Εκτυπώστε το
Ιράν: το καθεστώς σε κρίση
Η πολιτική κατάσταση στο Ιράν, εδώ και μήνες, οδηγείται από τη μια κρίση στην άλλη. Μετά τις νόθες εκλογές του Ιουνίου και τις μαζικές διαδηλώσεις που ακολούθησαν, το καθεστώς δεν έχει ακόμα καταφέρει να «ομαλοποιήσει» την κατάσταση στη χώρα. Ο θάνατος (στα τέλη Δεκεμβρίου) του μεγάλου Αγιατολάχ Αλί Μονταζερί πυροδότησε νέες συγκρούσεις στις πόλεις του Ιράν. Ενώ η κοινωνική βάση του αντιπολιτευτικού κινήματος συνεχώς διευρύνεται, οι αντιπαλότητες στο εσωτερικό της άρχουσας τάξης βαθαίνουν και φαίνεται ότι το καθεστώς έχει εισέλθει σε μακροχρόνια περίοδο αποσταθεροποίησης.
Οι διαδηλώσεις είχαν ξεκινήσει πριν τον θάνατο του Μονταζερί. Την αφορμή έδωσαν οι φοιτητικές διαδηλώσεις της 7 Δεκέμβρη («παραδοσιακή» διαδήλωση που πραγματοποιείται κάθε χρόνο σε ανάμνηση της δολοφονίας τριών φοιτητών το 1953 από το καθεστώς του Σάχη), και κορυφώθηκαν με τις γιορτές της Ασούρα,[1] ιερής μέρας για τους Σιίτες μουσουλμάνους.
Οι νεκροί από τις πρόσφατες διαδηλώσεις ανέρχονται σε δεκάδες. Για το καθεστώς του Μαχμούτ Αχμεντινετζάντ το πιο ανησυχητικό γεγονός ήταν εικόνες διαδηλωτών να αφοπλίζουν Φρουρούς της Επανάστασης οι οποίοι αμέσως μετά κάνουν το σήμα της νίκης μαζί με τους διαδηλωτές (οι Φρουροί της Επανάστασης αποτελούν την ελίτ των κατασταλτικών μηχανισμών). Το καθεστώς πλέον στηρίζεται στους πιο σκληρούς κατασταλτικούς μηχανισμούς όπως στους Μπασιτζί, μια παραστρατιωτική ένοπλη ομάδα που έχει στενούς δεσμούς με το συντηρητικό ιερατείο. Κεντρικό ρόλο στην αιματηρή καταστολή έπαιξε και η Ανσάρ-ε-Χεζμπολάχ, μια μικρότερη μεν, αλλά φασιστικού τύπου ένοπλη συμμορία που ευθύνεται για δολοφονίες στελεχών της αντιπολίτευσης.
Η πολιτική κρίση στο Ιράν έχει οξυνθεί τόσο πολύ που ο συντηρητικός κληρικός Σιραζί πρότεινε να μην συλλαμβάνονται οι διαδηλωτές αλλά να εκτελούνται επί τόπου, στους δρόμους…
Ο ηγέτης της αντιπολίτευσης Μιρχοσείν Μουσαβί κατηγόρησε το καθεστώς ότι οδηγεί τη χώρα σε εμφύλιο πόλεμο, πράγμα που δεν απέχει και πολύ από την πραγματικότητα. Το σκληροπυρηνικό κομμάτι του καθεστώτος στηρίζει την εξουσία του στην ωμή βία και συσπειρώνεται μονολιθικά γύρω από τον Αχμεντινετζάντ και τον Ανώτατο Ηγέτη, τον Αγιατολάχ Αλι Χαμενεί απορρίπτοντας τον συμβιβασμό ακόμα και με τη νόμιμη μετριοπαθή ισλαμική αντιπολίτευση.
