομές… Το ερώτημα δεν μπορεί να τεθεί σήμερα.» Μα αν οι εργατικοί αγώνες που υποτίθεται ότι προτείνεις είναι ρεαλιστικοί, τότε ΑΥΤΟ ΑΚΡΙΒΩΣ ΤΟ ΕΡΩΤΗΜΑ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙ ΕΝΑ ΑΡΘΡΟ ΓΙΑ ΤΟ ΕΥΡΩ!!). Και αν το ίδιο καθίσουν να περιμένουν όλες οι εργατικές τάξεις, καθώς καθεμία μόνη της κι απομονωμένη είναι αδύναμη απέναντι στο παγκόσμιο καπιταλιστικό τέρας; Ίσως το «δικαίωμα» της αναμονής το έχει μόνο η ελληνική εργατική τάξη με τις «καθεστωτικά» και «ριζοσπαστικά» «μεταρρυθμιστικές αριστερές».
Αλλά ας είναι… Ας θεωρήσουμε την περίπτωση που έχει επιβληθεί ο εργατικός σοσιαλισμός στην Ευρώπη και την οικονομική πολιτική χαράζουν απ’άκρη σ’άκρη τα … εργατικά Συμβούλια! Τότε εκτός από κάποιο κοινό νόμισμα (;;;;;) ΣΙΓΟΥΡΑ θα ήταν ΚΑΛΟΙ ΚΑΙ ΟΙ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΟΙ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΙ που θα προστάτευαν την σοβιετική ήπειρο από τη μιλιταριστική αυθαιρεσία του υπόλοιπου καπιταλιστικού κόσμου, μέχρι να γίνει κι εκεί η επανάσταση. Επίσης μπορούμε να ΦΑΝΤΑΣΤΟΥΜΕ –και ας μην συναγωνιστούμε στη φαντασία- ότι στη Σοβιετική Ευρώπη θα ήταν ΚΑΛΗ μια κοινή αγροτική πολιτική (ΚΑΠ), επίσης θα ήταν καλό να υπάρχουν κάποια –σοβιετικά βεβαίως βεβαίως!- ΜΟΝΟΠΩΛΙΑ σε κεντρικούς τομείς της οικονομίας, θα ήταν καλό ενδεχομένως για μια σύντομη περίοδο να ΕΝΤΕΙΝΟΥΝ ΤΗΝ ΕΡΓΑΣΙΑ τους οι απελευθερωμένοι εργάτες, όχι πια για το συμφέρον των καπιταλιστών, αλλά για να ανοικοδομήσουν τις κοινωνίες τους κατά τις ανάγκες τους, θα ήταν ίσως καλό να υπάρξουν πολλοί σοβιετικοί θεσμοί και πολλά μέτρα που μπορείς αποδώσεις ίδιο όνομα με τους σημερινούς καπιταλιστικούς θεσμούς. Αυτό σημαίνει ότι ΣΗΜΕΡΑ οι ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΤΙΚΟΙ θεσμοί του ευρώ, της ΚΑΠ, των μονοπωλίων, των εξοπλισμών, της εντατικοποίησης της εργασίας κλπ κλπ είναι καλοί κι ότι η εξάλειψή τους θα επιβαρύνει την εργατική τάξη; Κάθε άλλο. Άρα το νόημα που μπορεί να έχει το επιχείρημα για το «ευρώ καθαυτό» μπορεί να είναι το ένα από τα δύο.
α)Ή μιλά για κάποιο ΑΛΛΟ ευρώ σε μια ΑΛΛΗ σοσιαλιστική κοινωνία και ΟΧΙ για το ΥΠΑΡΚΤΟ ευρώ της ΥΠΑΡΚΤΗΣ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΤΙΚΗΣ ΕΕ κι ΕΛΛΑΔΑΣ, οπότε είναι ένα επιχείρημα και ουτοπικό και χωρίς πρακτικό νόημα και άσχετο. Ουτοπικό επειδή ο τρόπος που θα ρυθμίσει το εργατικό κίνημα τα οικονομικά ζητήματα όταν πάρει την εξουσία, δε μπορεί να καθοριστεί a priori. Μη πρακτικό επειδή τώρα η συζήτηση δεν το βοηθά ΝΑ ΠΡΟΧΩΡΗΣΕΙ ούτε προς «την εξουσία» ούτε προς την υπεράσπιση των κεκτημένων θέσεών του. Και άσχετο επειδή δεν είναι δυνατό να μπερδεύουμε με ίδια ονόματα θεσμούς (εδώ το νόμισμα) με ΤΕΛΕΙΩΣ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ σε ΤΕΛΕΙΩΣ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ.
