Το Παγκόσμιο Κύπελλο στα γήπεδα των παραγκουπόλεων της Νότιας Αφρικής



Είκοσι χρόνια μετά την απελευθέρωση του Νέλσον Μαντέλα, το Παγκόσμιο Κύπελλο πήγε στη Νότια Αφρική. Ο Viv Smith κοιτάζει πίσω από τη γκλαμουράτη πρόσοψη για να δει τι σημαίνει αυτό για τους απλούς ανθρώπους.

Όταν ο Νέλσον Μαντέλα αποφυλακίστηκε το 1990, 50.000 άνθρωποι περίμεναν να τον ακούσουν. «Η πορεία μας προς την ελευθερία είναι μη αναστρέψιμη» τους είπε. Μετά από περισσότερα από 40 χρόνια επιβολής του διαχωρισμού του απαρτχάιντ και της στέρησης όλων των δημοκρατικών δικαιωμάτων από τους μαύρους Νοτιοαφρικανούς, υπήρχε επιτέλους ελπίδα για το μέλλον. Η Hilda Ndude ήταν εκεί. «Υπήρχε απίστευτη αισιοδοξία», λέει. «Γνωρίζαμε ότι μια νέα Νότια Αφρική είχε γεννηθεί».

Αλλά 20 χρόνια μετά, η αισιοδοξία φθίνει.

Το Παγκόσμιο Κύπελλο Ποδοσφαίρου διοργανώνεται στη Νότια Αφρική αυτό τον χρόνο. Έτσι, για μια ακόμη φορά, τα μάτια του κόσμου έχουν στραφεί στη χώρα αυτή. Αυτό όμως που θα δουν είναι η επιστροφή μιας πρακτικής που συνδέεται στενά με τη Νότια Αφρική του απαρτχάιντ -τη βίαιη απομάκρυνση των μαύρων από τα σπίτια τους. Τεράστιες παραγκουπόλεις κατασκευάστηκαν για να πεταχτούν οι φτωχοί των αστικών περιοχών, ώστε να μην παρεμποδίζουν τη μαζική ανέγερση σταδίων και άλλων κατασκευαστικών έργων.

Τριάντα χιλιόμετρα από το κέντρο της πόλης του Κέιπ Τάουν είναι μια περιοχή που οι ντόπιοι ονομάζουν Blikkiesdorp – η «ντενεκεδούπολη». Εδώ στοιβάζονται το ένα πάνω στο άλλο σιδερένια παραπήγματα ύψους από τρία έως έξι μέτρα, όπου μέσα σε ένα δωμάτιο στεγάζονται ολόκληρες οικογένειες. Οι τοίχοι είναι φτιαγμένοι από ένα τόσο λεπτό φύλλο ψευδαργύρου που μπορεί να κοπεί με ένα ψαλίδι. Οι παράγκες βρίσκονται σε μια απέραντη σκονισμένη πεδιάδα χωρίς ηλεκτρικό ρεύμα, φωτισμό ή ύδρευση. Τουλάχιστον τέσσερις οικογένειες μοιράζονται μία τουαλέτα και μία βρύση κρύου νερού. Είναι μίλια μακριά από κάθε χώρο εργασίας και υπάρχουν ελάχιστα μεταφορικά μέσα που να εξυπηρετούν την περιοχή. Πολλοί από τους κατοίκους είναι φορείς του ιού HIV/AIDS, αλλά δεν μπορούν να φτάσουν στις κλινικές. Ο Τύπος της Νοτίου Αφρικής έχει ονομάσει αυτές τις περιοχές «στρατόπεδα συγκέντρωσης», επειδή είναι περιφραγμένες και περιπολούνται από την αστυνομία.

