Εξέγερση στην Κιργιζία



Ο Lee Sustar εξετάζει το ιστορικό της εξέγερσης που σάρωσε έναν μονάρχη της Κεντρικής Ασίας ο οποίος είχε στενούς δεσμούς με την κυβέρνηση των ΗΠΑ.

Η μαζική εξέγερση που ανέτρεψε τον αυταρχικό πρόεδρο της Κιργιζίας έχει τις ρίζες της στην εξαθλίωση της μάζας του πληθυσμού και την αυξανόμενη δυσαρέσκεια για την καταπίεση και παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Όπως ήταν αναμενόμενο, πολλοί σχολιαστές στον Τύπο των ΗΠΑ επικεντρώθηκαν στις επιπτώσεις της εξέγερσης για την αμερικανική αεροπορική βάση Μάνας, ένα κρίσιμο τμήμα της αλυσίδας εφοδιασμού για τον πόλεμο των ΗΠΑ στο Αφγανιστάν.

Ορισμένοι ειδήμονες θεώρησαν ότι υπάρχει «ρωσικός δάχτυλος», γιατί ο ανατραπείς πρόεδρος της Κιργιζίας Κουρμανμπέκ Μπακίγιεφ είχε φιλοαμερικανική πολιτική. Ωστόσο, τόσο ο Ρώσος Πρόεδρος Ντιμίτρι Μεντβέντεφ όσο και ο πρωθυπουργός Βλαντιμίρ Πούτιν δεν είναι δυνατόν να είναι ευχαριστημένοι από το θέαμα των διαδηλωτών που αψήφησαν την αστυνομία, κατάσχεσαν όπλα, και κατέλαβαν το κοινοβούλιο και το προεδρικό μέγαρο.

Η αγωνία θα είναι ακόμα μεγαλύτερη στα προεδρικά παλάτια των γειτονικών κρατών της Κιργιζίας στην Κεντρική Ασία (Καζακστάν, Ουζμπεκιστάν, Τατζικιστάν και το Τουρκμενιστάν), όπου τύραννοι φοβούνται μια παρόμοια μαζική εξέγερση.

Μια λαϊκή εξέγερση σε μια χώρα με μόλις 5 εκατομμύρια κατοίκους δημιούργησε σοκ σε ολόκληρη την περιοχή. Όπως δήλωσε σε συνέντευξή του από τη Μόσχα ο Ρώσος συγγραφέας και ακτιβιστής Μπόρις Καγκαρλίτσκι:

«Ήταν περισσότερο μια κοινωνική εξέγερση παρά μια επανάσταση. Υπάρχει μεγάλη αναταραχή. Ενώ οι άνθρωποι εξεγείρονται εναντίον του σημερινού καθεστώτος, ταυτόχρονα δεν έχουν καμία εμπιστοσύνη στην αντιπολίτευση. Πρόκειται για μια κοινωνική εξέγερση με πολύ μικρή πολιτική προοπτική. Αργά ή γρήγορα, η μια ή η άλλη ομάδα των πολιτικών ελίτ θα αναλάβει την εξουσία, διότι δεν υπάρχει άλλη πολιτική δύναμη ικανή να το κάνει».

Η εξέγερση γίνεται σχεδόν πέντε χρόνια μετά το 2005, οπότε η Επανάσταση της Τουλίπας ανέτρεψε τον Ασκάρ Ακάγιεφ, ο οποίος είχε κυβερνήσει τη χώρα μετά την ανακήρυξη της ανεξαρτησίας της Κιργιζίας όταν κατέρρευσε η ΕΣΣΔ το 1991.

Την Επανάσταση της Τουλίπας ακολούθησε η διάσπαση της άρχουσας τάξης της χώρας. Ενώ οι προηγούμενες «έγχρωμες» επαναστάσεις στις πρώην δημοκρατίες της ΕΣΣΔ (Ουκρανία, Γεωργία) ήσαν ειρηνικές -σε μεγάλο βαθμό καθοδηγούμενες από μη κυβερνητικές οργανώσεις με δεσμούς με τις ΗΠΑ- η Επανάσταση της Τουλίπας επέφερε περισσότερο βίαιες κοινωνικές συγκρούσεις.