Τα όρια της ισλαμικής αντιπολίτευσης
Η ένταση των αντιθέσεων στην άρχουσα τάξη και η μαζικοποίηση του κινήματος ενάντια στο καθεστώς έχουν αποκαλύψει και τα όρια της επίσημης αντιπολίτευσης. Ο Αλί Ακμπάρ Χασεμί Ραφσαντζανί, ένας από πλέον ισχυρούς ηγέτες της αντιπολίτευσης και υποστηρικτής του Μουσαβί στις εκλογές του προηγούμενου Ιουνίου, αμφιταλαντεύεται μεταξύ μιας συμβιβαστικής λύσης με τους σκληροπυρηνικούς του Αχμεντινετζάντ και της προσπάθειάς των μεταρρυθμιστών να ελέγξουν το λαϊκό κίνημα. Ο ίδιος ο Ραφσαντζανί είναι μεγαλοκαπιταλιστής και μέλος του Συμβουλίου των Σοφών (έναν από τους πυλώνες του καθεστώτος) και επομένως κάθε άλλο παρά θέλει να δει το κίνημα να ριζοσπαστικοποιείται και να αποκτά ρίζες στην εργατική τάξη. Ωστόσο, ταυτόχρονα και παρά τη διάθεσή του να τα βρει με τους συντηρητικούς, τα συμφέροντά του απειλούνται από την κλίκα της άρχουσας τάξης που συσπειρώνεται γύρω από τον Αχμεντινετζάντ η οποία χρησιμοποιεί ως μοχλό τους Φρουρούς της Επανάστασης (και γενικότερα τους κατασταλτικούς μηχανισμούς) για να ελέγξει τις κερδοφόρες πηγές του ιρανικού καπιταλισμού.
Χαρακτηριστικό αυτής της ταχτικής του καθεστώτος είναι το γεγονός ότι το Νοέμβριο του 2009 δόθηκε στους Φρουρούς της Επανάστασης ένα συμβόλαιο ύψους 2,5 δις δολάρια για την κατασκευή μιας σιδηροδρομικής γραμμής. Η κλίκα γύρω από τον Αχμεντινετζάντ προσπαθεί να ελέγξει την οικονομία και να δημιουργήσει μια «λαϊκή βάση» (παρ’ όλο που το καθεστώς απέσυρε τις άμεσες κρατικές επιδοτήσεις τιμών σε βασικά είδη πρώτης ανάγκης):
«Επιπρόσθετα με τη διεύρυνση της εμπλοκής των Φρουρών της Επανάστασης άμεσα σε οικονομικές δραστηριότητες, η κυρίαρχη μερίδα της άρχουσας τάξης προσπαθεί να ελέγξει κατά τα συμφέροντά της τις κρατικές επιδοτήσεις του εισοδήματος. Στις πρόσφατες συζητήσεις για την αντικατάσταση των επιδοτήσεων των τιμών με άμεσες επιδοτήσεις εισοδήματος, ο πρόεδρος Αχμεντινετζάντ πίεσε ώστε το προεδρικό γραφείο να μπορεί κατά τη βούληση του να ελέγχει τη ροή αυτών των κρατικών επιδοτήσεων.
Οι αντίπαλοι του στο καθεστώς θεωρούν ότι ο πρόεδρος θέλει με τον έλεγχο αυτό να διευρύνει την πολιτική του βάση την ίδια στιγμή που θα τιμωρεί (με το να μπλοκάρει τις επιδοτήσεις) σε όσους είναι υποστηρικτές των πολιτικών του αντιπάλων».[2]
Κάτω από αυτές τις συνθήκες, αναγκαστικά, η μεταρρυθμιστική πτέρυγα του καθεστώτος βρίσκεται σε διμέτωπο αγώνα. Ο Ραφσαντζανί μαζί με τον πρόεδρο του κοινοβουλίου Αλι Λαριτζανί[3] την ίδια στιγμή που αντιπαρατίθενται με τους πιο σκληρούς συντηρητικούς του καθεστώτος, ταυτόχρονα καταδικάζουν όσους διαδηλωτές «ξεπερνούν τα όρια».