Η Ziettha Meyer αναγκάστηκε να πάει στο Blikkiesdorp από έναν κοινωνικό λειτουργό, ο οποίος απείλησε να την κλείσει στη φυλακή αν δεν το έκανε. «Απλά μας παράτησαν εδώ σαν να ήμασταν ένα μάτσο κοτόπουλα», λέει. «Δεν είχαμε επιλογή». Σύμφωνα με το νέο νόμο για τις παραγκουπόλεις, προβλέπεται φυλάκιση πέντε ετών για όσους δεν μετακομίσουν όταν κληθούν. Από την άλλη πλευρά, σύμφωνα με το Δημοτικό Συμβούλιο του Κέιπ Τάουν, το Blikkiesdorp είναι «μια προσωρινή περιοχή μετεγκατάστασης». Με το επιχείρημα αυτό προσπάθησαν να «μετεγκαταστήσουν» εκεί τους ανθρώπους από τους μαύρους δήμους, όπως το Joe Slovo, το οποίο βρίσκεται στο δρόμο από το διεθνές αεροδρόμιο του Κέιπ Τάουν προς το κέντρο της πόλης. Το Joe Slovo είναι ένας «ανεπίσημος καταυλισμός» που βρίσκεται στο Langa, το παλαιότερο μαύρο δήμο στο Δυτικό Κέιπ Τάουν. Οι διοργανωτές του παγκοσμίου κυπέλου το αποκαλούν «αντιαισθητικό» και θέλουν να φύγει. Όμως, οι 20.000 κατοίκοι που ζουν εκεί αντιστέκονται. Έχουν παλέψει με επιτυχία την μη απομάκρυνσή τους από τότε που ανακοινώθηκε το Παγκόσμιο Κύπελλο.

Η Zodwa Nsibande είναι η γραμματέας του νεολαιίστικου κινήματος Abahlali base Mjondolo, του κινήματος των κατοίκων των παραγκουπόλεων που δημιουργήθηκε για να προστατεύσει και να υποστηρίξει όσους ζουν εκεί. «Οι άνθρωποι αναγκάζονται να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους και αντιμετωπίζονται σαν ζώα», είπε στο Socialist Worker. «Ζούμε υπό διαρκή απειλή. Οι άνθρωποι φοβούνται να μετακομίσουν επειδή γνωρίζουν ότι δεν θα μπορέσουν να επιστρέψουν ξανά στα σπίτια τους -θα έχουν κατασκευάσει κάτι στην περιοχή που έμεναν».

Η αντίσταση στη μετεγκατάσταση υπάρχει επειδή τα εκατομμύρια των ανθρώπων που ζουν σε «ανεπίσημους οικισμούς» αυτό κάνουν όλη τους τη ζωή -δημιουργούν κοινωνικούς δεσμούς και οργανώσεις. Μπορεί οι περιοχές μετεγκατάστασης να ονομάζονται «προσωρινοί», αλλά πολλοί άνθρωποι ζουν εκεί για τέσσερα ή πέντε χρόνια χωρίς να βλέπουν κανένα σημάδι μετεγκατάστασης. Αυτό είναι κοινό χαρακτηριστικό όλων των διεθνών εκδηλώσεων μεγάλης κλίμακας. Κατά τα τελευταία 20 χρόνια, οι Ολυμπιακοί Αγώνες έχουν εκτοπίσει περίπου δύο εκατομμύρια ανθρώπους.

Στη Νότια Αφρική, η αστυνομία έχει επίσης πάρει οδηγίες να καθαρίσει τους δρόμους από τους άστεγους για το Παγκόσμιο Κύπελλο. Ο Isaac Lewis, που είναι άστεγος, έχει συλληφθεί έξι φορές τον τελευταίο μήνα για αλητεία. «Η παρενόχληση από την αστυνομία όλο και αυξάνεται», λέει. «Θέλουν να κάνουν καλή εντύπωση στους ξένους που θα έρθουν. Είμαστε σαν έντομα για αυτούς – σαν τις μύγες». Στην απελπισία τους να μειώσουν την εγκληματικότητα κατά τη διάρκεια του Παγκοσμίου Κυπέλλου, ο αξιωματούχος της εθνικής αστυνομίας Bheki Cele έδωσε στους αστυνομικούς το δικαίωμα να «πυροβολούν και να σκοτώνουν». Στο Kwazulu Natal (KZN), έχουν συσταθεί μονάδες «Red Ant» για την καταστροφή των οικισμών των παραπηγμάτων. Ο διοικητής της πόλης του KZN, Mike Sutcliffe, απαγόρευσε την πρώτη πορεία των κατοίκων των παραπηγμάτων τον Νοέμβριο του 2009. Όταν οι κάτοικοι προχώρησαν σε διαδήλωση, η αστυνομία τους πυροβόλησε.