β)Ή, αλλιώς, αποτελεί απόχρωση της ρεφορμιστικής λογικής, που μπορεί να μη θέλει «μια αριστερή ή έστω προοδευτική κυβέρνηση, που θα εκφράζει τα συμφέροντα της “χώρας” και της “ανάπτυξης”» για την έξοδο από το ευρώ –αλλά θέλει «μια αριστερή ή έστω προοδευτική κυβέρνηση» που θα διαχειριστεί το ίδιο το ευρώ και την ΕΕ και το ελληνικό αστικό κοινοβούλιο κλπ κλπ για τα συμφέροντα –ποιου τα συμφέροντα αλήθεια, όταν η παραμονή στο ευρώ απαιτεί εργατικές θυσίες;
Όσο για την οδό που οδήγησε το σ. Μηλιό και άλλους συντρόφους σε όλα αυτά (ίσως το «κάψιμο» από τον πατριωτικό σταλινικό απομονωτισμό), «ο δρόμος προς την κόλαση είναι στρωμένος με καλές προθέσεις» και άρα η οδός αυτή δεν έχει τόση σημασία όσο ο προορισμός!
Τελικά ο σ. Μηλιός πρέπει να μας πει: πόσες και ποιες θυσίες αποδέχεται για να παραμείνουμε στο ευρώ; Κι επειδή η απάντηση μπορεί να είναι «φυσικά καμία», προειδοποιούμε ότι αυτό θα σημαίνει τη μετατροπή όλης της επιχειρηματολογίας για το συμφέρον παραμονής στο ευρώ σε κάτι λιγότερο περίπλοκο. Χωρίς καμία θυσία η «χώρα» θα βγει βεβαιότατα από το ευρώ -θα τη βγάλουν οι άλλοι ή το ευρώ θα καταργηθεί για όλους!- και η επιχειρηματολογία τότε θα μοιάζει με αποπροσανατολιστικό μοιρολόγι μιας χαμένης ρεφορμιστικής ουτοπίας, με θρηνολόγημα χωρίς πρόταση και χωρίς επιρροή.
Παρακάτω ο Μηλιός μιλάει για μέτρα «αναδιανομής» προς τους εργαζόμενους και φορολόγησης του κεφαλαίου. Μα αν επιβληθούν αυτά τα –τελείως ασύμβατα με τα καπιταλιστικά συμφέροντα- μέτρα, θα πετάξουν την Ελλάδα έξω από την ΟΝΕ και την ΕΕ την άλλη μέρα! Τελικά αυτό θα είναι υπέρ ή κατά της εργατικής τάξης;
Εν κατακλείδι
Το ότι η παραμονή στη δραχμή δε θα σήμαινε καλύτερες μέρες από το ευρώ, δε σημαίνει ότι η Αριστερά έχει να επιλέξει ανάμεσα στα δύο. Και τα δύο μπορούν να είναι όργανα της αστικής τάξης εναντίον της –το μαχαίρι και το περίστροφο. Πρόκειται για ψευτοδίλημμα. Η Αριστερά έχει να επιλέξει τις μεθόδους –και πιο εύκολα ίσως τα συνθήματα- που βοηθούν την εργατική τάξη να ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΟΠΟΙΗΘΕΙ πολιτικά και να ΟΡΓΑΝΩΘΕΙ πρακτικά απέναντι στην αστική τάξη. Και το σύνθημα της υπεράσπισης του ευρώ υποσκάπτει ΚΑΙ ΤΑ ΔΥΟ αυτά τα καθήκοντα.
