Η λευκή κορδέλα



Ένα έργο τέχνης. Μια ταινία που γράφει ιστορία. Μια ταινία που θα μείνει στην ιστορία. Συγχωρήστε μου το λυρισμό, ωστόσο πιστέψτε με, η ταινία αξίζει πολύ περισσότερα…

Επιτέλους πραγματικός κινηματογράφος που κάνει να φαίνονται κενού περιεχομένου ακόμα και οι καλύτερες χολιγουνντιανές ταινίες. Το έχω προσωπικά ανάγκη να το πω αυτό, γιατί τα τελευταία (πολλά μα πάρα πολλά) χρόνια ο αμερικανικός κινηματογράφος έχει χάσει τον προσανατολισμό προς το ενήλικο σκεπτόμενο κοινό. Παράγει κυρίως ένα κινηματογράφο «σούπερ-ηρώων» και υπερπαραγωγών που ζέχνουν από υπερσυντηρητισμό ενώ ξεχειλίζουν από βλακώδη ηθικοπλαστικά μηνύματα.

Σε αντίθεση, Η λευκή κορδέλα είναι ένα πραγματικό έργο τέχνης, που όπως κάθε πραγματικό έργο τέχνης έχει την ικανότητα να απευθύνεται στο νου, τη ψυχή και τις αισθήσεις. Και η ταινία του Μίκαελ Χάνεκε κατακλύζει όλες σου τις αισθήσεις. Αν δεν το κάνει, απλώς δεν είσαι ζωντανός!

Περφεξιονισμός αλλά και πάθος για την τέχνη γενικά και του κινηματογράφου ειδικότερα. Η τέχνη σαν γνωσιολογικό εργαλείο, εργαλείο μάθησης του εαυτού και του κόσμου.

Από πού να ξεκινήσει κανείς για να περιγράψει αυτό το απόλυτο αριστούργημα;

Το έργο τέχνης δεν κρίνεται μόνο από όσα «θέλει να μας πει», από το περιεχόμενο, αλλά και από τον τρόπο που το λέει. Με άλλα λόγια, ένα έργο τέχνης κρίνεται με τους όρους της τέχνης, με το αν δηλαδή η μορφή του αντανακλά τα επιτεύγματα που έχει φτάσει η συγκεκριμένη μορφή τέχνης σε ένα ορισμένο χρονικό σημείο της εξέλιξής της.

Και η κινηματογράφηση του Χάνεκε μαγική, σε αυτήν υπάρχει όλη η κινηματογραφική τέχνη από την αρχή του κινηματογράφου μέχρι σήμερα. Υπέροχα, υψηλής αισθητικής πλάνα. Μια διδασκαλία-κίνηση των ηθοποιών που είναι τόσο τέλεια δουλεμένη μέχρι την τελευταία λεπτομέρεια, που σου δίνεται η εντύπωση ότι ακόμα και οι πιο δεύτεροι ρόλοι ερμηνεύονται από τους καλύτερους ηθοποιούς του κόσμου! Το σενάριο (που έγραψε ο ίδιος!) θυμίζει μεγάλη λογοτεχνία, φέρνει στο νου τα μυθιστορήματα των μεγάλων συγγραφέων του ρεαλιστικού μυθιστορήματος (τέλη 19^ου αιώνα). Με απλά λόγια, ολόκληρη η ταινία είναι μια αισθητική και νοητική απόλαυση!

Ένα περιεχόμενο, το «νόημα» του έργου, ξεκάθαρο χωρίς συμβολισμούς και περιττά στολίδια.