Όλα αυτά γίνονται για την προστασία των κρατικών «επενδύσεων» δισεκατομμυρίων που πραγματοποιήθηκαν για να φιλοξενηθεί η εκδήλωση. Το νέο γήπεδο του Κέιπ Τάουν είναι το πιο ακριβό κτίριο που χτίστηκε στη Νότια Αφρική. Το γήπεδο «καμηλοπάρδαλη» έχει προσελκύσει τη μεγαλύτερη προσοχή. Χτίστηκε σε 118 εκτάρια γης που ανήκει στους Matsafeni, μια φατρία της φυλής Swazi. Είχαν απομακρυνθεί βίαια από τη γη τους, παίρνοντας αποζημίωση ενός μόνο ραντ – δηλαδή οκτώ πένες – από το Συμβούλιο που είναι πιόνι του Αφρικανικού Εθνικού Κογκρέσου. Οι άνθρωποι έκαναν μηνύσεις. Ο δικαστής του Ανώτατου Δικαστηρίου, Ntendeya Mavundla, παρομοίασε το Συμβούλιο με «αποικιοκράτες που σφετερίστηκαν τη γη από τους αφελείς Αφρικανούς με αντάλλαγμα λαμπερά κουμπιά και καθρέφτες».

Ταυτόχρονα, οι κατασκευαστές του γηπέδου έκαναν έξωση ένα τοπικό σχολείο και κατέλαβαν τις τάξεις. Τα παιδιά κάνουν τώρα τα μαθήματά τους σε κοντέινερς -δύο μίλια μακριά. Δεν αερίζονται και είναι ζεστά και υγρά. Καθημερινά συμβαίνουν περιστατικά λιποθυμίας. Οι άνθρωποι που ζουν στη σκιά του σταδίου, χωρίς τρεχούμενο νερό ή ηλεκτρικό ρεύμα, είναι οργισμένοι με τη σπατάλη πόρων και τη μεταχείριση που τους επιφυλάσσεται.

Όταν Νέλσον Μαντέλα απελευθερώθηκε, υποσχέθηκε στην παγκόσμια άρχουσα τάξη ότι το ANC θα ξεφορτωνόταν το απαρτχάιντ -αλλά δεν θα προχωρούσε στο σοσιαλισμό. Η κατάργηση του απαρτχάιντ, μετά από μια από τις πιο ηρωικές μάχες του 20ου αιώνα, ήταν μια τεράστια επιτυχία. Ένα αδίστακτο ρατσιστικό σύστημα ηττήθηκε από την κινητοποίηση των μαύρων εργαζομένων και της μαύρης κοινότητας. Αλλά η αποτυχία να υπερνικήσουν τον καπιταλισμό σημαίνει ότι η ανισότητα παραμένει.

Η διοργάνωση του Παγκοσμίου Κυπέλλου στις ακτές της Νότιας Αφρικής υπενθυμίζει στους ανθρώπους τι συμβαίνει όταν επικρατεί ο νεοφιλελευθερισμός. Όταν οι επευφημίες σταματήσουν και οι επισκέπτες φύγουν, αυτό που θα παραμείνει είναι το έντονο και αυξανόμενο χάσμα μεταξύ πλουσίων και φτωχών. Η πραγματικότητα είναι ότι, μετά από 46 χρόνια απαρτχάιντ και 15 χρόνια καπιταλισμού της ελεύθερης αγοράς, οι Νοτιοαφρικανοί περιμένουν ακόμα την ελευθερία.

Μια χώρα των σκληρών αντιθέσεων

Η Νότια Αφρική έχει πληθυσμό 50 εκατομμύρια ανθρώπους -και το μεγαλύτερο χάσμα στον κόσμο μεταξύ πλουσίων και φτωχών. Η ένδεια, η πείνα και ο συνωστισμός συνυπάρχουν με την αφθονία. Ένας στους τέσσερις είναι άνεργοι ενώ 18 εκατομμύρια ζουν με λιγότερο από 2 δολάρια την ημέρα.