Αυτά δεν έχουν φυσικά καμία σχέση με την υπόθεση υποτίμησης της δραχμής για «άνοδο της ελληνικής οικονομίας». Μια τέτοια υποτίμηση όντως θα βοηθήσει το μεγάλο ελληνικό κεφαλαίο, μα θα καταφέρει πλήγμα χωρίς προηγούμενο στην ελληνική εργατική τάξη –και σε μικροαστικά στρώματα. (Από μια υποτίμηση, ΕΝΑ κομμάτι του μεγάλου κεφαλαίου μπορεί να ωφεληθεί, κυρίως αυτό που θα χρησιμοποιεί πολλή εργατική δύναμη και δε θα χρειάζεται πολλά δανεικά, ή αυτό που είναι ανοιγμένο και με άλλες επενδύσεις-«σωσίβια» διεθνώς, εν ολίγοις το πιο ανταγωνιστικό –αντίθετα δε π.χ. ντόπιο τραπεζικό κεφάλαιο μπορεί να φτάσει στη χρεοκοπία λόγω σφιγμένης ως νεκρωμένης πίστωσης από τις διεθνείς αγορές και να χρειαστεί…«κρατική στήριξη»)
Με την πιο αφηρημένα-θεωρητική έννοια, μπορεί να πει κανείς, ότι μια από τις «πληγές» που έχει κληροδοτήσει από τα γεννοφάσκια του ο ελληνικός/γερμανικός/αμερικανικός/ισπανικός κλπ και διεθνής καπιταλισμός στην εργατική τάξη κάθε χώρας που παλεύει ξεχωριστά, είναι η -ΑΝΑΠΟΦΕΥΚΤΗ- στενή οικονομική εξάρτηση των καπιταλιστικών χωρών, η οποία θα αναγκάζει το κάθε καπιταλιστικό κράτος να αντιδρά βίαια σε οποιαδήποτε πολιτική ανατροπή συμβεί σε κάποιον εταίρο –έστω κι ανταγωνιστή- του. Αυτή η αντίδραση ίσως τρομάζει πολλούς που δε θέλουν την «απομόνωση της χώρας». Αλλά αφενός οι εκβιασμοί των Γάλλων καπιταλιστών προς π.χ. προς τους Βέλγους εργάτες που εξεγείρονται, ότι θα τιμωρηθούν με διεθνή απομόνωση, δε μπορεί να χαλιναγωγούν τους δεύτερους –αντίθετα πρέπει να τους κατευθύνουν σε μια έμπρακτα διεθνιστική πολιτική και τακτική. Αφετέρου αυτοί οι εκβιασμοί, ακριβώς λόγω της πρωτοφανούς αστάθειας του πολιτικού και οικονομικού εποικοδομήματος, είναι συχνά γαυγίσματα από σκύλους που λίγο μπορούν να δαγκώσουν και που αν δαγκώσουν θα το κάνουν με τεράστιο κόστος πολιτικό και οικονομικό κόστος. Αυτό το αποδεικνύουν, από διάφορες πλευρές είναι αλήθεια, τα παραδείγματα περιπτώσεων όπως η Ισλανδία ή η Αργεντινή ή ο Ισημερινός. Τα χρέη διαγράφονται ή έστω αναδιαπραγματεύονται όχι μόνο ανάλογα με το κατά πόσο είναι οικονομικά εφικτό να πληρωθούν, αλλά και με το κατά πόσο είναι ΠΟΛΙΤΙΚΑ εφικτό. Τα χρέη διαγράφονται ακόμη και με πρωτοβουλία των ντόπιων αστικών τάξεων που επιδιώκουν μια αναβάθμισή τους στο διεθνή ανταγωνισμό (τέτοια στοιχεία έχει π.χ. η περίπτωση του Ισημερινού, όπου η εξιδανικευμένη κυβέρνηση Κορέα δεν είναι και η φιλολαΐκότερη, με τις ιδιωτικοποίησεις/απολύσεις της και το κυνήγι κατά των ιθαγενών για χάρη της εξόρυξης πετρελαίου).