Με άλλα λόγια, η μεταρρυθμιστική πτέρυγα του καθεστώτος δεν μπορεί να αποφασίσει ποιους φοβάται περισσότερο, τους διαδηλωτές και το κίνημα ή τους σκληροπυρηνικούς. Ο Μουσαβί δήλωσε (μετά τη δολοφονία του ανιψιού του Αλί Μουσαβί στις 27 Δεκέμβρη) ότι είναι «έτοιμος να γίνει μάρτυρας». Ταυτόχρονα ωστόσο έκανε κάποιες προτάσεις για διάλογο με την κυβέρνηση- μια κίνηση που πολλοί στο αντιπολιτευτικό κίνημα το θεώρησαν ως πρόθεση για συμβιβασμό. Ο Μουσαβί ήταν πρωθυπουργός του Ιράν κατά τη διάρκεια του Ιρανο-ιρακινού πολέμου στη δεκαετία του 1980. Είναι μέρος του πολιτικού κατεστημένου του καθεστώτος. Οι διαφορές του με τον Αχμεντινετζάντ βρίσκονται στο ότι θεωρεί αναγκαίες κάποιες δημοκρατικές μεταρρυθμίσεις του ισλαμικού καθεστώτος γιατί σε αντίθετη περίπτωση το καθεστώς θα καταρρεύσει από λαϊκή εξέγερση. Επιπλέον θεωρεί ότι η διαφθορά του καθεστώτος έχει ξεπεράσει κάθε επιτρεπτό όριο, πράγμα που θέτει σε κίνδυνο την ύπαρξη του ίδιου του καθεστώτος.
Ο Μουσαβί συμπυκνώνει όλες τις αντιφάσεις της επίσημης ισλαμικής αντιπολίτευσης. Προσπαθεί να ισορροπήσει πατώντας σε δυο βάρκες. Η ισλαμική αντιπολίτευση δεν επιθυμεί την ανάδυση ενός ανεξάρτητου εργατικού κινήματος που θα έθετε σε κίνδυνο τον ιρανικό καπιταλισμό (ο ίδιος ο Μουσαβί ήταν από τους πρωτεργάτες της αιματηρής κατάπνιξης της ιρανικής αριστεράς τη δεκαετία του 1980). Από την άλλη πλευρά, δεν μπορεί παρά να υποστηρίζει μερικά τουλάχιστον δημοκρατικά αιτήματα του κινήματος για να μπορέσει να πιέσει τους σκληροπυρηνικούς δεξιούς υπό τον Αχμεντινετζάντ. Κινούμενη με αυτήν την αμφισημία η ισλαμική αντιπολίτευση κινδυνεύει να υποστεί μια διπλή ήττα: και να συντριβεί από το καθεστώς αλλά και να ξεπεραστεί από το κίνημα.
Στο παρελθόν οι δυο πτέρυγες τις άρχουσας τάξης μπορούσαν να συμβιβαστούν με τη μεσολάβηση του Αγιατολάχ Αλι Χαμενεί, όπως είχε γίνει με την προεδρία του μεταρρυθμιστή Μοχάμαντ Χαταμί την περίοδο 1997-2005. Ωστόσο η εκλογική νοθεία του Ιουνίου διέρρηξε το «κοινωνικό συμβόλαιο» ανάμεσα στις δυο πτέρυγες της άρχουσας τάξης με αποτέλεσμα η διαμάχη να μεταφερθεί στους δρόμους των ιρανικών πόλεων.
Είναι σαφές, από όσα περιγράψαμε προηγουμένως, ότι το κρίσιμο ζήτημα είναι ποια είναι η κατάσταση του μαζικού κινήματος. Η κοινωνική βάση του αντιπολιτευτικού κινήματος είναι πολύ πιο ευρεία από εκείνη που ισχυρίζεται το καθεστώς του Αχμεντινετζάντ. Το καθεστώς ισχυρίζεται ότι το κίνημα είναι κατά βάση φοιτητικό και μικροαστικό ενώ το ίδιο αυτοπροβάλλεται ως «φιλολαϊκό», πράγμα που δεν είναι αληθές.
Η πραγματικότητα είναι πιο σύνθετη. Και οι δυο πτέρυγες της άρχουσας τάξης είναι νεοφιλελεύθερες. Και οι δυο πτέρυγες έχουν κατορθώσει να τραβήξουν προς το μέρος τους εργατικά κομμάτια. Αυτό συμβαίνει άλλωστε σε κάθε καπιταλιστικό κοινωνικό σχηματισμό. Συμβαίνει όσο το εργατικό κίνημα δεν συγκροτείται (η πλειοψηφία του τουλάχιστον) ως ανεξάρτητο ταξικό ιστορικό υποκείμενο. Ωστόσο, το πρόβλημα το έχει το καθεστώς του Αχμαντινετζάντ. Του καθεστώτος συρρικνώνεται διαρκώς η κοινωνική του βάση ενώ η «φιλολαϊκή πολιτική» του δεν πείθει τα φτωχά λαϊκά στρώματα του Ιράν: με πληθωρισμό 30%, αυξανόμενη ανεργία, απαγόρευση των συνδικάτων και κατάργηση των επιδοτήσεων σε βασικά είδη ανάγκης, οι εργαζόμενοι στο Ιράν στρέφονται κατά του καθεστώτος με γρήγορους ρυθμούς.