Ο Μπακίγιεφ, πρώην πρωτοπαλίκαρο του καθεστώτος Ακάγιεφ μεταβλήθηκε σε αντιπολιτευόμενο, κατέλαβε την εξουσία υποσχόμενος μια νέα εποχή δημοκρατίας και κοινωνικής δικαιοσύνης.

Μόλις ωστόσο σταθεροποιήθηκε η εξουσία του, ο Μπακίγιεφ ακολούθησε τον τρόπο διακυβέρνησης των άλλων ισχυρών της Κεντρικής Ασίας. Εκτόπισε τους αντιπάλους του στο εσωτερικό των πολιτικών ελίτ -συμπεριλαμβανομένης της επικεφαλής της νέας προσωρινής κυβέρνησης, Ρόζας Οτουνμπάγεβα- και χρησιμοποίησε τις πολιτικές διασυνδέσεις του για να συσσωρεύσει προσωπική περιουσία. Η επανεκλογή του Μπακίγιεφ το 2009 στηρίχθηκε στη νοθεία, και η οργή εναντίον του μεγάλωσε όταν προσπάθησε να μετατρέψει το γιο του σε διάδοχό του στην εξουσία.

Η εξέγερση ανάγκασε τον Μπακίγιεφ να εγκαταλείψει την πρωτεύουσα Μπισκέκ με αεροπλάνο. Η σημερινή εξέγερση έχει πολύ βαθύτερες κοινωνικές ρίζες από την Επανάσταση της Τουλίπας.

Ο αυτόπτης μάρτυρας της εξέγερσης Κιργιζιανός δημοσιογράφος Kumar Bekbolotov περιγράφει:

«Ένα πλήθος άρχισε να συγκεντρώνεται γύρω από μια στάση λεωφορείου σε μια βιομηχανική περιοχή κοντά στο κέντρο της πόλης Μπισκέκ. Αρκετοί ομιλητές απευθύνονταν σε μια ομάδα 500 ατόμων περιγράφοντας τα γεγονότα που εκτυλίσσονταν στο Talas, μια βόρεια περιφέρεια της Κιργιζίας, όπου διαδηλωτές είχαν εισβάλει σε τοπικό κυβερνητικό κτίριο και είχαν ανακηρύξει τη λαϊκή κυριαρχία.

Το πλήθος αυξανόταν, όταν τα ΜΑΤ τους περικύκλωσε, τους χτυπούσαν με κλομπ και έριχναν εναντίον τους αγριεμένα σκυλιά. Κατάφεραν να εγκλωβίσουν το πλήθος απωθώντας το προς τα λεωφορεία.

Φαινόταν σαν μια συνηθισμένη επιχείρηση της αστυνομίας. Αλλά αυτή δεν ήταν μια συνηθισμένη ημέρα. Ξαφνικά, μια μεγάλη ομάδα νεαρών διαδηλωτών, ουρλιάζοντας και φωνάζοντας, διέσπασε τους αστυνομικούς, άρπαξε πέτρες και επιτέθηκε. Αρκετοί αστυνομικοί έχασαν τα ρόπαλά τους και τα κράνη τους. Έως το τέλος της ημέρας, στην εξέγερση μετείχαν μεγάλες ομάδες 10.000-15.000 ατόμων, δεκάδες διαδηλωτές έχασαν τη ζωή τους, ένας πρόεδρος ανατράπηκε και η μοίρα μιας χώρας άλλαξε».

Αστυνομικοί σκότωσαν τουλάχιστον 75 άτομα και τραυματίστηκαν εκατοντάδες περισσότερους, αλλά τα πλήθη κατέλαβαν το προεδρικό μέγαρο και το κοινοβούλιο στις 7 Απριλίου. Καταστήματα λεηλατήθηκαν από φτωχούς και πεινασμένους ανθρώπους που κατάσχεσαν τρόφιμα και εμπορεύματα που δεν μπορούσαν να αντέξουν να αγοράσουν.

