Το νέο όπιο του λαού;



Ο Dave Zirin, στο άρθρο που ακολουθεί απαντάει στο άρθρο του Terry Eagleton, και ισχυρίζεται ότι ο Αθλητισμός δεν έχει σχέση μόνο με το συντηρητικό εθνικισμό. Έχει σχέση και με τη συγκίνηση της συνεύρεσης με τους συνανθρώπους μας στην απόλαυση και τον ενθουσιασμό.

Ο Dave Zirin είναι συγγραφέας του βιβλίου A People’s History of Sports in the United States (Μια Λαϊκή Ιστορία του Αθλητισμού στις Ηνωμένες Πολιτείες). Γράφει για τον αθλητισμό στο περιοδικό The Nation, και είναι ο πρώτος αρθρογράφος για σπορ στα 150 χρόνια της ύπαρξης του περιοδικού.

Ακολουθεί το άρθρο του Dave Zirin:

Ο Terry Eagleton είναι ένα από τα μεγαλύτερα μυαλά της ευρωπαϊκής Αριστεράς, ενδεχομένως από την εποχή του Κρόμγουελ. Όμως, η έλλειψη κατανόησης της σχέσης μεταξύ του αθλητισμού και της σύγχρονης κοινωνίας στο πρόσφατο άρθρο του στην ιστοσελίδα του Guardian, με τίτλο «Ποδόσφαιρο: Ένας αγαπητός φίλος του καπιταλισμού», απαιτεί μια απάντηση. Ο Eagleton γράφει:

«Αν κάθε δεξιό thinktank σκεφτόταν ένα τρόπο να αποσπάσει την προσοχή του πληθυσμού από την πολιτική αδικία και να και να τους αποζημιώσει για μια ζωή σκληρής δουλειάς, η λύση σε κάθε περίπτωση θα είναι η ίδια: το ποδόσφαιρο».

Και συνεχίζει λέγοντας:

«Αλλά κατά μεγάλο ποσοστό το ποδόσφαιρο σήμερα είναι το όπιο του λαού, για να μην μιλήσουμε για κοκαΐνη».

Και τέλος:

«Κανείς που να θέλει να φέρει την πολιτική αλλαγή δεν μπορεί να αρνηθεί το γεγονός ότι αυτό το παιχνίδι θα πρέπει να καταργηθεί».

Αυτός ο χαρακτηρισμός είναι ένα παλιό σχήμα λόγου για την Αριστερά και τόσο μπαγιάτικο που η ανάγνωση της στήλης του Eagleton φάνηκε να κλωτσάει τη σκόνη από την οθόνη του υπολογιστή μου. Όσοι από εμάς αγαπούν τον αθλητισμό πρέπει επίσης να είναι και κορόιδα. Πρέπει να έχουμε εξαπατηθεί. Είμαστε άραγε εθισμένοι και προσκολλημένοι σ’ ένα παιχνίδι που δεν έχει καμία απελευθερωτική αξία, με την προσοχή μας μόνιμα αποσπασμένη μακριά από αυτό που «πραγματικά έχει σημασία»; Αυτά είναι ελιτίστικες ανοησίες.

Δεν αγαπάμε τα σπορ, επειδή είμαστε σαν τα μωρά και επιζητούμε ως θηλή τον συνεχή περισπασμό από τα προβλήματα. Τα αγαπάμε επειδή είναι συναρπαστικά, ενδιαφέροντα και, στις καλύτερες στιγμές τους, ανυψώνονται στο επίπεδο της τέχνης. Ίσως ο Lionel Messi ή ο Mia Hamm να είναι πράγματι λαμπροί καλλιτέχνες που, λόγω της έμπνευσής τους, αιχμαλωτίζουν τα καλύτερα ένστικτα των ανθρώπων.

Απορρίπτοντας το ποδόσφαιρο, ο Eagleton συνάμα απορρίπτει και αυτό που είναι ταυτόχρονα ανθρώπινο και εντυπωσιακό στις φυσικές δεξιοτεχνίες που αναπτύσσει ο συναγωνισμός. Μπορούμε να σταθούμε με δέος απέναντι στις πυραμίδες, αν και αντιλαμβανόμαστε τη δουλεία και τη δυστυχία που περιελάμβανε η κατασκευή τους. Μπορούμε να ευφραίνουμε την ψυχή μας με τη μουσική gospel, ακόμα και αν γνωρίζουμε ότι η ύπαρξή της οφείλεται τόσο στον πόνο όσο και στην ελπίδα. Κατ’ αναλογία, στον επαγγελματικό αθλητισμό, μαζί με την πολιτική και τον πόνο που τον περιβάλλουν και μερικές φορές απειλούν να τον πνίξουν, συνυπάρχει και μια τέχνη που μπορεί να κόψει την ανάσα.