Δεν θα περιγράψω «με λίγα λόγια» την ιστορία της ταινίας, μπορείτε να τη βρείτε εύκολα με μια απλή εύρεση στο διαδίκτυο. Θα σταθώ απλά σε μια γενική περιγραφή της ταινίας και στο «μήνυμα» της. Η κοινωνία που περιγράφει είναι ασφαλώς η γερμανική κοινωνία στις αρχές του 20^ου αιώνα. Μια ανεπτυγμένη καπιταλιστική χώρα στην οποία η παλιά αριστοκρατία διατηρεί παρ’ όλα αυτά τα εξωτερικά της χαρακτηριστικά. Η εξουσία συνεπικουρείται από την εκκλησία σαν ιδεολογικό μηχανισμό. Μια αυστηρή προτεσταντική ηθική διαπαιδαγωγεί με την πιο σκληρή πειθαρχία τα παιδιά, τους μελλοντικούς υπηκόους-πολίτες. Μια διαπαιδαγώγηση που δημιουργεί τύψεις και ενοχές για τις πιο απλές χαρές της ζωής (το παιχνίδι). Κάθε σεξουαλικότητα που δεν εντάσσεται στη λογική του ενήλικα και της απλής αναπαραγωγής (όπως ο παιδικός αυνανισμός) καταπιέζεται με τον πιο ανελέητο τρόπο. Η σεξουαλικότητα των ενηλίκων κυριαρχείτε από τον πουριτανισμό στη λουστραρισμένη επιφάνεια, ωστόσο κάτω από αυτή τη λεπτή κρούστα υποβόσκουν ανομολόγητα πάθη όπως η παιδεραστία.

Η πειθαρχία, η σκληρότητα και η υποταγή διαπερνά όλη την κοινωνία μολύνοντας και το τελευταίο της κύτταρο: τα παιδιά καταπιέζονται από τους γονείς-αφέντες, οι αγρότες από την καπιταλιστική αριστοκρατία που ανελέητα τους εξωθεί σε πράξεις απελπισίας ή αυτοκαταστροφής, οι γυναίκες από τους πατριαρχικούς άντρες σαν αναλώσιμα δοχεία «ηδονής».

Κάτω από αυτές τις συνθήκες η «παιδική αθωότητα» είναι άλλη μια καταπιεστική ιδεολογική κατασκευή της εξουσίας. Ο κόσμος των παιδιών αναπαράγεται από τους μεγάλους και επομένως κρύβει τις ίδιες φρικαλεότητες με αυτόν των ενηλίκων. Η κοινωνία διατηρεί τη συνέχεια της σαν αυτοεκπληρούμενη προφητεία: η καταπίεση γεννά και αναπαράγει από γενιά σε γενιά όχι μόνο την αντίσταση αλλά και την ισοπεδωτική βία.

Πολλοί κριτικοί θεώρησαν ότι η ταινία είναι μια αλληγορία για τον επερχόμενο ναζισμό στη Γερμανία. Η άποψή μου είναι και ναι και όχι. Το άλλοθι του δυτικού καπιταλισμού ήταν (και είναι) να παρουσιάζει τον ναζισμό σαν «γερμανική ιδιαιτερότητα». Στην πραγματικότητα τη ναζιστική ιδεολογία θα τη βρούμε σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό να φωλιάζει σε όλες τις ανεπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες από τις αρχές του 20^ου αιώνα μέχρι τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η «ευγονική βιολογία» είχε ρίζες από τις ΗΠΑ έως τη Σουηδία. Η ανελέητη εκμετάλλευση των αποικιών δημιουργούσε την ιδεολογία της ανωτερότητας της λευκής φυλής. Σήμερα η προτεσταντική ηθική στις ΗΠΑ καθαγιάζει μαζικά εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας σε Ιράκ, Αφγανιστάν, Παλαιστίνη.

Επομένως η κοινωνική τοιχογραφία της ταινίας δεν αφορά μόνο τη Γερμανία. Αφορά ολόκληρο το δυτικό πολιτισμό.

Δείτε οπωσδήποτε την ταινία. Δείτε την, για να ξαναθυμηθείτε τι είναι και τι θα μπορούσε να είναι κινηματογράφος.

Άγγελος Κ

Category: Χωρίς κατηγορία