Ο Luke Harding, ρεπόρτερ της βρετανικής εφημερίδας Guardian, γράφει ότι ενώ η αντιπολίτευση ισχυρίζεται ότι είναι επιφορτισμένη για το σχηματισμό προσωρινής κυβέρνησης, η πραγματική εξουσία βρίσκεται στο λαό:

«Έξω στους δρόμους … υπάρχουν λίγες ενδείξεις ότι το νέο καθεστώς έχει τον έλεγχο του οποιουδήποτε πράγματος. Η αστυνομία και οι δυνάμεις ασφαλείας φαίνεται να κρύβονται. Μεγάλα πλήθη μαζεύονται στις δενδρόφυτες λεωφόρους της σοβιετικής εποχής σχηματίζοντας και ανασχηματίζοντας επαναστατικές ομάδες. Δεκάδες μαγαζιά έχουν λεηλατηθεί. Καμένα αυτοκίνητα βρίσκονται στα πεζοδρόμια.

Το κεντρικό κτίριο της κυβέρνησης πυρπολήθηκε, μαύρος καπνός υψώνεται στους επάνω ορόφους του. Εκατοντάδες λεηλάτησαν τον Λευκό Οίκο, το προεδρική κτίριο. Καμένα φορτηγά και οχήματα στους δρόμους. Νεολαίοι είναι σκαρφαλωμένοι σ’ ένα θωρακισμένο μεταφοράς προσωπικού, που κατασχέθηκε χθες από τα κυβερνητικά στρατεύματα.

Αργά το απόγευμα, το γραφείο του γενικού εισαγγελέα είχε λεηλατηθεί, με ομάδες διαδηλωτών να σπάζουν τα παράθυρα με σπασμένα πόδια τραπεζιών. Επίσημα έγγραφα πετιόντουσαν από το μπαλκόνι. Στο κτίριο του κοινοβουλίου, οι εργαζόμενοι της αντιπολίτευσης έριχναν αφίσες του Μπακίγιεφ στο δρόμο…

Μεγάλο μέρος της οργής κατά της ανατραπείσας κυβέρνησης προέρχεται από την ανάθεση από τον Μπακίγιεφ σε μέλη της οικογένειάς του καίριων θέσεων της κυβέρνησης. Ειδικότερα, ο μικρότερος γιος του, ο Μαξίμ, ήταν εξαιρετικά αντιδημοφιλής.

Το μέγαρο που ζούσε ο Μαξίμ Μπακίγιεφ πυρπολήθηκε. Σε έναν τοίχο, κάποιος έχει γράψει: «Άϊ Γαμήσου!» Κάπου αλλού κάποιος είχε προσθέσει: «Θάνατος στον Μαξίμ!»».

Ένα από αυτά που πυροδότησαν την εξέγερση ήταν η μεγάλη αύξηση των τιμών του ηλεκτρικού και του νερού που ήταν δυσβάστακτη για ένα πληθυσμό που ήδη παραπαίει από την οικονομική κρίση. Η οικονομία της Κιργιζίας συρρικνώθηκε κατά 1% πέρυσι, αναγκάζοντας όλο και περισσότερους να μεταναστεύσουν στη Ρωσία με την ελπίδα να βρουν δουλειές με μισθό 300 δολαρίων το μήνα. Τα εμβάσματα από μετανάστες αποτελούν το 20% του ΑΕΠ της Κιργιζίας.

Οι άλλες κύριες πηγές για την οικονομία είναι οι εξαγωγές χρυσού και γεωργικών προϊόντων, κυρίως του καπνού. Η παιδική εργασία είναι διαδεδομένη, ιδίως στις γεωργικές εκμεταλλεύσεις.