Αλλά όπως σε όλες τις τέχνες, ο αθλητισμός στην ουσία του -αυτό που μας ελκύει σε αυτόν από την πρώτη στιγμή- εμπεριέχει μια απελευθερωμένη όψη των ανθρώπινων δυνατοτήτων -του τι θα μπορούσαμε όλοι να ήμασταν σε μια κοινωνία η οποία δεν θα μας συνέθλιβε. Πράγματι, πάρα πολλοί από εμάς παρακολουθούν αντί να παίζουν. Αλλά αυτό δεν είναι λάθος του αθλητισμού. Γιατί η σύγχρονη κοινωνία δεν είναι παρά μια προσωρινή εποχή στην ιστορία. Αλλά ο αθλητισμός διαπερνά τους αιώνες και απορρίπτοντάς τον απορρίπτουμε την ίδια μας την ιστορία ως είδος.

Γνωρίζουμε πλέον ότι οι άνθρωποι έπαιζαν την ίδια στιγμή που προσπαθούσαν να ντυθούν και να τραφούν. Ο αθλητισμός είναι μια ανθρώπινη δραστηριότητα, όπως η μουσική, ο χορός ή η οργάνωση της αντίστασης. Τα αθλήματα μπορεί να μην έχουν «σημασία» εξετάζοντάς τα σε αποστειρωμένες συνθήκες, όμως το πάθος που επενδύουμε σε αυτά τα μεταμορφώνουν. Μορφοποιούνται σε κάτι πολύ πέρα από την απόδραση ή ένα όχημα για οπισθοδρομικές ιδέες και μετατρέπονται σε ένα ουσιαστικό κομμάτι της ζωής μας. Όπως ακριβώς αθλήματα σαν το ποδόσφαιρο αντικατοπτρίζουν την κοινωνία μας, έτσι αντανακλούν και τους κοινωνικούς αγώνες.

Επομένως, όταν σκεφτόμαστε τον αγώνα των μαύρων για ελευθερία, στο μυαλό μας έρχονται οι Jackie Robinson και Muhammad Ali. Η ιστορία του σύγχρονου γυναικείου κινήματος είναι ελλιπής χωρίς αναφορά της ήττας του σωβινιστή Bobby Riggs από την Billie Jean King.

Αυτό επίσης εξηγεί και το γιατί η ποδοσφαιρική ομάδα της Αλγερίας είχε κίνητρο να νικήσει την Αγγλία μετά την κλασική αντι-ιμπεριαλιστική ταινία του Pontecorvo «Η Μάχη της Αλγερίας».

Και φυσικά, μια από τις πιο συγκινητικές στιγμές του αθλητισμού τον τελευταίο αιώνα: οι υψωμένες γροθιές του Tommie Smith και του John Carlos στο πόντιουμ των Ολυμπιακών Αγώνων του 1968.

Ο αθλητισμός, τελικά, είναι σαν το σφυρί. Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε το σφυρί για να χτυπήσουμε κάποιον στο κεφάλι ή μπορούμε να το χρησιμοποιήσουμε για να κατασκευάσουμε κάτι όμορφο. Έχει να κάνει με τον τρόπο που το χρησιμοποιούμε. Μπορεί να είναι βίαιος. Μπορεί να είναι άσχημος. Αλλά έχει επίσης μια απίστευτη δυνατότητα να μας φέρνει σε επαφή, να παρέχει υγεία, διασκέδαση, απόλαυση και, φυσικά, ενθουσιασμό.

Ο Eagleton, ο οποίος έχει γράψει εκτενώς για τον Καρλ Μαρξ, καλά θα κάνει να θυμάται το ρητό του:

«Τίποτα το ανθρώπινο δεν είναι ξένο για μένα».

Αυτή η τελευταία φράση είναι περισσότερο για την αποξένωση του Eagleton παρά για τη δική μας.

Μετάφραση Μαριάννα Ξ.

Category: Χωρίς κατηγορία