Από το τέλος του απαρτχάιντ έχει σημειωθεί κάποια ανάπτυξη της μαύρης μεσαίας τάξης. Αλλά λόγω του τρόπου με τον οποίο το απαρτχάιντ εξαθλίωνε τον λαό με βάση τη φυλή, οι μαύροι αποτελούν τη μεγάλη πλειοψηφία του φτωχού πληθυσμού -το 95%. Το 2007, ο πρόεδρος Thabo Mbeki περιέγραψε την ανάληψη της διοργάνωσης του Παγκόσμιου Κυπέλλου ως «μία στιγμή όπου η Αφρική σήκωσε ψηλά το ανάστημά της και αποφασιστικά γύρισε σελίδα στους αιώνες της φτώχειας και των συγκρούσεων». Αλλά για τους Νοτιοαφρικανούς τα τεράστια γήπεδα συμβολίζουν την κατασπατάληση των απαραίτητων για αυτούς εκατομμυρίων.

Η υπέρβαση του κόστους των γηπεδικών κτιρίων ανάγκασε το Δημοτικό Συμβούλιο του Γιοχάνεσμπουργκ να περικόψει από το δημοτικό προϋπολογισμό περισσότερα από 80 εκατομμύρια λύρες, που σημαίνει σκληρές περικοπές δαπανών. Εν τω μεταξύ οι εργαζόμενοι που έχουν κατασκευάσει τα στάδια δεν θα είναι σε θέση να αγοράσουν εισιτήρια για να μπουν στο εσωτερικό τους. Κάθε ένας από τους αγώνες θα κοστίσει μέχρι και 550 λύρες, σε σύγκριση με μέσο εβδομαδιαίο μισθό των οικοδόμων που είναι 51 λύρες. «Είναι μια εκδήλωση που οξύνει τις ταξικές σχέσεις στη χώρα μας», λέει ο Castro Ngobese του συνδικάτου μεταλλεργατών Numsa. «Οι άνθρωποι δεν έχουν χρήματα να ικανοποιήσουν ακόμη και βασικές τους ανάγκες όπως το ψωμί, το γάλα και ένα αξιοπρεπές γεύμα».

Oι απεργοί κερδίζουν το αίτημα

για καλύτερες αμοιβές

Περισσότεροι από 70.000 εργαζόμενοι που απασχολούνται στα έργα για τη διοργάνωση του Παγκόσμιου Κυπέλλου έχουν κατέβει σε απεργιακές κινητοποιήσεις για καλύτερους μισθούς και συνθήκες εργασίας. «Εμείς δεν αγωνιζόμαστε για ψωμί -αγωνιζόμαστε για ψίχουλα», λέει ο Lesiba Seshoka, ο εκπρόσωπος της Εθνική Ένωση Εργατών στα ορυχεία. Έχουν υποσχεθεί στον κόσμο 500.000 θέσεις εργασίας -αλλά μέχρι στιγμής μόνο 22.000 θέσεις εργασίας έχουν δημιουργηθεί στην κατασκευή των σταδίων. Στατιστικά στοιχεία της Νότιας Αφρικής δείχνουν μια μείωση της απασχόλησης στον κατασκευαστικό τομέα κατά 22.000 θέσεις εργασίας την περίοδο 2007-2008. Έτσι, το κέρδος είναι μηδέν.

Η πιο υψηλά αμειβόμενες θέσεις εργασίας προορίζονται για τους λευκούς εργαζόμενους. Ωστόσο, στους υπεργολάβους και τους μεσίτες της εργασίας έχει δοθεί η δυνατότητα να απασχολούν εργαζόμενους σε τριμηνιαίες συμβάσεις σε αντάλλαγμα για τη «δημιουργία θέσεων εργασίας». Αυτό έχει περιορίσει τα δικαιώματα των εργαζόμενων, πράγμα που καθιστά ευκολότερη την απόλυση. Και η εργασία είναι επικίνδυνη -οι επιθεωρητές υγείας και ασφάλειας απέτυχαν να ελέγξουν το 52% των εργοταξίων του Παγκόσμιου Κυπέλλου.