Αλλά η άθλια οικονομία είναι μόνο ένα μέρος της ιστορίας. Η πολιτική ζωή στην Κιργιζία είχε γίνει αφόρητη, όχι μόνο για την ελίτ της αντιπολίτευσης, αλλά και για τους δημοσιογράφους, τους αγωνιστές της δημοκρατίας και όποιους τολμούσαν να ενοχλούν τον Μπακίγιεφ και τους ευνοούμενους του. Η περίληψη της ετήσιας έκθεσης του Στέιτ Ντιπάρτμεντ των ΗΠΑ για τα ανθρώπινα δικαιώματα σχετικά με την Κιργιζία είναι αποκαλυπτική:

«Τα ακόλουθα προβλήματα όσων αφορά την κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη χώρα αναφέρθηκαν: περιορισμοί στο δικαίωμα των πολιτών να αλλάξουν την κυβέρνησή τους. Αυθαίρετες δολοφονίες, βασανιστήρια και κακομεταχείριση από τις αστυνομικές δυνάμεις. Άθλιες συνθήκες στις φυλακές. Αυθαίρετη σύλληψη και κράτηση. Έλλειψη ανεξαρτησίας της δικαιοσύνης. Πίεση σε μη-κυβερνητικούς οργανισμούς (NGOs) και σε ηγέτες της αντιπολίτευσης. Πίεση στα ανεξάρτητα μέσα ενημέρωσης. Αποτυχία των αρχών για την προστασία των προσφύγων. Διάχυτη διαφθορά. Διακρίσεις εις βάρος των γυναικών, των ατόμων με αναπηρίες, σε εθνοτικές και θρησκευτικές μειονότητες, καθώς και άλλων προσώπων με βάση τον γενετήσιο προσανατολισμό ή το φύλο. Κακοποίηση παιδιών. Εμπορία ανθρώπων (trafficking). Παιδική εργασία».

Αλλά οι ενέργειες της κυβέρνησης των ΗΠΑ μιλούν πιο δυνατά από τα λόγια της.

Στις αρχές του 2009, όταν ο Μπακίγιεφ πήρε 2,8 δισεκατομμύρια δολάρια σε δάνεια και βοήθεια από τη Ρωσία και ανήγγειλε το κλείσιμο της αεροπορικής βάσης των ΗΠΑ στο Μάνας, η Ουάσιγκτον αντέδρασε δίνοντάς του περισσότερα χρήματα και πολιτική στήριξη. Με αυτό τον τρόπο ο Μπακίγιεφ όχι μόνο παρέτεινε τη μίσθωση στις ΗΠΑ της αεροπορικής βάσης, αλλά και πρόσφατα συμφώνησε να επιτραπεί στον αμερικανικό στρατό η δημιουργία ενός «αντιτρομοκρατικού» κέντρου εκπαίδευσης στη νότια Κιργιζία.

Λιγότερο από τρεις εβδομάδες πριν από την ανατροπή του Μπακίγιεφ, ο επικεφαλής της Αμερικανικής Κεντρικής Διοίκησης, στρατηγός Ντέιβιντ Πετρέους, επισκέφτηκε την Κιργιζία για να δείξει την υποστήριξη των ΗΠΑ προς την κυβέρνηση του Μπακίγιεφ. Οι ΗΠΑ τριπλασίασαν το ετήσιο μίσθωμα για την αεροπορική βάση Μάνας σε 60 εκατομμύρια δολάρια ετησίως – ένα μεγάλο ποσό για μια μικρή, φτωχή χώρα. Επιπλέον ο Πετρέους ήταν διατεθειμένος να πληρώσει 5,5 εκατομμύρια δολάρια προς την κυβέρνηση για το κέντρο εκπαίδευσης, το οποίο τυπικά θα ανήκει στην Κιργιζία.

Αφού χρησιμοποίησε τις ΗΠΑ εναντίον της Ρωσίας, ο Μπακίγιεφ θεώρησε ότι ήρθε η ώρα να ενισχύσει την πρόσδεσή του στην εξουσία.

Λίγο πριν ανατραπεί, δήλωσε σε μια εθνική πολιτική συγκέντρωση:

«Ο κόσμος συζητά τις αδυναμίες του μοντέλου της δημοκρατίας που βασίζεται σε εκλογές και τα ανθρώπινα δικαιώματα. Δεν είναι βέβαιο ότι ένα τέτοιο μοντέλο είναι κατάλληλο για όλες τις χώρες και τους λαούς».