Ο σ. Μηλιός «θα’πρεπε» να εμβαθύνει περισσότερο σε αυτό που ο ίδιος αναφέρει κατά περίπτωση: «Η κρίση χρέους στη ΖτΕ, που στην παρούσα συγκυρία οξύνεται στην Ιρλανδία (και την Πορτογαλία) καθιστά σαφές ότι υφίστανται οι οικονομικές και κοινωνικές προϋποθέσεις για τη σύγκλιση των αγώνων των Ευρωπαίων εργαζομένων με στόχο την ανατροπή της σημερινής νεοφιλελεύθερης αρχιτεκτονικής της ΕΕ.» Και «θα’πρεπε» να απαλλαχτεί από τις αυταπάτες περί ευρώ ή περί «δυνατότητας της ΕΚΤ να χρηματοδοτεί απευθείας τις χώρες-μέλη της ΖτΕ» και άλλων εύσχημων τρόπων να μπει η μεταρρύθμιση των θεσμών από το παράθυρο όταν –υποτίθεται- την έχεις βγάλει από την πόρτα του «ριζοσπαστικού μεταρρυθμισμού».
Αλλά τελικά αυτή δεν είναι μια συζήτηση για το Μηλιό, ούτε για το Λαπαβίτσα, ΟΥΤΕ για τα στελέχη της ρεφορμιστικής Αριστεράς. Κάποιες πολιτικές παραδόσεις ΔΕΝ μπορούν να αλλάξουν ποτέ κι αυτό αποδεικνύεται περίτρανα σήμερα, στην κρίση. Αυτή είναι μια συζήτηση για τη στοχοθεσία της επαναστατικής Αριστεράς και τις όποιες δικές της αυταπάτες.
ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΝ
Επίσης είναι λάθος ότι στον καπιταλισμό «κάθε οικονομική διαδικασία αποτελεί απλώς μέσο, ώστε «το χρήμα να παράγει διαρκώς περισσότερο χρήμα». Η λέξη «χρήμα» πρέπει να αντικατασταθεί με τη λέξη «αξία» ή καλύτερα «κεφάλαιο». Αυτό δεν είναι σχολαστική/φιλολογική παρατήρηση. Το πρόβλημα που αντιμετωπίζει ο διεθνής καπιταλισμός είναι ότι από χρήμα έχει πολύ (με τις διάφορες μορφές του χρήματος), αλλά αυτό αντικατοπτρίζει όλο και λιγότερη «κεφαλαιακή αξία», ακριβέστερα όλο και ΛΙΓΟΤΕΡΗ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΑ ΣΥΣΣΩΡΕΥΣΗΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ. Είναι η συζήτηση για την πτώση του %κ και την υπερσυσσώρευση. Ο ελληνικός καπιταλισμός όντως ωφελήθηκε έστω κι από το «χρήμα» (τις πιο εύκολες επενδύσεις με συνεταίρους ευρωπαίους, την πιο εύκολη πίστωση σε αγορές πέραν της ΕΕ, λόγω συμμετοχής του στην ΕΕ κλπ). Αλλά από την άλλη, ήρθε πια η στιγμή να αποδείξει ότι αυτή η παρακαταθήκη μπορεί να του χρησιμεύσει έμπρακτα και μακροχρόνια στην ανέλιξή του στο διεθνή συσχετισμό δύναμης –κι αυτό σημαίνει επίθεση στους εργάτες, σε καιρό οξυμένου ανταγωνισμού, ώστε οι «επενδύσεις» να αποδώσουν, χωρίς κι αυτό να του εξασφαλίζει τίποτα με απόλυτη σιγουριά. Αυτό το ζήτημα υπάρχει για όλη τη Δύση βέβαια, με περισσότερο ή λιγότερο οξύ τρόπο. Και γενικά θα οξύνεται μέχρι να υπάρξει ή η εργατική απάντηση ή η καπιταλιστική παλινόρθωση των τρόμων του αμέσως προηγούμενου αιώνα.
Βασίλης Μορέλλας, μέλος ΔΕΑ, εκπαιδευτικός
27/11/2010