Ωστόσο, οι εργαζόμενοι εξακολουθούν να συνεχίζουν να αγωνίζονται. Έχουν απεργήσει 26 φορές από το 2007, κερδίζοντας σοβαρές κατακτήσεις -όπως δωρεάν μεταφορά από και προς την εργασία και 12% αύξηση των μισθών και μπόνους. Οι εργαζόμενοι στον ξενοδοχειακό κλάδο έχουν πραγματοποιήσει επίσης μια σειρά από απεργίες και διαδηλώσεις. Απειλούν να απεργήσουν κατά τη διάρκεια του Παγκόσμιου Κυπέλλου, αν τα αιτήματά τους για αύξηση μισθών δεν ικανοποιηθούν.

Τα αδίστακτα κέρδη του αθλητισμού

Το 94% των εσόδων της FIFA, της διοργανώτριας του Παγκόσμιου Κυπέλλου, προέρχεται από χορηγίες -και επιβάλλει ανηλεώς «τα δικαιώματά» τους. Στη Νότια Αφρική, η FIFA αναφέρεται στην καταστολή των «πειρατών των γεγονότων», οι οποίοι, όπως λένε, «επιδιώκουν να επωφεληθούν από ένα γεγονός στο οποίο δεν συνέβαλαν».

Αυτό να το πούνε στους ανθρώπους που έχουν εκδιωχθεί από τα σπίτια τους. Υπάρχουν μισό εκατομμύριο μικροπωλητές στη Νότια Αφρική. Η δουλειά τους αποτελεί ζωτικής σημασίας μέσο επιβίωσης για εκατομμύρια ανθρώπους και τις οικογένειές τους. Στο Kwazulu Natal, πωλούνται καθημερινά στο δρόμο 28.000 τόνοι ψημένου καλαμποκιού. Οι πλανόδιοι πωλητές που πουλούσαν φθηνά τρόφιμα για τους οικοδόμους στα εργοτάξια των σταδίων εκδιώχθηκαν, καθώς οι εταιρείες ανέθεσαν την τροφοδοσία σε ακριβές ιδιωτικές επιχειρήσεις. Η FIFA θα επιμείνει κάθε «ανεπίσημος» πλανόδιος πωλητής να απομακρυνθεί από τις ζώνες γύρω από τα γήπεδα. Δεν θέλει τους φτωχούς Νοτιοαφρικανούς να είναι μέσα στα πόδια των χιλιάδων ανθρώπων που θα έρχονται για να παρακολουθήσουν τους αγώνες.

Επιπλέον, όλες αυτές οι αεροπορικές πτήσεις σημαίνουν ότι το Παγκόσμιο Κύπελλο του 2010 θα έχει μία από τις μεγαλύτερες περιβαλλοντικές επιπτώσεις στην αθλητική ιστορία. Τα γήπεδα είναι εκατοντάδες μίλια μακριά μεταξύ τους, που σημαίνει ότι οι φίλαθλοι θα μετακινούνται κυρίως με αεροπλάνο. Αυτά τα επιπλέον ταξίδια θα απελευθερώσουν περίπου 2,8 εκατ. τόνους διοξειδίου του άνθρακα.

Ποια είναι η κυβερνητική πολιτική σ’ αυτή την πρόκληση;

Το Υπουργείο Παιδείας έχει συνάψει μια «συνεργασία» με την Coca Cola για να διδάξουν στους μαθητές την ανακύκλωση -σε αντάλλαγμα για δωρεάν εισιτήρια για το Παγκόσμιο Κύπελλο. Αυτό αποτελεί απλά άφθονη διαφήμιση της Coca Cola μέσα από το εκπαιδευτικό σύστημα της Νοτίου Αφρικής.

Δεν θα γίνει τίποτα για την επίλυση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων ή της αυξανόμενης φτώχειας που προκαλούνται από την κατάρα του Παγκοσμίου Κυπέλλου που απειλεί την Νότια Αφρική. Οι μόνοι νικητές θα είναι οι πλούσιοι που θα βγάλουν κέρδη δισεκατομμυρίων.

Η μετάφραση έγινε από την Μαριάννα Ξ.

Category: Χωρίς κατηγορία