Η υποστήριξη των ΗΠΑ προς τον Μπακίγιεφ δεν τον διέσωσε φυσικά. Και η βιασύνη του Βλαντιμίρ Πούτιν να υποστηρίξει την προσωρινή κυβέρνηση της Ρόζας Οτουνμπάγεβα θα μπορούσαν να υποδηλώσει ότι η νέα κυβέρνηση της Κιργιζίας ευθυγραμμίζεται με τη Μόσχα, στο «Μεγάλο Παιχνίδι» των αυτοκρατορικών αντιπαλοτήτων στην Κεντρική Ασία.

Η πραγματικότητα, όμως, είναι πιο περίπλοκη. Σίγουρα η Ρωσία -η οποία έχει μια δική της αεροπορική βάση στην Κιργιζία, περίπου 20 μίλια μακριά από το Μάνας- θέλει να έχει τον πρώτο λόγο στη νέα κυβέρνηση. Αλλά ενώ η Οτουνμπάγεβα έχει εκπαιδευτεί στη Μόσχα και ήταν διπλωμάτης της Σοβιετικής Ένωσης, έχει επίσης μακροχρόνιες σχέσεις με τις ΗΠΑ, αφού ήταν πρέσβης της Κιργιζίας στην Ουάσινγκτον.

Έτσι, μια από τις πρώτες δηλώσεις της ως επικεφαλής της νέας κυβέρνησης, ήταν να διαβεβαιώσει τις ΗΠΑ ότι η βάση Μάνας θα συνεχίσει να λειτουργεί ως συνήθως. Η Οτουνμπάγεβα και η φατρία της στην κυβερνώσα ελίτ πιθανώς θα συνεχίσουν να ισορροπούν μεταξύ της Ρωσίας και των ΗΠΑ.

Ο Μπόρις Καγκαρλίτσκι θεωρεί ότι οι ΗΠΑ και η Ρωσία θα είναι προσεκτικές την επόμενη περίοδο στην Κιργιζία, δεδομένου ότι καμία δεν έχει πολύ δύναμη:

«Τόσο η Μόσχα όσο και η Ουάσιγκτον πραγματικά ενδιαφέρονται για την Κιργιζία, αλλά έχουν έλλειψη οποιοδήποτε εργαλείου ελέγχου προς το παρόν. Το μόνο που μπορούν να κάνουν είναι να φλερτάρουν με συγκεκριμένες ομάδες των ελίτ».

Το ερώτημα τώρα είναι αν η μάζα των ανθρώπων που συμμετείχαν στην εξέγερση -και έχουν υποστεί μια φοβερή απώλεια ζωών- θα είναι ικανοποιημένοι με τη νέα κυβέρνηση. Η Οτουνμπάγεβα έχει υποσχεθεί τη σύγκληση συντακτικής συνέλευσης για την εκπόνηση ενός νέου συντάγματος και τη διεξαγωγή εκλογών σε έξι μήνες. Αλλά οι άνθρωποι έχουν επίσης απελπιστική ανάγκη για θέσεις εργασίας και οικονομική ασφάλεια.

Οι άνθρωποι στην Κιργιζία έδειξαν τη δύναμή τους. Όπως επισημαίνει ο Καγκαρλίτσκι, η εξέγερση στην Κιργιζία θα έχει τεράστια απήχηση σε όλη την Κεντρική Ασία:

«Αυτή είναι σίγουρα η έναρξη μιας περιόδου αποσταθεροποίησης για την περιοχή. Η εξέγερση θα έχει επίδραση ντόμινο σε μακροπρόθεσμη βάση. Βραχυπρόθεσμα, οι ηγέτες της Κεντρικής Ασίας θα σφίξουν τις βίδες, το οποίο θα οδηγήσει σε μεγαλύτερο έλεγχο και περισσότερο αυταρχισμό. Το ερώτημα είναι πόσο ακόμα τα καθεστώτα αυτά θα αντέξουν».

Την ευθύνη για τη μετάφραση είχε ο Άγγελος Κ.

Category: Χωρίς κατηγορία