Σε αυξανόμενο βαθμό στο κίνημα εμπλέκονται κομμάτια της εργατικής τάξης. Αυτό γίνεται εμφανές και με την αύξηση της αστυνομικής καταστολής κατά του οργανωμένου ανεξάρτητου συνδικαλιστικού κινήματος. Το Νοέμβριο συνέλαβαν δυο συνδικαλιστές του Ιρανικού Κουρδιστάν (τους Πεντραμ Νασρολαχί[4] και Φαρζαντ Αχμαντί[5]). Ο ηγέτης του συνδικάτου των οδηγών λεωφορείων της Τεχεράνης Μανσούρ Οσανλού, απολύθηκε από την εργασία του.[6] Ασφαλώς, η έκταση της εμπλοκής της εργατικής τάξης δεν είναι ακόμα στο επίπεδο που ήταν την περίοδο 2004-2005, τότε μαζικές και μαχητικές απεργίες είχαν ταρακουνήσει το καθεστώς (διάβαζε τη δημοσίευση Ιράν: ιστορική αναδρομή και αντιθέσεις στην άρχουσα τάξη σήμερα). Ωστόσο είναι προφανές ότι το καθεστώς γνωρίζει ότι η απήχηση του στους εργαζόμενους διαρκώς συρρικνώνεται γι’ αυτό η έξαρση της καταστολής των συνδικαλιστών. [7]
Το τι θα επακολουθήσει είναι φυσικά αδύνατο να το προβλέψει κανείς. Το καθεστώς σίγουρα δεν έχει απογυμνωθεί από κάθε λαϊκή υποστήριξη. Έχει ακόμα υποστήριξη λόγω του ριζοσπαστικού του παρελθόντος, της «αντιιμπεριαλιστικής» του ρητορικής, αλλά και της συμβιβαστικής πολιτικής της ηγεσίας της επίσημης ισλαμικής αντιπολίτευσης. Ωστόσο τα «καύσιμά» του στερεύουν…
Άγγελος Κ
Τις επόμενες μέρες θα δημοσιεύσουμε ένα κείμενο με τίτλο «Αριστερά και Ιράν». Θεωρούμε το θέμα εξαιρετικής σημασίας όχι μόνο για το ξεκαθάρισμα της θέσης της Αριστεράς σε σχέση με το Ιράν, αλλά και γιατί αποτελεί μέρος της συζήτησης για το τι εννοούμε στην πράξη όταν λέμε «Αριστερά ριζοσπαστική και ανατρεπτική». Σε λίγες μέρες λοιπόν θα επανέλθουμε για το Ιράν.
Σημειώσεις
[1] Η 10η ημέρα του μήνα Μουχάραμ για τους Μουσουλμάνους είναι αφιερωμένη στην ανάμνηση του μαρτυρίου του Ιμάμη Χουσεΐν, εγγονού του Προφήτη Μοχάμεντ, όλης της οικογένειάς του και των συντρόφων του, που το έτος 61 από Εγίρας (680 μ. Χ.), στην Καρμπάλα του σημερινού Ιράκ εξοντώθηκαν με τραγικό τρόπο. Τότε η σύγκρουση ήταν ανάμεσα στον Ιμάμη Χουσεΐν, αυθεντικό θεματοφύλακα της παρακαταθήκης του Ισλάμ στην εποχή του και στον Γιαζίντ, έναν υπερφίαλα φιλόδοξο τυχοδιώκτη, που θέλησε να χρησιμοποιήσει το Ισλάμ σαν όχημα εδραίωσης και επέκτασης της αυταρχικής εξουσίας του.
[2] http://socialistworker.org/2010/01/06/new-phase-in-iran-struggle
[3] http://www.express.gr/news/world/248979oz_20091229248979.php3
[4] http://www.marxist.com/iran-pedram-nasrollahi-freed-prison.htm
[5] http://www.marxist.com/iran-farzad-ahmadi-arrested.htm
[6] http://www.epohi.gr/iran_umanite_interviews_international_372005.htm
[7] Δείτε το πολύ ενδιαφέρον site
Category: Χωρίς κατηγορία
